وقتی استخوان ها اعتراض می کنند

آرتروز شایع ترین بیماری مفصلی است. این بیماری در واقع ساییدگی غضروف مفاصل می باشد،که در آن صورت غضروف به مرور تحلیل رفته تا جایی که کاملا از بین می رود. می توان گفت که تقریباً تمام افراد پس از پنجاه سالگی به این بیماری رماتیسمی مبتلا می شوند، طوری که ۸۰ درصد افراد بالای سن ۵۰ سال، مبتلا به آرتروز ستون فقرات و ۱۰ درصد افراد بالای ۶۰ سال مبتلا به آرتروز زانو هستند. اما باید گفت که همه این افراد، خصوصاً کسانی که به طور منظم ورزش می کنند، درد و ناراحتی ندارند. نکته دیگر این که زنان بیش از مردان مبتلا به این بیماری می شوند. افزایش سن یکی از فاکتورهای مهم در آرتروز است، زیرا ساخت غضروف ها در افراد مسن کندتر می شود.
ساییدگی غضروف ها بر استخوان ها، لیگمان ها (رشته هایی که به استخوان ها یا غضروف ها متصل می شود و مفاصل را تقویت یا حمایت می کند) و خصوصاً رشته های عصبی مجاور مفاصل، تأثیر می گذارد و دردهای شدیدی را برای بیمار در پی دارد و گاه حتی فرد را به کلی زمین گیر می کند. مهره های گردن و کمر، زانوها و انگشتان مهم ترین بخش هایی هستند که دچار آرتروز می شوند. در موارد نادرتری نیز آرتروز آرنج، قوزک پا، استخوان لگن و شانه نیز دیده می شود.
به طور کلی آرتروز یک بیماری مزمن است که به کندی پیشرفت می کند. در بسیاری موارد قبل از اینکه درد ظاهر شود، غضروف ها تحلیل رفته است و بیمار هیچ اطلاعی از بیماری خود ندارد. در اغلب موارد اولین نشانه های بروز بیماری پس از ۵۰ سالگی نیز قابل تشخیص است. درد زانو را می توان نشانه بروز آرتروز زانو دانست که عده ای از مبتلایان به طور مداوم درد دارند اما عده دیگر فقط در هنگام پیاده روی یا بالا و پایین رفتن از پله ها احساس درد و ناراحتی می کنند. میزان درد در افراد مختلف با توجه به مرحله پیشرفت بیماری متفاوت بوده و ممکن است از سطح متوسط تا بسیار شدید باشد.
آرتروز گردن و کمر جز آرتروز ستون فقرات محسوب می شوند. موقعیت هایی مانند ایستادن طولانی مدت، خم شدن زیاد، کشش گردن، بلند کردن اجسام سنگین و... موجب بروز درد می شوند. در موارد حاد بیمار دچار دردکمر و گردن می شود.
آرتروز همچنین علاوه بر درد، خصوصاً در آرتروز زانو و انگشتان، التهاب مفاصل را نیز به همراه دارد. در این صورت مفصل دردناک ، گرم و متورم می شود.
در مواردبسیار حاد بیماری، شکل استخوان ها نیز ممکن است تغییر یابد.
به رغم تحقیقات زیادی که در این زمینه صورت گرفته، اما هنوز علت کاملا مشخصی برای این بیماری کشف نشده است، اما عواملی در بروز این بیماری دخیل هستند.
- آزمایش بر روی برخی بیماران نشان می دهد که مقدار غضروف یا ساختار مفصل به طور ذاتی در این افراد کامل نیست.
- وراثت یکی دیگر از فاکتورهای مهم خصوصاً در مورد آرتروز انگشتان و زانو است.
- فشار زیاد روی مفاصل مانند افرادی که اضافه وزن دارند و کسانی که کارهای سنگین یا ورزش های سخت انجام می دهند، را می توان عامل دیگری برشمرد.
- شکستگی استخوان، آسیب دیدگی در ورزش و مشکلات حاد استخوانی مانند پاهای قوس دار از دیگر علل این بیماری است.
ابتلا به آرتروز به زندگی در محیط سرد و رطوبتی بستگی ندارد، این شرایط تنها درد را تشدید می کند. در مورد موادغذایی نیز باید گفت که هنوز ماده ای شناخته نشده که باعث تشدید یا تسکین درد شود.
درمان قطعی برای بیماری آرتروز وجود ندارد، اما با تجویز برخی داروها می توان سرعت پیشرفت بیماری را کندتر کرد. درد آرتروز پشت جزء دردهای مزمن است و برای این گروه از بیماران، درمان های فیزیکی مانند فیزیوتراپی توصیه می شود. برای بیمارانی که آرتروز باعث معلولیت و ازکارافتادگی آنها شده است، هدف اصلی درمان ها، تسکین درد است. برای این افراد تمرینات ورزشی توصیه نمی شود، بلکه ماساژ آرام، ورزش در آب، شنا و ماساژ در آب گرم دریا مفید است. انجام روزانه برخی حرکات توسط فیزیوتراپ به خاطر بالا بردن قدرت حرکت این بیماران نیست، بلکه هدف فقط کمک به حفظ قوای باقی مانده است. فیزیوتراپ نیز باید بسیار با دقت این حرکات را انجام دهد.
بیماران مبتلا به آرتروز کمر، غالبا از درد ناحیه پایین پشت شکایت دارند. در بیماران مختلف، درد کمر ممکن است شدید یا خفیف، به طور مداوم یا گاه گاه باشد و بیشتر در طول روز بدون اینکه به تغییر وضعیت کلی بستگی داشته باشد، بروز می کند. وقتی درد به پاها نیز سرایت می کند، راه رفتن بسیار سخت می شود. آرتروز کمر یا در ناحیه دیسک (فاصله بین دو مهره) و یا در ناحیه نشیمنگاهی پایین ستون فقرات به وجود می آید. هنگامی که بیماری عصب سیاتیک یا نخاع را تحت تأثیر قرار دهد، در این صورت درد به پاها نیز سرایت می کند. وقتی که دردهای کمر شدید باشد و یا مدت زمان زیادی طول بکشد، احتمال زیادی وجود دارد که بیمار قادر نباشد کارهای روزمره خود را انجام دهد و زمین گیر شود.
در وهله اول توجه به اصول بهداشت در زندگی، خصوصا یک ساعت پیاده روی در روز و خوابیدن روی تشک هایی با جنس مرغوب، بسیار مفید و لازم است. تشک باید حتی الامکان به اندازه کافی سفت باشد و حداکثر هر پنج سال یک بار تعویض شود.
در ابتدا داروهای خوراکی مسکن و ضددرد برای بیمار تجویز می شود. با توجه به مرحله پیشرفت بیماری، ممکن است جلسات فیزیوتراپی و یا استفاده از کمربندهای مخصوص نیز توسط پزشک توصیه شود. اگر این روش ها موثر واقع نشد تزریق کورتیکوستروئید تجویز می شود که این تزریق با امواج رادیویی کنترل می شود.
این نکته را باید مدنظر داشت که آرتروز درمان قطعی ندارد، بلکه فقط می توان دردهای ناشی از آن را تسکین داد.
● ورزش های مناسب برای بیماران مبتلا به آرتروز
پیاده روی روزانه ساده ترین و در عین حال بهترین ورزش برای این بیماران است. اما نه به هر طریقی؛ بلکه روی سطح صاف، با سرعت یکسان و کفش مناسب توصیه می شود و مدت آن نیز نباید بیشتر از ۳۰ دقیقه باشد. شنا یکی دیگر از ورزش های مناسب بیماران مبتلا به آرتروز است. فقط باید دقت داشت که به خاطر اینکه در شنای قورباغه زانوها خم می شود و همین امر می تواند ساییدگی غضروف ها را تشدید کند، این نوع شنا مضر است. دوچرخه سواری نیز اگر روی سطح صاف و با سرعت ثابت باشد، ورزشی بسیار عالی است. علاو بر این ورزش ها می توان به برخی حرکات نرمشی نیز اشاره کرد؛ مانند خم کردن زانوها در حالت دراز کشیده چون در این صورت روی غضروف ها فشار نمی آید و انقباض عضلات. فقط باید توجه داشت که مدت هر بار انقباض از شش ثانیه بیشتر نباشد و بین دو بار انقباض، حتما شش ثانیه فاصله لازم است. این تمرینات را می توان هر روز در سه مرحله و در هر مرحله به طور متوسط ۱۰ حرکت انجام داد. در مورد این تمرین ها حتما باید با پزشک معالج مشورت کرد زیرا مقدار و نوع آنها با توجه به سن و مرحله پیشرفت بیماری متفاوت است.
● دریا درمانی در درمان آرتروز
درمان آرتروز به کمک آب دریا یکی از روش های درمانی است که امروزه برای برخی بیماران توصیه می شود. نخستین نکته مثبت در این روش، این است که در هنگام شنا در آب دریا، وزن بدن و فشار بر روی مفاصل کاهش می یابد، به طوری که اگر شخص تا گردن در آب فرو رود، وزن او به ۶ تا ۱۰% وزن واقعی کاهش می یابد. دومین دلیل، ماهیت شیمیایی جو دریاست. تحقیقات نشان می دهد که بین آب دریا و پلاسمای خون تشابه وجود دارد و هر دو حاوی عناصری مانند سدیم، کلسیم، پتاسیم، ید و... است که مفاصل به این عناصر نیاز دارند. اما برای اینکه پوست بتواند این عناصر را جذب کند، درجه دمای آب باید بین ۳۰ تا ۳۵ درجه باشد.
این روش برای بیمارانی که درد آنها در حد متوسط باشد، به طور منظم دارو مصرف کنند و انجام عمل جراحی برای آنها مقدور نباشد، توصیه می شود.
هدف از دریا درمانی برای بیمارانی که آرتروز حاد دارند، کاهش درد و التهاب است. این شیوه درمان در موارد مزمن یا پنهان، موجب کسب توان از دست رفته مفاصل سالم، افزایش انعطاف پذیری مفاصل هنگام فعالیت، کشش صحیح عضلات و تعادل مناسب بدن می شود. طول دوره درمان با توجه به مرحله بیماری، متفاوت است.
در اغلب موارد نتایج درمان بسیار راضی کننده است. مهم ترین ثمره این شیوه، کاهش مصرف داروهای ضددرد و ضدالتهاب است، چرا که پس از دوره درمان، درد تا حد زیادی تسکین می یابد و حرکت مفاصل و انقباض ماهیچه ها بهبود می یابد.

منبع : روزنامه کیهان