ناوگان هوایی ایران در وضعیت قرمز

هم اکنون عمر صنعت هوانوردی در ایران به بیش از ۸۲ سال رسیده است. این صنعت هشت دوره متفاوت زمانی شامل دور اول( ۱۹۲۳-۱۹۲۷تاسیس نیروی هوایی ارتش)، دوره دوم ( ۱۹۲۷- ۱۹۳۲آغاز به کار خط هوایی یونکرز آلمان در ایران)، دوره سوم ( ۱۹۳۲-۱۹۳۸دوره غیبت حمل و نقل هوایی تجاری و بازرگانی)، دوره چهارم ( ۱۹۳۸-۱۹۴۶تاسیس خط هوایی وزارت پست، تلگراف و تلفن)، دوره پنجم ( ۱۹۴۵-۱۹۶۱تاسیس خطوط هوایی ایران ایرویز و پرشین ایرسرویس)، دوره ششم ( ۱۹۶۱-۱۹۶۲تاسیس خط هوایی ایران یونایتد)، دوره هفتم ( ۱۹۶۲-۱۹۷۹تاسیس ایران ایر و دوره شکوفایی صنعت هوانوردی کشور) و دوره هشتم تاکنون (دوره بعد از انقلاب و عصر شرکت های هوایی چندگانه) را پشت سر گذاشته است‎.‎
در همین حال، دولت ایران در سال ۱۹۶۲ تصمیم گرفت که شرکت هوانوردی هما را تاسیس کند. در این سال، با تصویب مجلس نیز هما اجازه یافت تا کنترل تمام اموال و دارایی های دو شرکت هوانوردی ایران ایر ویز و خدمات هوانوردی ایران را از آن خود کند‎. ‎
پس از گذشت ۷ سال سرانجام "پارس ایر" اولین شرکت هوانوردی ایران است که در سال ۱۹۶۹ فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. این شرکت اولین هاب پروازی خود را در مشهد مقدس تاسیس کرد که از آنجا به شهرهای طبس و بیرجند پرواز می نمود. اولین هواپیمایی که توسط این شرکت به خدمت گرفته شد، یک هواپیمای شش سرنشین از نوع‎ Shrike ۵۰۰B ‎بود. در سال ۱۹۷۵ ناوگان پارس ایر، با ۳۲ فروند هواپیمای مختلف از جمله ۴ فروند هواپیمای فوکر، خدمات پروازی خود را به ۱۴ شهر مختلف ایران گسترش داد. پارس ایر تا سال ۱۹۷۹ خصوصی بود تا اینکه با پیروزی انقلاب اسلامی، ملی اعلام شد و به ایران ایر واگذار گردید‎.‎
با این پیش زمینه، وارد وضعیت فعلی ناوگان حمل و نقل مسافری هوایی کشور می‌شویم که در یک کلام می توان گفت، اگر واقع بینانه به صنعت حمل و نقل هوایی ایران بنگریم، باید اشاره شود که باتوجه به تحریم ها و انتخاب ترکیب ضعیف در مذاکرات برای خرید هواپیما با قابلیت پرواز بالا، صنعت حمل و نقل مسافری هوایی ایران را با مشکلات بسیاری در شرایط فعلی روبرو کرده است‎. ‎
انتشار جزئیات خرید هواپیما قبل از نهایی شدن این مسئله، اخبار ضد و نقیض در مورد فرسودگی هواپیماها برای خرید و چندین عامل دیگر که بعضا از سوی شرکت‌های رقیب صورت گرفته، شرکت خریدار هواپیما در ایران را با شکست در تجهیز و نوسازی ناوگان خود مواجه کرده است‎.‎
بارها شاهد بوده‌ایم که خرید هواپیما از شرکت‌های خارجی وارد مرحله نهایی و امضای گردیده ولی در نهایت - به دلیل اعمال تحریم هوایی ایران- پروژه کاملا منتقی شده است.‏
‎ ‎در شرایط فعلی، اگر چه بنا به گفته مقامات صنعت حمل و نقل هوایی، سن هواپیما ملاکی برای فرسودگی آن محسوب نمی شود و تنها باید وضعیت قابلیت پرواز هواپیما را مورد اشاره قرار داد، اما بسیاری از مسافران هواپیمایی پس از انجام سفر با هواپیماهای برخی شرکت‌ها چنین می گویند:"چرا باید چنین هواپیماهای فرسوده و دارای عمر بالا سفر شویم. آیا ایمنی پروازها و در نهایت امنیت جانی مسافران برای شرکت‌ها مهم است‎."‎
البته سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده است، تمامی هواپیماهای شرکت های هواپیمایی که اجازه پرواز را از سازمان هواپیمایی کشوری دریافت کرده اند، قابلیت پرواز آنها تایید شده و با نگاه ۱۰۰ درصد ایمنی پرواز می کنند. ملاک خارج شدن هر هواپیما از ناوگان هوایی را میزان سایکل و ساعت پروازی آن هواپیما که از طرف شرکت ساخت آن تعیین شده است، مشخص می کند‎.‎
در عین حال، تنها برخی اوقات به دلیل هزینه های بالای تعمیرات هواپیماهای سن بالا، مقرون به صرفه نبودن آنها از نظر اقتصادی مطرح می شود. این درحالی است که به دور از جنجال های سیاسی مطرح شده، تحریم ایران از سوی آمریکا، همواره شرکت های هواپیمایی داخلی را در خرید هواپیما رنجانده است‎.‎که نمونه اخیر آن چین بود که آمریكا از فروش ۲۲ هواپیمای بوئینگ ‏md‏ به ایران ممانعت به عمل آورد. ‏
در حال حاضر تعداد هواپیماهای شرکت های فعال در ناوگان مسافربری هوایی کشور تا پایان تیرماه سال جاری به ۱۲۰ فروند رسیده است که براساس برنامه چهارم، تعداد ناوگان تا پایان سال ۱۳۸۸ باید به ۲۰۰ فروند برسد. از ۱۲۰ فروند هواپیمای موجود در ناوگان هوایی کشور حدود ۸۱ فروند آن ملکی و مابقی اجاره‌ای است‎.‎
ایران ایر، ماهان، آسمان، ایران ایر تور، کاسپین، آریا، کیش ایر، ساها، نفت، چابهار، ارم ایر، تفتان، قشم ایر، سفیران و زاگراس ۱۵ شرکت هواپیمایی ایران به شمار می روند که دو شرکت تفتان - به دلیل تغییرات مدیریتی - و چابهار - به دلیل اجاره هواپیمایش به هما- هم اکنون فعالیت نمی کنند. میانگین عمر ناوگان هم از ۱۸ تا ۱۹ سال طی سال های گذشته به ۱۵ تا ۱۶ سال در حال حاضر کاهش یافته است‎.‎
ایران ایر دارای ۴ فروند بوئینگ ۷۴۷، ۴ فرنود بوئینگ ۷۲۷، ۲ فروند ایرباس ۶۰۰-۳۰۰ ، ۴ فروند ایرباس ۳۰۰‏B۲‎، دو فروند ایرباس ۲۰۳-۳۱۰، ۲ فروند ایرباس ۳۰۰‏B۴‎‏ ، دو فروند ایرباس ۳۱۰ و ۵ فروند فوکر ۱۰۰ است‏‎.‎
از سوی دیگر، شرکت هواپیمایی ماهان دارای ۴ فروند ایرباس ۳۲۰ و ۴ فروند ایرباس ۳۰۰‏B۴‎‏ ، سه فروند ایرباس ۳۰۰ ، ۳ فروند ایرباس ۳۱۰ و ۲ فروند توپولف ۲۰۴ و ۲ فروند ام دی ۸۰ و ۸۳ و یک فروند توپولف ۱۵۴ می باشد‏‎.‎
در همین حال، شرکت هواپیمایی آسمان ۴ فروند بوئینگ ۷۲۷ و شش فروند ای تی ار ۷۲ و ۱۱ فروند فوکر در اختیار دارد. کیش ایر نیز دارای ۶ فروند فوکر ۵۰ ، ۲ فروند توپولف ۱۵۴ و ۳ فروند ام دی ۸۲ است‏‎.‎
شرکت ارم ایر ۲ فروند توپولف ۱۵۴، شرکت تفتان ۲ فروند فوکر۵۰، شرکت قشم ایر یک فروند ایرباس ۳۲۱ و یک فروند ایرباس ۳۰۰‏B۴ ‎در اختیار دارند‎.‎
شرکت هواپیمایی چابهار دارای ۷ فروند فوکر، شرکت هواپیمایی آریا دارای ۲ فروند فوکر۵۰ و ۳ فروند توپولف ۱۵۴ و شرکت های کاسپین دارای ۴ فروند توپولف ۱۵۴، ایران ایرتور دارای ۱۲ فروند توپولف ۱۵۴ است‏‎.‎
ساها نیز ۳ فروند بوئینگ ۷۰۷ در ناوگان هوایی فعال دارد و هواپیماهای شرکت هواپیمایی نفت شامل‌۴ فروند فوکر۵۰ و یک فروند توییناتوراست‏‎.‎
در عین حال، یک فروند توپولف به ناوگان ایران ایر تور، ۲ فروند توپولف به زاگرس ایر، ۵ فروند ایرباس به ماهان، یک فروند ایرباس به ناوگان قشم ایر اضافه شده است. در مقابل، دو فروند توپولف ایران ایرتور، ۲ فروند ایرباس ترکیه‌ای ایران ایر، یک فروند ام دی ۸۲ کیش ایر، یک فروند بوئینگ ۷۳۷ سفیران و یک فروند ایرباس ۳۲۱ قشم ایر از چرخه ناوگان خارج شده است‏‎.‎

منبع : روزنامه صدای عدالت