تخفیف به هند و پاکستان از جیب چه کسانی؟

افشای پشت پرده مذاکرات خط لوله گار بین ایران، پاکستان و هند، همزمان با اخباری که درباره مذاکرات برای آغاز صادرات گاز ایران به امارات منتشر شده است، به جز آن که علت کنار گذاشته شدن محمدهادی نژاد حسینیان یکی از مدیران کلیدی جمهوری اسلامی را از سرپرستی هیات مذاکره گر خط لوله صلح فاش می کند، دولت محمود احمدینژاد را در معرض آزمون مهمی برای کشف میزان پایبندی اش به منافع ملی قرار داده است. منافعی که منتقدان معتقدند می تواند در راه تبلیغات و پیروز نمائیها قربانی شود.
دولت محمود احمدی نژاد با شعار معروف مبارزه با مافیای نفتی و آوردن درآمد نفت به سر سفره مردم به رییس جمهوری رسید. اما با گذشت دو سال، در حالی که همان طور که کارشناسان پیش بینی کرده بودند در معرفی مافیای نفت ناکام مانده، جنجال تبلیغاتی یکی از همفکران دولت در راس دیوان محاسبات کشور بر سر فساد در جریان صادرات گاز به امارات ناصحیح درآمده است. اینک با هشدارهای نژاد حسینیان درباره مذاکرات خط لوله به هند و پاکستان، همزمان با آغاز گفت وگوهای مدیرعامل شرکت کرسنت درباره صادرات گاز به امارات، به اعتقاد کارشناسان دولت محمود احمدی نژاد در موقعیتی قرار گرفته که همان اتهاماتی را ناگزیر است پذیرا باشد که خود نثار مدیران قبلی وزارت نفت کرد: رعایت نکردن منافع کشور، انتقاد از قراردادهای تبلیغاتی که تنها برای موفق نشان دادن دولت ها بسته شد و سرانجام فساد مالی.
بحث تند اقتصادی جدید که روزنامه شرق آن را "مناقشه بزرگان" خوانده و با چاپ عکس هائی از سرپرستان سابق و امروز مذاکرات خط لوله صلح، آن را با بحثی کارشناسی و فنی بررسی کرده، از دید کارشناسان اقتصادی مناقشه علمی نیست، بلکه اصلی ترین نحوه برخورد دولت با مسائل بین المللی را نشان می دهد.
هفت ماه قبل، در حالی که مذاکرات تازه ای با وزیران هندی و پاکستانی در راه بود، اعلام شد که محمد هادی نژاد حسینیان به بازنشستگی نائل آمده است. وی در حالی با عنوان معاون وزارت نفت سرپرستی مذاکرات را به عهده داشت که از دولت محمدعلی رجائی ]اولین کابینه قطعی بعد از تاسیس جمهوری اسلامی[ وزیر بود. سمتی که در دولت های میرحسین موسوی و هاشمی رفسنجانی هم حفظ شد تا آن که به مهم ترین شغل خارج از کشور، سفیردر سازمان ملل منصوب شد. او بیشتر دوران ریاست جمهوری محمدخاتمی را در آن سمت بود و وقتی جای خود را به جواد ظریف داد به دعوت بیژن زنگنه به وزارت نفت رفت و معاون بین المللی شد. وی از آن جمله مدیران مقبول نفت بود که بعد از دولت احمدی نژاد هم در جای خود ماند، وزیری هامانه در جایی گفته بود وزارت وی در حالی که کسانی مانند نژاد حسنیان، نعمت زاده، ترکمان، و پور اردبیلی در آن هستند که از ده ها سال قبل سابقه وزارت دارند، نمایشی است. وی برای نگاه داشتن نژاد حسینیان در مقام مذاکره گر در خط لوله صلح، علاوه بر معاونت بین المللی "امور خزر" را هم به آن ها اضافه کرد.
محمد هادی نژاد حسینیان با این پیشینه نمی توانست از جمله مدیران دوم خردادی باشد که هدف حملات محافظه کارانند. وی در موقعیت ویژه ای قرار داشت که از جمله مدیرانی است که فوق بر جناح ها و احزاب قرار گرفته اند. او حتی برای هشدار خود، روزنامه های منتقد دولت را انتخاب نکرده، بلکه با ایسنا سخن گفته و اساس سخنش این است که "دولت احمدی نژاد بنا به خواست طرف های مذاکره در قرارداد خط لوله صلح وی را از پروژه ای که از آغاز زیر نظر داشت برکنار کرد تا با کشیدن مذاکرات به سطح مقامات سیاسی با دادن تخفیف های باورنکردنی، از قراردادی که هند و پاکستان به پشتیبانی آمریکا در آن انعطاف نشان نمی دادند یک پیروزی تبلیغاتی برای خود بسازد. اما به چه قیمتی."
در مقابل، حجت الله غنیمی فرد جانشین نژاد حسینیان در سرپرستی هیات مذاکره گر با هند و پاکستان، مامور مقابله با اثرات منفی هشدارهای نژاد حسینیان شده و اعلام داشته که تخفیفی در کار نیست. غنیمی فرد نیز نمی تواند از جمله مدیران بی تجربه دولت به حساب آید، چرا که از پانزده سال قبل در یکی از حساس ترین شغل های وزارت نفت نشسته و به نوشته روزنامه شرق: یکی از مبرزترین اساتید اقتصاد انرژی دانشگاه است و هر ماه مذاکرات چند میلیارد دلاری نفت را انجام می دهد; زیرک و باهوش." پس از رفتن نژادحسینیان وزیر نفت، غنیمی فرد را به عنوان نماینده ویژه اش، مسوول تیم مذاکره کننده خط لوله صلح کرد. منتقدانش می گویند او برای حفظ "صندلی نفت فروشی"اش حاضر به پذیرش مسوولیت مذاکرات خط لوله صلح و پذیرش شرایط فعلی مذاکرات شده است. چه، برخی می خواهند به هر قیمتی این مذاکرات به قرارداد برسد". غنیمی فرد هفته گذشته که سروصدای این انتقادها در سایت های اقتصادی بلند شده بود به روزنامه شرق اعلام داشت که حاضر است بر سر مذاکرات خط لوله صلح به مناظره بنشیند.
سال گذشته، درست در زمانی که گمان می رفت مذاکرات خط لوله صلح به نقطه حساسی رسیده، ناگهان رییس تیم پاکستان که چندی قبل به آمریکا سفر کرده و به نوشته روزنامه ها و محافل خبری با فشارهای واشنگتن روبه رو شده بود، گفت نرخی که ایران در موردش پافشاری می کند مذاکرات را با خطر مواجه می کند. این گفته در حالی که از ماه ها قبل ایران پیشنهاد هند را پذیرفته و به یک شرکت سویسی ماموریت داده بود که نرخ گاز را معین کند باورنکردنی می نمود. باورنکردنی تر یک تحول تاثیرگذار دیگر بود. تغییر رئیس تیم مذاکره کننده ایران، گرچه در ظاهر با امضای وزیر نفت صورت گرفت، اما گفته می شد دستور مستقیم رییس دولت بوده است. نژاد حسینیان علت تغییر را پافشاری هیات قبلی بر فروش گاز به قیمت قرارداد ترکیه می داند و می گوید مقامات بلندپایه هند و پاکستان شکایت وی را نزد مقامات اجرایی کشور برده و او را به نداشتن انعطاف لازم متهم کردند و مقامات ایران به آنها اطمینان دادند که اگر ظرف مدت چهار ماه تیم فعلی به تفاهم نرسید، مقامات سیاسی سه کشور بر سر قیمت تفاهم خواهند کرد. مقامات هند و پاکستان به این ترتیب از اراده مقامات اجرایی ایران برای تعجیل در به نتیجه رسیدن این قرارداد بزرگ مطمئن شدند و در مذاکرات بعدی در برابر تیم ایران هیچ گونه انعطافی در خصوص قیمت نشان ندادند و تمام توان خود را برای گرفتن حداقل قیمت یا در نهایت حل موضوع در نشست مقامات سیاسی به کار گرفتند.
با این تغییر هر سه هیات نمایندگی اعلام داشتند که مذاکرات سرعت بیشتری گرفت. محمد هادی نژادحسینیان اکنون به عنوان کارشناسی مطلع می گوید "عامل این شتاب ارائه تخفیف ۳۲ درصدی در قیمت گاز صادراتی ایران به هند و پاکستان است." وی به طعنه می افزاید معتقدم اگر تخفیف بیشتری می دادند شتاب مذاکرات بیش از این هم می شد.
معاون سابق امور بین الملل وزارت نفت در پاسخ به برخی منتقدان که معتقدند مذاکرات تیم پیشین تحت هدایت وی با تاخیری طولانی مواجه شده بود، خاطرنشان کرد: "روشن است که اگر تصمیم داشتیم گاز را ارزان بفروشیم آن قرارداد خیلی زود نهایی می شد، ولی آیا درست است که در این قرارداد ده ها میلیارد دلار تخفیف بدهیم، در حالی که در کشور ما ۱۰ میلیون نفر زیر خط فقر زندگی می کنند؟"
نژادحسینیان در همین حال این پروژه را حیاتی می داند اما تاکید دارد که "دولت نباید هزینه ها را با دادن امتیازهای بی حساب آن قدر بالا ببرد که هزینه از فایده برایمان بیشتر شود" وی که سال ها از بزرگ ترین مبلغان قرارداد خط لوله صلح بوده حالا می گوید. "با توجه به بالا رفتن شدید قیمت نفت و گاز در سال های اخیر، به نظر نمی رسد که امضای این قرارداد دستاوردی افتخار آمیز باشد; قراردادی که کشور را برای ۲۵ سال متعهد به فروش گاز با فرمول قیمتی ارزان می کند. یعنی ۳۲ درصد ارزان تر از قیمت فروش به ترکیه که قرارداد آن حدود ۲۰ سال پیش امضا شده است."
سرپرست هیات فعلی مذاکره گر گاز اما در مورد تخفیف ۳۰ درصدی قیمت گاز ایران به پاکستان که به نقل از وزیر نفت هند اول بار مطرح شد گفته در جلسه ای که با وزیر نفت هند داشتیم، به ایشان گفتیم که با وجود نقل قول غلطی که از وی در رسانه ها شده است اما برخی به آن استناد می کنند. وی با صراحت در این جلسه گفتند که به هیچ عنوان این گفته نقل قول مستقیم وی نیست: "من هر گونه تخفیف در فروش گاز ایران به هند و پاکستان را که بر اساس خبری نادرست و نقل قولی غیرواقعی از وزیر نفت هند مطرح شده و بخشی این خبر را مبنای واقعی برای محاسبات خود قرار می دهند، قویا تکذیب می کنم."
کارشناسان سیاسی همین جاست که اظهارات نژادحسینیان را بسیار تکان دهنده خوانده و ابراز عقیده کرده اند که " نژادحسینیان مدیر کوچک و ناشناسی نیست. وقتی از وضعیت فرمول قیمت برای خط لوله صلح سخن رانده و آن را ۳۲ درصد پایین تر از قیمت توافقی ایران با ترکیه در ۲۰ سال پیش می داند، باید انگشت حیرت به دندان گزید. به راستی برخی از دولتمردان این سرزمین به چه قیمت و با چه شرایطی دست به این شاهکار بزرگ زده اند؟ آیا در جهانی که تمام مجادلا ت و جنگ هایش برای تامین انرژی است، این ماییم که برای فروش گاز ارزان خود باید دست به سوی هند و پاکستان دراز نماییم، یا آنها باید چنین کنند؟"
به نظر این کارشناسان نرمش در مقابل خواست های غیرضروری همسایگان فرصت طلب هیچ ضرورتی ندارد، نیاز به انرژی برای مصارف عمومی و صنعتی در شبه قاره، دولتمردان هند و پاکستان را به سر عقل خواهد آورد، تاریخ و نسل های آینده مان از ما انتظار دارند از عزت و بزرگی ایران پاسداری نماییم.
برخی از روزنامه نگاران نیز با این تاکید که هیچ روزنامه نگاری تمایل ندارد اخبار و گزارش هایی تهیه کند که طعم و بوی ناامیدی و دلسرد کردن جامعه و افکار عمومی بدهد نوشته اند "سخن صریح نژاد حسینیان این نیروی ورزیده و کارشناس این است که ایران هیچ تعهدی ندارد که ثروت مردم ایران را به قیمتی پایین تر از قیمت های جهانی و در شرایط اضطرار به دو کشوری بفروشد که می خواهند صلح خود را با گاز ایران محقق سازند. تجارت گاز ایران و آینده آن را نباید فدای برخی رفتارهای سیاسی زودگذر کرده و ایران را در تنگنایی قرار دهیم که عبور از آن در آینده ناممکن شود. "
به نظر این افراد برقراری صلح میان پاکستان و هند یک خواست عمومی در سطح جهان است، اما پرداخت هزینه های آن نیز باید در میان همه صلح خواهان جهان سرشکن شود و نباید همه هزینه های آن را از ثروت ایرانیان پرداخت کرد.

منبع : روزنامه مردم سالاری