تقاضای فزاینده

یكی از مهمترین كاربردهای دانش و فناوری صلح آمیز هسته ای، تولید انرژی الكتریكی(برق هسته ای) است. با توجه به رشد سرسام آور مصرف انرژی در جهان، اكثر كشورها با تقاضای فزاینده ای برای تأمین منابع نو، ایمن و پاك انرژی مواجه هستند. در حال حاضر سوخت های فسیلی بیش از ۸۰ درصد كل انرژی مصرفی دنیا را تأمین می كنند و بنا بر آمار ارائه شده توسط سازمان بین المللی انرژی اتمی حدود ۲۰ درصد برق جهان از نیروگاه های هسته ای تأمین می شود.
مزیت های فراوان فناوری تولید برق هسته ای نسبت به سوخت های فسیلی موجب گردیده كه تمایل كشورها به سمت انرژی پاك و ارزان هسته ای به عنوان یكی از منابع مطمئن تأمین انرژی در جهان روند روز افزونی داشته باشد.چنانچه پیش بینی های IAEA نشان می دهد كه تولید برق هسته ای تا سال ۲۰۲۵ میلادی، به میزان ۱/۴ برابر رشد خواهد داشت.
در كشور ما كه سرانه مصرف انرژی بسیار بالاست و میزان مصرف انرژی سالانه هم از رشد حدود ۱۰ درصدی برخوردار است، بالغ بر ۹۸ درصد انرژی الكتریكی از منابع فسیلی تأمین می شود. لذا با توجه به اقتصاد تك محصولی و متكی بر درآمدهای نفتی كشور، سیاست تولید و توسعه انرژی هسته ای در جهت تأمین انرژی الكتریكی بعنوان یك ضرورت ملی بیش از پیش آشكار می گردد.در این نوشتار تلاش گردیده ضمن بررسی سیر صعودی نیروگاه های هسته ای در جهان، معایب سوخت های فسیلی و مزایای تأمین انرژی از طریق فناوری هسته ای، همچنین ضرورت تولید برق هسته ای بعنوان جزء لاینفك اهداف بلندمدت مدیریت انرژی كشورمان نیز پرداخته شود.
امروزه نقش دانش و فناوری هسته ای به عنوان فناوری برتر در رشد و پیشرفت دانش بشری و تأثیر شگرف آن در مؤلفه های علمی، آموزشی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... بر كسی پوشیده نیست. یكی از مهمترین كاربردهای دانش و فناوری صلح آمیز هسته ای، تولید انرژی الكتریكی(برق هسته ای) است. فرایند تولید برق هسته ای ناشی از شكافت اورانیوم در راكتورهای هسته ای می باشد. این فرایند طی واكنش های زنجیره ای كنترل شده، باعث تولید مقدار زیادی انرژی می شود. این مقدار انرژی صرف تولید بخار به منظور چرخاندن توربین های مولد برق مورد استفاده قرار می گیرد.
در عصر حاضر جهان با تقاضای فزاینده ای برای منابع انرژی مواجه است، به گونه ای كه تأمین انرژی به عنوان یك نیاز استراتژیك و وابسته به منافع ملی و حیات كشورها محسوب گردیده و اكنون در هزاره سوم كشوری كه از امنیت انرژی بالاتری برخوردار باشد، رشد اقتصادی و رفاه پایدارتری خواهد داشت. بر این اساس مدیریت منابع انرژی از حیاتی ترین ضرورت های سال های آتی جهان به شمار می رود.
در حال حاضر سوخت های فسیلی از قبیل نفت، گاز و زغال سنگ مهمترین منابع انرژی در جهان به شمار می روند و بیش از ۸۰ درصد كل انرژی مصرفی دنیا از سوخت های فسیلی تأمین می شود؛ در این بین نفت خام، گاز و زغال سنگ به ترتیب ۲۲،۳۹ و ۲۶ درصد از این مقدار انرژی مصرفی دنیا را به خود اختصاص داده اند.
افزایش نیاز كشورها به منابع ایمن، ارزان و پاك انرژی، موجب گردیده كه هر روزه بر تعداد نیروگاه های هسته ای افزوده شود ،بطوری كه هم اكنون تعداد نیروگاه های هسته ای جهان به تعداد ۴۴۷ رسیده است.
اگر چه وقوع حوادث هسته ای از قبیل تری مایل آیلند در سال ۱۹۷۹ و چرنوبیل در سال ۱۹۸۶ عملیات ساخت نیروگاه های هسته ای را به میزان زیادی تحت الشعاع قرار داد، لیكن این حوادث مانع از رشد این فناوری نوین و كارآمد نگردید، بلكه انرژی هسته ای هم اكنون در بسیاری از كشورهای جهان مورد استفاده وسیع قرار گرفته و این انرژی حدود ۲۰ درصد تولید جهانی برق را تشكیل می دهد.
امروزه فناوری هسته ای با توجه به بنیان های دانشی و پایه های سخت افزاری آن علاوه بر صرفه اقتصادی و سازگاری زیست محیطی، نوعی برتری علمی و تكنولوژیكی انحصاری را برای دارندگان این عرصه نیز به ارمغان آورده است. از سوی دیگر عوامل بسیار مؤثر دیگری نیز در بالا رفتن تمایل كشورها به سمت تولید برق هسته ای و كنار گذاشتن منابع فسیلی مؤثر بوده است كه عبارتند از: افزایش جهانی بهای سوخت های فسیلی و پر نوسان بودن بازار آنها، پایین بودن ظرفیت مازاد تولید، عرضه محدود، افزایش سطح تقاضا، مصرف بیش از اندازه و تأثیر سوخت های فسیلی بر گرم شدن كره زمین از یك سو و مزیت های فراوان زیست محیطی، ضریب ایمنی فناوری هسته ای، صرفه های فراوان اقتصادی، دسترسی آسان و مطمئن، دانش مادر، تأمین نیرو و جایگزین مناسب در عرصه انرژی از جمله علت های روی آوردن كشورها در جهت تولید برق هسته ای به شمار می روند.
مضافاً اینكه نیروگاه های هسته ای از نظر اثرات زیست محیطی نه تنها اثر نامطلوبی روی آب و هوا، خاك، محیط زیست و لایه ازن باقی نمی گذارند، بلكه موجب حفظ شرایط طبیعی آب و هوای كره زمین می گردد و طبق آمارهای آژانس بین المللی انرژی اتمی نیروگاه های هسته ای نقشی در تولید گازهای گلخانه ای و گرم شدن كره زمین ندارند و برعكس تعطیلی هر نیروگاه هسته ای و جایگزینی آن با منابع غیر هسته ای موجب تولید سالانه بیش از ۶۰۰ میلیون تن كربن می شود.
زیان های كمتر فناوری هسته ای نسبت به سایر گزینه های تولید انرژی و افق های نویدبخش در زمینه فناوری پاك و پیشرفته گداخت هسته ای(Nuclear Fusion) همگی از علل گرایش به سمت انرژی هسته ای به عنوان یكی از منابع مطمئن تأمین انرژی در جهان به شمار می روند. چنانچه پیش بینی های صورت گرفته توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی، روند استفاده از برق هسته ای در آینده را همچنان با سیر صعودی نشان می دهد، به گونه ای كه این اتحادیه پیش بینی كرده است كه سهم انرژی هسته ای در تولید برق جهان تا سال ۲۰۲۵ میلادی، ۱/۴ برابر شود كه در این بین كشورهای در حال توسعه قاره آسیا بیشترین ظرفیت تولید انرژی دنیا را خواهند داشت. چنانچه ذكر گردید طبق آمار ارائه شده آژانس بین المللی انرژی اتمی، حدود ۲۰ درصد برق جهان از انرژی هسته ای تأمین می شود. در این راستا فرانسه ۷/۷۷ درصد، لیتوانی ۷۳ درصد، بلژیك حدود ۵۸ درصد، سوئد ۴۹ درصد، بلغارستان ۵/۴۷ درصد، اسلواكی ۴۷ درصد، اوكراین ۴۴ درصد، كره جنوبی ۴۳ درصد، سوئیس ۴۰ درصد، مجارستان ۵/۳۸ درصد، اسلوونی ۵/۳۷ درصد، ارمنستان ۳۷ درصد، ژاپن ۳۵ درصد، فنلاند ۳۳ درصد، آلمان ۳۲ درصد، اسپانیا ۳۱ درصد، انگلستان ۲۹ درصد، جمهوری چك ۲۱ درصد، آمریكا ۲۰ درصد، روسیه ۱۵ درصد، كانادا ۱۳ درصد، رومانی ۱۱ درصد، آرژانتین ۹ درصد، آفریقای جنوبی ۷ درصد، مكزیك ۶ درصد، هلند ۴ درصد، هند ۳ درصد، برزیل ۵/۱ درصد، چین ۵/۱ درصد، پاكستان ۵/۰ درصد انرژی مورد نیاز خود را از انرژی هسته ای تأمین می كنند.
قاره آسیا نیز به علت داشتن كشورهای در حال توسعه و پر جمعیت تشنه انرژی است، به گونه ای كه این قاره بیشترین نیروگاه های هسته ای در دست ساخت جهان را به خود اختصاص داده است و ۱۸ تا از مجموع ۲۸ نیروگاه های هسته ای در حال ساخت دنیا در این قسمت از جهان مشغول ساخت است. در این راستا چین قصد دارد طی ۱۵ سال ۳۰ نیروگاه هسته ای بسازد. در كشور ما مصرف انرژی با رشد فزاینده ای مواجه است و بیش از ۹۸ درصد انرژی الكتریكی مورد نیاز كشور از نفت و مشتقات آن بدست می آید كه از این میزان حدود ۷۵ درصد از نیروگاه های گازی، ۱۸ درصد از نیروگاه های نفتی و حدود ۷ درصد دیگر از نیروگاه های آبی و ... تأمین می شود. با در نظر گرفتن ظرفیت فعلی ۳۹۰۰۰ مگا واتی تولیدی كشور كه از رشد مصرف حدود ۱۰درصدی سالیانه نیز برخوردار است؛ در ایران ۱۴۰۰ شمسی نیاز به انرژی به میزان ۷۰۰۰۰ مگا وات افزایش پیدا می كند. این در حالی است كه كشور ما در شرایط فعلی هیچگونه تولید برق هسته ای ندارد و در صورت آغاز به كار نیروگاه هسته ای بوشهر، توان تولید ۱۰۰۰ مگا وات برق هسته ای خواهد داشت. در حقیقت با راه اندازی نیروگاه هسته ای بوشهر ظرفیت میزان برق هسته ای تولیدی تنها می تواند حدود ۳درصد از نیاز فعلی كشور را مرتفع سازد.
بنابراین با عنایت به مزایای فراوان فناوری هسته ای و سرانه مصرف بالای انرژی در كشور، سیاست تولید و توسعه انرژی هسته ای به عنوان یك ضرورت ملی بیش از پیش آشكار می گردد. چنانچه سیاست توسعه و تولید۷۰۰۰ مگاواتی برق هسته ای تا افق ایران ،۱۴۰۰ می تواند نوید بخش آینده ای روشن برای امنیت انرژی پایدار كشورمان باشد.
در حقیقت استفاده از فناوری صلح آمیز هسته ای جهت تولید انرژی الكتریكی جزء لاینفك سیاست كشور ما در فرایند توسعه پایدار محسوب گردیده و تردیدی نیست كه عدم توسعه و بهره مندی از فناوری پیشرفته و كاربردی هسته ای، خود زیان های فراوانی در كوتاه مدت و دراز مدت برای كشور به همراه خواهد داشت. از سوی دیگر با مقایسه قیمت های فروش نفت و گاز و هزینه صرف شده برای هر كیلو وات ساعت برق تولیدی كشور و نوسان بالای منابع فسیلی و به اتمام رسیدن این منابع، همگی موید این مطلب است كه از آنجایی كه اقتصاد ایران تك محصولی و متكی بر درآمدهای نفتی می باشد، لذا به منظور تأمین انرژی مصرفی كشور در سال های آتی می بایست با اتخاذ سیاست های كلان انرژی به تولید برق هسته ای نه به عنوان یك نیاز، بلكه به عنوان یك ضرورت ملی در جهت امنیت انرژی پایدار نگاه عمیق و توجه ویژه ای معطوف داشت و شكی نیست كه ج.ا.ا برای رسیدن به این مهم می بایست همگام با سایر كشورها، فناوری هسته ای را در جهت متنوع ساختن سبد انرژی مصرفی خود از طریق توسعه و تولید انبوه برق هسته ای به خدمت گیرد.

ارسلان محمدی

منبع : روزنامه همشهری