ورزش کودکان

در سال های اخیر ورزش و تربیت بدنی در میان كودكان و نوجوانان به شدت گسترش یافته است. امروزه شمارش تعداد دقیق كودكانی كه در كل جهان با ورزش سروكار دارند، خیلی دشوار است و با توجه به اهمیت این پدیده در میان آنها می توان گفت كه به همین دلیل ورزش سازمان یافته تأثیر معنی داری بر خود كودكان و جامعه به عنوان یك كل بر جای گذاشته است. آثار به دست آمده از تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می دهد كه از طریق ورزش، كودكان با نظم اجتماعی و ارزش های موجود در جامعه راحت تر آشنا می شوند و همواره جایگاهی جهت توسعه و اجرای مهارت های خود در اختیار خواهند داشت. فرض بر آن است كه ورزش برای آموزش مسئولیت و شكل دادن رفتار موفقیت آمیز بسیار مفید و سودمند است. حال توجه به توقعات فرهنگی و پی گیری های مداوم آن، سطوح درگیر شدن با فعالیت های ورزشی و تخصص یافتن در آن در دوران كودكی را به شدت افزایش داده است. در بررسی های عمیق تر به این نكته می رسیم كودكانی كه از مهارت های بدنی بالایی برخوردار هستند، همیشه برگزیدگان محبوب و مورد علاقه ای هستند. مهم تر از آن، به علت توانایی های بدنی، این دسته از كودكان فرصت های بی شماری را جهت تعامل با گروه همسالان در اختیار دارند كه در نتیجه به گسترش و تقویت روابط بیشتر با گروه همسالان می انجامد. برای كودكانی كه دارای مهارت های ضعیف بدنی هستند، این موقعیت چندان ترغیب كننده نیست. نه تنها آنان همیشه آخرین انتخاب ها هستند و نقش های جزیی را در بازی ها بر عهده دارند، بلكه جهت تعامل با كودكان دیگر، از فرصت های كمتری برخوردار خواهند بود. هر چند برخی از كودكان در این حد هم راضی و خشنودند، لكن معمولاً كودكان دیگر ناخشنود خواهند بود و یا عقب نشینی می كنند و به تنهایی خود را در فعالیت هایی مشغول می سازند و یا با اجبار و زور سعی می كنند برای یك بازی در حال پیشرفت، مزاحمت هایی را فراهم آورند كه در نتیجه از گروه همسال فاصله بیشتری خواهند گرفت. با این استدلال به نظر می رسد كه كودكان دارای توانایی بالا، بهتر خواهند بود طبق نرم های رفتاری غالب موقعیت ها عمل كنند. این كار به نوبه خود جهت ارتباط و تعامل با كودكان دیگر و در نتیجه پرورش مهارت های اجتماعی آنان، فرصت های بیشتری را در اختیارشان قرار می دهد.كودكانی كه دارای مهارت های بدنی پایین هستند از این فرصت ها محرومند. بدون تردید تربیت بدنی و علوم زیرمجموعه آن یكی از جذاب ترین و آشناترین علوم معاصر است.اهمیت تربیت بدنی و ورزش در تأمین و حفظ سلامت جسمی و روانی انسان(به ویژه جوانان و نوجوانان) و نقش آن در شكوفایی استعدادها سبب شده است تا این علم جایگاه ویژه ای را در جوامع مختلف بشری به خود اختصاص دهد. تحولات شگرف و همه جانبه ناشی از تحولات علمی در آغاز هزاره سوم، تأمل در برنامه ریزی و اتخاذ تدابیر و راه كارهای علمی برای ترسیم آینده اجتناب ناپذیر است.جاذبه های ورزش قهرمانی و اهمیت آن در جوامع امروزی به حدی است كه در بسیاری از رویدادهای ورزشی مانند المپیك و مسابقات جهانی، كسب مقام قهرمانی پیروزی ملی تلقی می گردد.
اهداف نوین تربیت بدنی و چگونگی حصول آن، نیازهای حال و آینده و چگونگی پاسخگویی به آنها، از جمله مواردی است كه چالش های فراوانی را در مجامع علمی مختلف آموزش و پرورش سبب شده است. در این میان برخورداری از ساختار سازمانی قوی و مستقل و نیروهای توانمند برای تحقق اهداف یاد شده ضروری است. به همین جهت در برخی از كشورهای توسعه یافته، وزارت تربیت بدنی و ورزش رسالت ایفای این وظیفه خطیر را به عهده دارد.تحقیقات صورت گرفته در سال های اخیر در زمینه كودكان و ورزش مرتباً رو به افزایش بوده است و این تحقیقات عمدتاً توسط پژوهشگرانی است كه دارای دیدگاه های علمی تری هستند. در كشور ما نیز خوشبختانه در حال حاضر تعامل مناسبی در این زمینه بین سازمان های موظف به این امر و آكادمی ملی المپیك برقرار است. تربیت بدنی در آموزش و پرورش ایران ساختار دیرینه ای دارد و با این عمر طولانی خود تاكنون نتوانسته است آن گونه كه باید و شاید رسالت خطیر و واقعی خود را به درستی نشان دهد.آنچه مهم است این است كه امروز مشكلات و موانع اجرایی در راه پرورش كودكان از سوی نهادهای موظف به انجام این كار شناخته شده و چنانچه مورد حمایت جدی تری قرار گرفته شود، می توان نگاه خوشبینانه ای به آینده آن داشت. حال ببینیم تربیت بدنی در آموزش و پرورش ایران چگونه شكل گرفته و امروز سازماندهی و اهداف و برنامه های آن چگونه است:
تاریخ تربیت بدنی آموزش و پرورش
سامان یافتن فرهنگ تعلیم و تربیت ایران را به میرزا تقی خان امیركبیر نسبت می دهند. وی با فراهم آوردن مقدمات تأسیس دارالفنون در سال ۱۲۶۸ ه.ق(۱۲۷۷ ه.ش) بیست سال پیش از دارالفنون توكیو و دارالفنون استانبول سازمان فرهنگی ایران را بنا نهاد.این اقدام منجر به توجه مردم به موضوع فرهنگ شد؛ به طوری كه در سال ۱۲۸۷ ه.ش قانون اداری فرهنگ به تصویب رسید. به دنبال آن، با تصویب قانون فرهنگ در نهم آبان ماه ۱۲۹۰ ه.ش نخستین گام در راه تثبیت سازمان فرهنگ برداشته شد.پس از تصویب این قانون، مدارس بسیاری در تهران و شهرستان ها افتتاح شدند.در قانون فرهنگ مصوب شده به طور صریح به امر تربیت بدنی و پرورش جسم دانش آموزان اشاره شده است. در ماده اول این قانون، مكتب و مدرسه به تأسیساتی اطلاق شده است كه برای تربیت اخلاقی، علمی و بدنی «ابناء نوع» دایر می گردد.
در ماده دوم این قانون، در مورد برنامه هایی كه از سوی وزارت معارف برای مدرسه تعیین شده آمده است كه: باید در پروگرام، حیثیت علمی و صنعتی و نشو ونمای بدنی محفوظ باشد. اما چنین قانونی مدارس را مجبور نمی ساخت تا امكانات و لوازم لازم را برای گسترش فعالیت های بدنی فراهم آورند.
به همین دلیل تصمیم گرفته شد تا ورزش در مدارس جنبه قانونی و اجباری یابد.در سال ۱۳۰۶ هـ.ش بنا بر پیشنهاد وزیر فرهنگ وقت و بر اساس قانونی كه از تصویب مجلس شورای ملی گذشته بود، درس تربیت بدنی و ورزش به صورت رسمی جزو برنامه های درسی همه مقاطع تحصیلی قرار گرفت. به موجب این قانون هر روز یك ساعت از برنامه دانش آموزان به درس تربیت بدنی و ورزش اختصاص یافت. این قانون دارای ۴ ماده به شرح زیر بوده است:
ماده یك: وزارت معارف مجاز است كه ورزش را در كلیه مدارس جدید اجباری كند.
ماده دو: به غیر از ایام تعطیل، همه روزه در مدارس مزبور ورزش به عمل آید.
ماده سه: عدد ساعات و اوقات ورزش و تربیت بدنی آن را وزارت معارف تعیین خواهد كرد.
ماده چهار: این قانون پس از تصویب تا مدت یك سال در مراكز ایالات و ولایات و تا مدت ۳ سال در سایر مقاطع به موقع اجرا گذاشته خواهد شد. ماجرای این قانون به علت كمبود امكانات و نیروی متخصص عملاً با مشكلاتی مواجه شد. چنین قانونی كه بدون توجه به تأسیسات كافی و نیروی انسانی هدایت كننده تصویب شده بود، خود زمینه مهمی بود تا وزارت معارف وقت چاره اندیشی كند و برنامه هایی را برای ساعات ورزش طراحی، تدوین و ابلاغ كند.در سال ۱۳۱۲ اولین تشكیلات ستادی تربیت بدنی و ورزش تأسیس گردید كه در سال ۱۳۱۳ به نام انجمن ملی تربیت بدنی و پیشاهنگی ایران تغییر نام داد. در سال ۱۳۳۳ از سوی وزارت كشور مقرر گردید كه شهرداری ها در سراسر كشور حدود ۳ درصد از عواید خود را به انجمن های یاد شده بپردازند. از اهم وظایف اداره كل تربیت بدنی وزارت فرهنگ مذكور به موارد زیر می توان اشاره كرد:
* توسعه و تعلیم امر ورزش در تمام حوزه های فرهنگی كشور
* تربیت دبیران و آموزگاران متخصص
* تنظیم و اجرای برنامه های تعلیماتی ورزش
* انجام مسابقات در آموزشگاه ها اعم از دبستان و دبیرستان پسرانه و دخترانه دولتی و ملی
* همكاری با اداره امور تربیتی دانش آموزان و انجمن ملی تربیت بدنی ایران (سازمان تربیت بدنی فعلی)
توضیح: از زمان اداره كل تربیت بدنی، برنامه صبحگاهی در مدارس ایران به اجرا درآمد.
برای اولین بار بالاترین سطح ساختاری و تشكیلاتی تربیت بدنی در حوزه ستادی وزارت آموزش و پرورش در خرداد ۱۳۵۷ شكل گرفت. در آن زمان سازمان امور اداری و استخدامی كشور به موجب تبصره ۲ ماده ۸ قانون استخدام كشوری، هدف، وظایف، پست های سازمانی معاونت ورزشی وزارت آموزش و پرورش را به تأیید رساند و برای اجرا به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ كرد.در سال ۱۳۵۸ در تجدید نظر ساختار حوزه های ستادی وزارت آموزش و پرورش، تشكیلات تربیت بدنی بیشتر از سایر حوزه ها دگرگون شد و در این تغییرات مجدداً به اداره كل تربیت بدنی تنزل یافت.در سال های ۱۳۶۴ ، ۱۳۶۸ ، ۱۳۷۴ و۱۳۷۷ مكرراً ساختار تربیت بدنی آموزش و پرورش مورد تجدید نظر قرار گرفت و نهایتاً به دو اداره كل تربیت بدنی دختران و پسران، تحت پوشش معاونت پرورشی و تربیت بدنی تفكیك شد. با احراز ضرورت ارتقای جایگاه سازمان تربیت بدنی در آموزش و پرورش در سال ۱۳۸۰ معاونت تربیت بدنی و تندرستی با ۴ دفتر تربیت بدنی دختران، تربیت بدنی پسران، تحقیقات و توسعه و بهداشت و تغذیه در وزارت آموزش و پرورش تشكیل شد. در تابستان سال ۱۳۸۱ فدراسیون ورزش مدارس و دفتر پیشگیری از مصرف مواد مخدر به مجموعه معاونت تربیت بدنی و تندرستی اضافه شدند.
در آخرین بازنگری سال ۱۳۸۳ ساختار معاونت تربیت بدنی و تندرستی به ۳ دفتر و یك مدیریت تغییر پیدا كرد. ضمناً تشكیلات فدراسیون ورزش مدارس كماكان در زیرمجموعه معاونت تربیت بدنی و تندرستی به قوت خود باقی مانده است.
محمدرضا منصوریان

منبع : روزنامه همشهری