بهداشت حرفه ای در کار با رایانه

● مشکلات و عوارض ناشی از کار با رایانه
▪ برخی از مشکلات و عوارض ناشی از کار با رایانه عبارتند از :
۱) مشکلات بینایی :
مشکلات بینایی یکی از شایعترین مشکلاتی است که در اثر کار زیاد با رایانه ایجاد می شود ؛ مانند درد ،‌سرخی و سوزش چشم و آبریزش آن ، دوبینی ، احساس تاری دید که به کاهش قدرت بینایی ، خستگی و درد چشم و سردرد منجر می شود . چشم های انسان عادت دارند تا بسیار راحت بر روی اشیای دور و نزدیک متمرکز شوند ؛ به همین دلیل احتمال خستگی ماهیچه چشمی که بر روی کاغذ و صفحه مانیتور متمرکز شده وجود دارد . همچنین ماهیچه های دیگر چشم ، از تغییرات نور یا درخشندگی یا از تغییر مسیر دید بین صفحه مانیتور و نوشته های در حال تایپ خسته می شوند و به دلیل جابجایی زیاد کلمات ،‌چشم قدرت تطابق خود را به مرور از دست می دهد . افرادی که دارای اختلالات انکساری اصلاح نشده هستند بیشتر در معرض خطر هستند .
۲) عوارض مفصلی و عضلانی :
یکی دیگر از شایع ترین عوارض کار با رایانه ، دردهای عضلانی و درد مچ دست و بازوهاست . درد گردن و کمر و در درازمدت ، خمیدگی پشت ، از عوارض دیگر کار زیاد و طولانی با رایانه است .
معمولاً کاربران رایانه ، ساعدها ، دست ها ، بازوان ، پشت و گردن خود را در یک حالت ثابت قرار می دهند و این عمل باعث وارد شدن فشار زیاد ، در زمان طولانی ، بر روی ماهیچه ها و تاندون های فرد می شود و در نهایت می تواند به مشکلات عضلانی و مفصلی نیز منجر شود . در این رابطه ، فاکتورهای ارگونومیکی نظیر بارکاری ، حرکت تکراری ، طرز نشستن ، زاویه دید ، وضعیت میز و صندلی ، ارتفاع صفحه کلید و مانیتور ، وضعیت نوری ، سرعت تایپ ، عدم آرامش روانی و ... می تواند از فاکتورهای عمده خطر باشد .
۳) مشکلات زایمانی و بارداری :
برخی پژوهشگران ، بر این باورند که زایمان ها و بارداری های غیرعادی و تولد نارس و ناقص ، با استفاده از صفحه نمایش رایانه و وجود تشعشعات آن مربوط است . انستیتو بهداشت شغلی فنلاند ، امکان ارتباط بین اشعه ناشی از رایانه و سقط جنین را مورد مطالعه قرار داده است . در این مطالعات مشخص شد که سقط جنین در زنانی که در معرض میدان های مغناطیسی حاصل از رایانه با قدرت بیش از ۹/۰ میکروتسلا ( واحد اندازه گیری شدت میدان مغناطیسی ) قرار دارند شایع تر است . ( بنابراین تولید کنندگان و وارد کنندگان رایانه باید این موضوع را جدی گرفته و استانداردهای قانونی را رعایت کنند . ) همچنین استرس ها و فشارهای کاری در امور رایانه ای و وضعیت مناسب بدنی در هنگام کار نیز از جمله عوامل ایجاد کننده این عوارض هستند .
۴) مشکلات پوستی :
ولتاژ زیاد لامپ تصویر باعث تولید میدان الکترواستاتیک و بارهای الکتریکی مثبت در سطح خارجی صفحه نمایش می شود . . در میدان بین بارهای مثبت و صورت اپراتور ، گرد و خاک و ذرات در تمامی جهات حرکت می کنند . اگر چه میزان گرد و خاک و ذرات بسته به نوع تهویه اتاق ،‌کفپوش و عوامل دیگر تغییر می کند ، همیشه وجود دارند.
جریان بارهای مثبت حاصل در این میدان ،‌ ممکن است در کسانی که حساسیت پوستی دارند باعث خشک شدن پوست دست و صورت و ترک خوردن آن شود .
همچنین بررسی هایی صورت گرفته که نشان می دهد افرادی که از حساسیت های پوستی شکایت دارند و هنگام کار بیشتر تحت فشارهای فکری و عصبی قرار می گیرند ، این فشارها و استرس ها می تواند باعث تغییرات هورمونی مانند تیروکسین ( هورمون غده تیروئید ) و پرولاکتین ( هورمون هیپوفیز قدامی ) و همچنین ضایعات پوستی شود .
در یک مطالعه دیگر نیز که در سوئد صورت گرفته است ارتباط بین ضایعات پوست صورت و کار با رایانه را به فاکتورهای روانی اجتماعی و مسائل محیط کار نسبت داده اند . البته فاکتورهای شخصی هم در بروز این ضایعات دخالت دارند .
▪ استرس و مشکلات عصبی - روانی :
حجم کار زیاد و دوری از همکاران در محیط کار می تواند منجر به بروز مشکلات روانی شود . البته لازم به ذکر است که کار با کامپیوتر افسردگی زا نیست بلکه حجم زیاد کار است که در ایجاد استرس روانی نقش دارد .
▪ تنفس گازهای مضر :
بدنه رایانه و نمایشگرها بر اثر گرم شدن ، بوی مخصوصی از خود متصاعد می کنند . از جمله این بوها گاز دیوکسین است که توسط بدنه رایانه ( بر اثر حرارت ) و صفحه نمایشگر تولید می شود . این مواد به عنوان مواد ضد حریق در بدنه نمایشگر و بردهای رایانه به کار می روند . همچنین گاز ازن به هنگام کار چاپگر لیزری تولید می شود که به بافت مخاطی بینی ، چشم و گلو آسیب می رساند . بنابراین ، رعایت استاندارد های مربوط در این خصوص توسط وارد کنندگان یا تولید کنندگان رایانه ضروری است .
● راه های پیشگیری از عوارض و بیماری های ناشی از کار با رایانه
باید اذعان داشت که کار با رایانه کسی را بیمار نکرده و عوارضی را به وجود نمی آورد ، بلکه رفتارهای غلط و ناصحیح و غیراصولی ، درجه تأثیرپذیری منفی را در کار با رایانه بالا برده و شخص را دچار عوارض مختلف می کند رعایت اصول بهداشت کار ، شرط درست و صحیح کار کردن با رایانه است که در زیر به برخی از این اصول اشاره می شود :
کارکنانی که با رایانه کار می کنند ، در زمان استخدام و شروع به کار و سپس به طور سالیانه ( در قالب معاینات دوره ای ) باید توسط متخصصان چشم یا بینایی سنجی مورد معاینه و آزمایشات لازم قرار گیرند و به توصیه های پزشک ، توجه جدی شود .
در معاینات قبل از استخدام و دوره ای ، به عوارض و بیماریهای مفصلی و عضلانی توجه شود و کارکنانی که به دردهای مفصلی ، کمردرد ، شانه و ...مبتلا شده اند به سرعت به پزشک طب کار یا سایر متخصصان مراجعه کنند .
▪ در دوران بارداری ،‌ زنان از کار با رایانه معاف شوند .
محدودیت کار با رایانه در نظر گرفته شود و توأم با استراحت های کوتاه مدت در بین کار باشد . توصیه می شود برای هر یک ساعت کار مداوم ،‌۱۵ دقیقه استراحت در نظر گرفته شود . در هنگام استراحت بین کار بایستید ، قدم بزنید و فکر خود را به موضوعات دیگر متمرکز کنید . ماهیچه های خود را شل و سپس آنها را بکشید و وضعیت آنها را تغییر دهید . نرمش در هنگام استراحت و بین کار سودمند است . ( برای رفع خستگی می توان از حرکات کششی استفاده نمود ) . برای کاهش خستگی چشم باید هر چند مدت یک بار به نقطه ای در فواصل دور نگاه کنید . در هنگام کار با رایانه اگر بدن کشیده باشد و سر بالا نگاه داشته شود و شانه ها آویزان باشد بالا تنه در راحت ترین حالت قرار خواهد گرفت ، چرا که بد نشستن انجام کار را سخت تر کرده و منجر به خستگی ماهیچه ها و ایجاد عوارض می شود .
روشنایی محل کار باید مخلوطی از نورسفید و زرد بوده ( ترجیحاً از لامپ مهتابی استفاده شود ) و شدت آن درحدود ۳۰۰ لوکس باشد .
میز کار طوری قرار گیرد که روشنایی لامپ های سقف در طرفین قرار گیرد و از قرار دادن میز در محلی که نور لامپ مستقیماً در برابر کاربر باشد خودداری شود . در استفاده از روشنایی طبیعی نیز نباید صفحه مانیتور در برابر پنجره قرار گیرد .
برای به حداقل رساندن فشار بر روی گردن و کمر ، استفاده از گیره های اوراق یا کاغذ گیر لازم است .
وقتی با رایانه کار ندارید چاپگر آن را خاموش کنید و یا آن راخارج از محیط کار قرار دهید . برای هوای اتاق کار ، دمای ۲۳-۱۹ درجه سانتی گراد و رطوبت حدود ۵۰ درصد مناسب است .
به منظور رفع آثار مخرب و سوء کارهای تولید شده از رایانه و ضمایم ان ، بهتر است با باز کردن درب و پنجره ها و یا تعبیه دستگاه تهویه ، هوای اتاق به طور مرتب تعویض شود .
صندلی و میز مورد استفاده در حفظ سلامت و فرم عضلات و اسکلت بدن نقش بسیار مهمی دارند ، بنابراین ، باید اصول ارگونومیک در انتخاب آنها رعایت شود . در زیر به مواردی از آنها اشاره می شود :
ارتفاع صندلی باید قابل تنظیم باشد . ارتفاع ۶/۴۰ تا ۵۲ سانتی متر برای صندلی های فشرده یعنی قرار گرفته در زیر باری معادل ۴/۴۵ کیلوگرم توصیه می شود . ارتفاع صندلی طوری تنظیم شود که مانع وارد شدن فشار اضافی بر ناحیه زیر ران ها شود یعنی ارتفاع صندلی از فاصله کف اتاق تا ناحیه زیر ران ها در حالتی که شخص نشسته است کمتر باشد . طول تشک صندلی ۳۸ تا ۴۳ سانتی متر و عرض آن ۴۵ سانتی متر باشد . برای افراد چاق صندلی های پهن تر توصیه می شود .
ضخامت تشک در حدود ۴ تا ۵ سانتی متر باشد و رویه ان از جنسی باشد که اصطلاحاً بتواند تنفس کند و لبه جلو صندلی ، گرد و لبه بیرونی آن ، نرم باشد .

منبع : بانک اطلاعات گردشگری