حاج شیخ عباس محدث قمی

جنسیت: مرد
نام پدر: محمدرضا بن ابی‌القاسم
تولد و وفات: (ح۱۲۹۴ -۱۳۵۹) قمری
محل تولد: ایران - قم - قم
شهرت علمی و فرهنگی: عالم دینی ، محدث ، مورخ ، رجالی ، زاهد ، واعظ ، ادیب و شاعر
نسبت او به بابویه قمی می‌رسد. مقدمات علوم و سطوح و فقه و اصول را نزد عده‌ای از علماء قم همچون میرزا محمد ارباب فراگرفت. در ۱۳۱۶ق به نجف مهاجرت و در حلقهٔ دروس علماء آنجا شرکت کرد و از خرمن پرفیض فقیه بزرگ علامه آقا سید محمد کاظم یزدی خوشه‌چینی گرد و به علت علاقهٔ بسیار به احادیث و اخبار ملازم علامه محدث نوری گشت و بیشتر وقت خود را؛ به همراه وی ، صرف استنساخ مؤلفات استاد ، مقابله کتاب‌های او بویژه خاتمه" مستدرک‌الوسائل" و تصنیف کتبی چون "تحیهٔ الزائر" کرد. هم‌شاگردی وی شیخ آقا بزرگ تهرانی درباره‌اش می‌گوبید: در این مدت او را مثال انسانس کامل و مصداق دانشمندی فاضل ، متجلی به صفات عالی اخلاقی ، دارای سرحد زهد و پارسائی و تقوای بی‌حد یافتم به‌طوری که روحم را به روحش امتزاج دادم. محدث قمی در ۱۳۱۸ق برای اولین بار به حج رفت. در بازگشت به نجف از استادش محدث نوری به دریافت اجازه روایت مؤلفات فقهی ، اصولی ، تفسیری ، کلامی ، و حدیثی یزرگان شیعه نایل شد. از دیگر استادان محدث قمی ، میرزا محمدتقی شیرازی ، شیخ‌الشریعه اصفهانی و سیدحسن صدر کاظمی می‌باشند. وی از سید ابوالحسن تقوی ، از علماء هند ، نیز اجازه داشت. در ۱۳۲۲ق به قم بازگشت و تحقیقات علمی و تدلیفات خود را در آنجا پی‌گیر شد. در ۱۳۲۹ق مجدداً به حج و در ۱۳۳۱ق به مشهد رفت و در بیست و دو سال در آنجا ساکن گشت و به تصنیف و تألیف پرداخت و به درخواست عده‌ای از فضلای حوزهٔ علمیهٔ مشهد ، درس اخلاقی را شب‌های پنجشنبه و جمعه در مدرسهٔ میرزا جعفر شروع کرد که قریب به هزار نفر از طلاب و علماء شهر در آن شرکت کردند. او با مسافرت‌هائی به شهرهای مختلف ایران ، هند ، عراق ، سوریه ، لبنان استفاده خود را از کتابخانهٔ‌های گوناگون به حداکثر رساند. وی دو بار دیگر نیز به حج مشرف شد و از امام مسجد‌الحرام نیز اجازهٔ حدیث دریافت کرد. آن‌گاه که آیت‌الله حائری حوزه‌علمیهٔ قم را تأسیس کرد و از علماء تقاضای یاری نمود ، محدث قمی با اقامت کوتاهش در قم در بزرگداشت حوزه و آن مرجع اثر بسزائی گذاشت. محدث قمی از مشایخ اجازه روایی بود و بسیاری از علماء و بزرگان دینی متأخر و معاصر از وی اجازه‌ روایت داشتندکه از آن جمله: آیت‌الله قمی ، آیت‌الله صدر ، آیت‌الله شیرازی ، سردار کابلی ، آیت‌الله میلانی ، امام خمینی ، آیت الله گلپایگانی ، آیت‌الله اراکی و آیت‌الله طالقانی و بسیاری دیگر می‌باشند. او در اواخر عمر ، از ۱۳۵۴ق در نجف سکنی گزید و سرانجام در همان‌جا درگذشت و در صحن علوی در کنار استادش محدث نوری به خاک سپرده شد. شعرا و ادبا قصاید بسیاری در مرثیه‌اش سرودند. محدث قمی گذشته از تبحر و استادی در علوم مختلف اسلامی ، در ادبیات عربی و فارسی نیز عالمی چیره‌دست بود و به شعر و شاعری علاقه بسیار داشت. و آن‌گاه خود نیز شعر می‌سرود. مجموعهٔ آثار وی متجاوز از هشتاد اثر است که در علوم مختلف اسلامی نگاشته و همگی حاکی از جایگاه بلند علمی و گستردگی علومات وی می‌باشند. از آثارش: "در زمینهٔ دایرهٔ‌المعارف شیعه"شفینهٔ البحار و مدینهٔ‌الحکم وآلآثار" ، فهرست الفبایی و تلخیص و گزینش صحیح‌ترین احادیث "بحارالانوار" ، در چند مجلد ، که بیش از بیست سال از عمر مؤلف به تألیف این اثر اختصاص یافته و این سبک کار سابقه نداشته است. در اصول دین و عقاید:"سبیل‌الرشاد"؛ "علم‌الیقین" ، مختصر"حق‌الیقین" علامهٔ مجلسی؛ "فیض‌القدیر" ، گزیده‌ای از غدیر‌"عبقات‌الانوار" میر حامد حسین؛ "منازل‌الآخرهٔ".در حدیث و حکم: "اربعین" یا "چهل حدیث"؛ "الحکمهٔ‌البلاغهٔ" یا "شرح کلمات قصار امیرالمؤمنین (ع)". در علم الحدیث و درایهٔ: رسالهٔ "العزیزهٔ" ، در شرح "وجیزهٔ" شیخ بهائی. در فقه: "الفصلو‌الوصل" ، در استدراک"بدایهٔ‌الهدایهٔ" شیخ حر عاملی؛ "الغایهٔ‌القصوی" ، در ترجمه"عروهٔ‌الوثقی" علامهٔ یزدی؛ "ذخیرهٔ الابرار" در منتخب "انیس‌التجار" ملامهدی نراقی. در شرح حال معصومین: "کحل‌البصر"؛ "مختصرالشمائل" ترمذی؛ "الفصول العلیهٔ"؛ "بیت‌الاحزان فی مصائب‌سیدهٔ‌النسوان"؛ "انوار البهیهٔ"؛ "منتهی‌الآمال". در قتل: "نفس المهموم" و تکملهٔ آن "نفثهٔ‌المصدور". در تاریخ:"تتمهٔ‌المنتهی" "فیض‌العلام" یا "وقایع‌لاایام"؛ "تحفهٔ طوسیه". در رجال:"الکنی والالقاب"؛ "تحفهٔ‌الاحباب"؛ "فوائد‌الرضویهٔ"؛ "هدیهٔ‌الاحباب"؛ "غابیهٔ المنی"؛ رساله‌ای در "طبقات". در آداب و عبادات: "الفوائد‌الرجبیهٔ"؛ :مختصرالابواب"؛ "دستورالعمل"؛ صحائف‌النور". در ادعیه:"مفاتیح‌الجنان"؛ ترجمهٔ "مصباح‌المجتهد" شیخ طوسی؛ ترجمهٔ "جمال‌الاسبوع" سید بن طاووس؛ "الباقیات‌الصالحات"؛ "اللآلی‌المنثوره". در اخلاق: "المقامات العلیهٔ" ، مختصر "معراج‌السعتدهٔ" ملا احمد نراقی؛ "نزههٔ النواظر" ، ترجمهٔ "معدن‌الجواهر" کراجکی. در ادبیات: "الدرهٔ‌الیتیمهٔ" ، در شرح "نصاب‌الصبیان". در لغت: "الدرالنظیم فی لغات القرآن‌العظیم".

منبع : مطالب ارسالی