پایان قیام کلنل محمدتقی خان پسیان (در این روز ۲ اکتبر)

كلنل محمدتقی خان پسیان، مردی كه هنوز درباره اندیشه های او تحقیق كافی نشده است، دهم مهر ماه سال ۱۳۰۰ خورشیدی در نزدیكی قوچان كشته شد. مهاجمان سر كلنل را كه در آرزوی ایرانی بهتر بود جدا كردند و به مشهد فرستادند، ولی خراسانی ها كه به او علاقه داشتند و وفادار مانده بودند جسد وی را با تشریفات تمام در آرامگاه سردار ایران، نادر شاه، كه او نیز در نزدیكی قوچان كشته شده بود مدفون ساختند. قیام كلنل محمد تقی خان كه گوشه ای از تاریخ میهن ما را در عصر بدبختی این كشور( بر اثر مداخله خارجیان) تشكیل می دهد با قیامهای هزار سال پیش از آن كه صحنه بیشتر آنها هم خراسان بود مشابهت فراوان دارد.
كلنل محمد تقی خان كه یك افسر ژاندارم بود ضدیت خود را با قاجارها كه در برابر خارجیان ضعف بسیار نشان می دادند با بازداشت قوام السلطنه والی خراسان و همكارانش در ۱۳ فروردین ۱۳۰۰ آغاز و محدودیت شدید برای انگلیسی ها و كنسولگری انگلستان در خراسان اعمال ، و تحت تاثیر احساسات میهنی، امور خراسان را قبضه كرده بود به گونه ای كه سید ضیاء طباطبایی رئیس الوزراء وقت او را علی رغم مخالفت احمد شاه والی خراسان كرد، ولی با رئیس الوزراء شدن قوام السلطنه، مبارزه با كلنل همه جانبه شد. با وجود این، وی پیشنهاد هوادارانش را كه اعلام جمهوری كند و به تهران لشكر بكشد نپذیرفته بود. دولت تهران یك نیرو و سه سرهنگ به جنگ او فرستاد كه نیروی اعزامی از جنگیدن اكراه كرد و سرهنگها دستگیر شدند، ولی كلنل پسیان كه به جوانمرد بودن شهرت داشت آنان را آزاد و به تهران فرستاد. كلنل برای مشروعیت دادن به حكومت خود بر خراسان، در مرداد ماه ۱۳۰۰ بزرگان خراسان را دعوت و پس از ایراد یك نطق مهییج میهنی كه وطن در خطر است از آنان برای ادامه حكومت خود نظرخواست كه وی را تایید كردند. در اینجا قوام و انگلیسی ها برای برانداختن كلنل كه امكان داشت هواداران بیشتری به دست آورد و آنان را به مخاطره اندازد به امیر شوكت (پدر امیر اسدالله علم) و سران برخی طوایف خراسان متوسل شدند و .... مقاومت هواداران كلنل نیز چند روز پس از فوت او عملا به پایان رسید.
كلنل محمد تقی خان كه از نامداران تاریخ معاصر ایران بشمار می رود شهرت خود را قبلا در جنگ همدان به دست آورده بود. در جریان جنگ جهانی اول همدان به دست نیروی روسیه افتاده بود كه كلنل با یك واحد ژاندارم و بدون داشتن اسلحه سنگین ، نیروهای روسیه را كه از حیث نفر هم سه برابر بودند شكست داده و همدان را پس گرفته بود.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز