نشر، کتاب و کتابخانه در ترکیه

اما اولین چاپخانه كه كار چاپ را به معنای واقعی انجام داد، فعالیت خود را از سال ۱۷۲۹ با اولین كتاب به نام فرهنگ لغت تركیه ای- عربی مشهور به لغت و نكولی آغاز و این، آغاز ورود صنعت چاپ در تاریخ نشر كتاب تركیه بود كه البته اولین چاپخانه تركیه به صورت شخصی اداره می شد.اولین روزنامه در كشور تركیه به نام تكوین چی و كایی در سال ۱۸۳۲ و اولین منابع ادواری در سال ۱۸۱۹ به چاپ رسید كه از سال ۱۸۴۱ قانون هایی منظم و مدون در ارتباط با امور چاپخانه ها تنظیم شد. بنابر این كتاب های دستی تنها تا تأسیس اولین چاپخانه ها انتشار یافتند كه در پی برخاستن امپراطور آتومان بین قرن های ۱۴-۱۶ محققان و فلاسفه نه تنها به شهر استانبول جذب شدند، بلكه مجذوب دیگر شهرهای تركیه از جمله یورسا، منیسا، آسا سیا نیز شدند.تركیه با ۳۰۰ هزار جلد نسخ خطی كه از گذشتگان به ارث دارد، در حال حاضر ثروتمند ترین كشور در زمینه نسخ خطی به شمار می رود و این از عوامل مهم جذب پژوهشگران به این كشور شده است.تنها ۲۰ هزار عنوان كتاب در بین سال های ۱۷۲۱ (زمان تأسیس اولین چاپخانه) تا ۱۹۲۸ (زمان پذیرش الفبای لاتین) در این كشور به چاپ رسیده است، اما تركیه طی سالی كه الفبای لاتین را برگزید بیش از ۲۰۰ هزار اثر به چاپ رساند.نزدیك به ۴ هزار ناشری كه در سال ۱۹۹۷ در تركیه فعالیت داشته اند، حدوداً ۱۰۴۷۸ عنوان كتاب به همراه شماره استاندارد بین المللی كتاب (آی.اس.بی.ان) چاپ كرده اند و در كل ۲۴۹۹ نشریه ادواری با موضوعات متنوع نیز در سال ۱۹۹۷ منتشر شده است.انجمن ناشران تركیه كه از سال ۱۹۸۵ فعالیت های خود را آغاز كرده است، هدف اصلی خود را بر پایه گسترش استانداردهای چاپ، رعایت حق كپی رایت، حمایت از خوانندگان و كیفیت بالای چاپ قرارداد كه این امر تأثیر بسزایی در پویاتر شدن نمایشگاه كتاب تركیه داشته است.نمایشگاه كتاب استانبول همه ساله با حمایت كامل ناشران تركیه ای و دیگر ناشران مشهور جهان در بین روزهای ۲۰ و ۲۱ مارس راه اندازی می شود.تركیه حدود ۹۰ سال قدمت در تاریخ كتابخانه دارد كه این روند از زمان تأسیس كتابخانه طی حكومت آتاتولیا سلجوك و بعد از آن دوران رنسانس و سپس زمان سلطنت آتومان ادامه یافت. سازمان كتابخانه ها نیز همچون كتابخانه های مساجد، مدارس و یتیم خانه ها كه در زمان امپراطوری آتومان به مرحله جدیدی قدم نهاد، تأسیس شد.مؤسسان كتابخانه های آن دوران كتابخانه ها را فقط از طریق سرمایه یتیم خانه ها اداره می كردند كه اولین كتابخانه به نام كپرولو توسط شخصی به همین نام در سال ۱۶۷۸ در استانبول تأسیس گشت. در زمان امپراطوری فلوریشد كتابخانه ها نه تنها در استانبول، بلكه در سراسر تركیه توسعه یافتند. بسیاری از این كتابخانه ها همچنان با مجموعه خود در حال فعالیت هستند كه حامیان اصلی این نوع كتابخانه ها بیشتر رجال دولتی و مذهبی بوده اند. از مجموعه این نوع كتابخانه ها، می توان كتابخانه توفانی عثمانی كه در سال ۱۸۸۴ جزو اولین كتابخانه های زمان حكومت آتومان بود را نام برد.مركز فرهنگی با همكاری وزارت آموزش عالی، اندكی پس از مجلس ملی تركیه در سال ۱۹۲۰تأسیس شد و كتابخانه های سراسر كشور در قلمرو این ارگان قرار گرفتند. سوم مارچ سال ۱۹۲۴ با تصویب قانون هماهنگ كننده تحصیلات تمام كتابخانه هایی كه قبلاً تحت نظر موسسات فعالیت داشتند، به وزارت آموزش واگذار شدند.كتابخانه ملی تركیه كه در سال ۱۴۴۶ بازگشایی شد، همچنان به مراجعان خود سرویس دهی می كند. فعالیت های این كتابخانه در زمان جمهوریت به سرعت گسترش یافت، در ضمن افرادی كه تحصیلات عالی كتابداری و اطلاع رسانی را در خارج از كشور فرا گرفته بودند در تغییرات معاصر كتابخانه ملی تركیه بی تاثیر نبوده اند.كتابخانه های دانشگاهی از سال ۱۹۵۴ در بسیاری از دانشگاه های سراسر تركیه رواج یافتند و زمینه ورود افراد علاقه مند در دوره های كارشناسی و كارشناسی ارشد كتابداری و اطلاع رسانی را فراهم آوردند.
با بزرگ تر شدن شهرها و ایالات تركیه، بسیاری از فعالیت های سیستماتیك كتابخانه ها افزایش یافت كه این امر تأسیس سازمان عمومی كتابخانه ها در سال ۱۹۶۰ را در پی داشت. این سازمان تحت نظر مركز فرهنگی فعالیت های ارزنده ای دارد. سازمان عمومی كتابخانه های تركیه ۱۳۲۶ كتابخانه عمومی شامل كتابخانه كودكان، كتابخانه نسخ خطی و... را با مجموعه ۱۲ میلیون جلدی كتاب هماهنگ می سازد و جدای از این موارد ۶۹ كتابخانه سیار را با مجموعه كتب موقت برای افرادی كه نمی توانند از سرویس كتابخانه های ثابت سود ببرند و یا در شهرهای غیرمركزی ساكن هستند را اداره می كند.
كتابخانه های دیگری توسط نهادهای حقوقی در مدارس، دانشگاه ها، شهرداری ها، برپا شدند و پیشرفت كیفیت این كتابخانه ها هماهنگ با تعداد آنها رو به افزایش نهاد و توانست سریعاً به پیشرفت های جهانی دست یابند.این كتابخانه ها با تحمل روند بازسازی های مدرن اكنون توانسته اند به تمام نیازهای اجتماعی عصر كنونی جواب داده و در نتیجه تعداد اعضای این كتابخانه ها سریعاً در حال افزایش است.
مریم پاكدامن نائینی

منبع : روزنامه همشهری