گل سرخ ها

●●گُل سُرخ ها
● " رُزها "LES ROSIERS
رُزها یا گل سُرخ ها یكی از مهمترین دسته گیاهان میباشد كه انواع شناخته شده آن به بیش از ۲۰۰۰۰ گونه و واریته مختلف تخمین زده میشود .
رُز، یا گل سُرخ ، جنسی ازخانواده گل سُرخ ها یا(Rosacea) رُزاسِه میباشد كه بوته هایش پاكوتاه و پا بلند و رونده با ساقه های چوبی است و در بعضی گونه ها برگهایش غیر دائمی و در برخی دائمی میباشد .
در اقسام اصلی و اولیه بوته ها صورت بدوی خود را داشته ، بصورت كُرپه و پُر تیغ و خار میباشد ، ولی پس از گشنگیری و بدست آوردن اقسام و جورهای تازه كه بیشتر بوسیله پیوند روی پایه های اقسام وحشی درست شده ، صورت آن دگرگون شده و تا اندازه ای به میل پرورش دهندگان تغییر صورت داده به اشكال مختلف : كُرپه ، چتری ، مجنون ( آویزان ) و بقول فرانسویان ( گل رُز گریان ) و غیره درآمده است .
اشكالی كه بیشتر مورد توجه و در باغات بوته های گل سُرخ را (بسته به وضعیت محل كاشت ) به آن صورت در می آورند ۵ شكل بشرح زیر میباشد :
۱ – گل سُرخ پاكوتاه : بوته هائیست كه پیوند آنرا روی ریشه یا ساقه نزدیك بخاك زده و میگذارند از پیوند چند شاخه بیرون آید و در اثر هَرَس همه ساله آنرا كوتاه نگهمیدارند ، بطوری كه بسته به جنس آن بلندی بوته ها از ۲۰ سانتیمتر تا یك متر بلند تر نمی شود .
۲ – گل سرخ كُرپه : كه پس از پیوند نزدیك خاك در اثر هَرَس نوك شاخه ها می گذارند شاخه های فرعی آن زیاد شود تا بوته بصورت كُرپه درآید .
۳ – گل سرخ با ساقه بلند یا نیمه بلند : عبارت از بوته هائیست كه پیوند را روی یك ساقه صاف و لخت تسترن كوهی به بلندی یك متر تا یك متر و نیم می زنند . پس از نمو پیوند ، ساقه نسترن بتدریج قوی شده رنگ قهوه ای بخود گرفته راست می ایستد . باغبان میتواند شاخه هایی كه از پیوند میروید را به میل خود بهر شكل بخواهد درآورد .
۴ – گل سرخ رونده پیچنده : این دسته از اقسام مخصوصی هستند كه شاخه های آنها بلند شده و بالا میرود كه آنها را بوسیله پایه یا داربستهای فلزی مخصوصی نگهداری كرده آرایش میدهند .
۵ – گل سرخ مجنون : كه از پیوند اقسام رونده روی پایه بلند نسترن كوهی بدست می آید .
باین طریق كه هریك از اقسام نامبرده را اگر روی ساقه ای به بلندی ۱/۵ تا ۲ متر از نسترن كوهی پیوند كنند پس از گرفتن شاخه های آن رو به زمین سرازیر شده و بوته گل مجنون ( گل رز گریان ) بدست میآید .
●اقسام مختلف و جورهای حاصله از گل سرخ :
بطوری كه گفته شد از گل سرخ گونه ها و واریته های ( اقسام و جورها ) زیادی تا كنون شناخته شده ، ولی آنچه از بهترین گونه ها و واریته ها كه در باغات كشورهای اروپایی مانند : فرانسه كاشته شده نگهداری میشود تقریبا در حدود ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ گونه و واریته است .
برای آنكه در تزئید جورهای گل سرخ بتوانند نژاد هر واریته را معلوم نموده و بدانند هر واریته كه تازه بدست می آورند از جفتگیری كدام یك از واریته ها بوجود آمده ، عده بیشماری از گیاه شناسان و كارشناسان مخصوص این گل ، آنها را دسته بندی كرده اند كه مهمترین از همه آنها دسته بندی زیر است كه مورد توجه بیشتری میباشد :
۱ – گل سرخ فرانسه ( رُز دو فرانس Rosier de france)
۲ – نسترن (اكلانتیِرEglantier)
۳ – گل چای ( رُزیِه آدور دوته Rosier aodeur de the)
۴ – گل سرخ ایران ( رُزیِه دو پِرسRosier de Perse)
۵ – گل سرخ با گلهای متعدد( رُزیِه مولتی فلور پُلی آنتاRosier Multiflore Polyanta)
۶ – گل سرخ مینیاتور( رُزیِه مینیاتورRosier Miniature )
۷ – گل سرخ بَنگال ( رزیِه بنگالRosier Bengale )
●گل رُز دو رگِه شارل دوگل(Charle de Gaulle )
این دسته بندی از نظر نژادی گل سرخ بوده ولی نسبت به وقت گل دادن و بلندی و كوتاهی بوته یا پیچندگی آنها در تجارت دسته بندی دیگری كرده اند كه چون بیشتر مورد احتیاج و توجه افرادی است كه بكاشتن و پرورش این گل علاقه دارند ، این دسته بندی در اینجا شرح داده میشود .
۱ – گل سرخ های پاكوتاه گل درشت .
۲ – گل سرخ های پاكوتاه با گل كوچك .
۳ – گل سرخ های بوته كُرپه( رُزیِه بوئیسونRosier Buissons)
۴ – گل سرخ های رونده .
۱ – گل سرخ های پاكوتاه با گل درشت :
الف – دسته همیشه گلها ( رِمونتانت Remontants ) : شامل ۸ جور
( منظور از همیشه گلها آندسته از گل سرخهائی است كه بهار و تابستان تا اواسط پائیز متناوبآ گل می دهند ).
ب – دسته دورگه های همیشه گل : شامل دو سری و رویهمرفته ۲۲ جور مختلف مانند گل سرخ " مادام البرت باربیه " با گل زیبای درشت و خوش تركیب كاملا پُرپَر ، برنگ زرد شُتُری كه مغز آن زرد آلوئی و در سالهای نزدیك به ۱۹۴۷ بدست آمده است .
ج – دسته معروف به گل چای : شامل ۱۲ جور .
د – دسته دورَگِهِ چای : دارای ده سِری مختلف شامل ۲۱۸ جور مانند " گل چای " ( بتی اوپریشارد Betty uprichard ) گل درشت نیمه پُرپَر با گلبرگهای پهن برنگ صورتی گوشتی كه میانه آن شنجرفی و پشت گلبرگها شنجرفی مایل به نارنجی خیلی خوشبو كه در ۱۹۲۲ بدست آمده است .
●دیگری گل چای( مارگارت مك گریدی Margaret Mac Gredy):
گل زیبای پُرپَردرشت برنگ لاكی كه آخر شنجرفی میشود باعطر مطبوع كه در ۱۹۳۷ بدست آمده .
دیگر گل چای ( كُنتِس دو كاستیلژاKontesse de Castillja ) : با گل درشت نیمه پُرپَر به رنگ زرد طلائی ، پشت برنزی كه در سال ۱۹۲۶ بدست آمده است .
۲ – گل سُرخ های پاكوتاه با گل كوچك
الف – گل سرخ بنگال و دورَگِه های آن شامل ۸ جور .
ب – گل سُرخ پولیانتا(Polyantha) و دورَگِه های آن شامل ۵۶ جور .
ج – گل سُرخ مینیاتور شامل ۷ جور
●گل رُز براندی هیبرید (BRANDY )
۳ – گل سُرخ های كُرپِه ( بوئیسونBuisson) :شامل ۳۱ جور .
۴ – گل سُرخ های رونده : دارای ۲ سری و شامل ۹۲ جور .
●زمین و خاك مساعد برای پرورش گل سُرخ :
برای آنكه بتوان یك باغ گل سُرخ احداث كرد یا آنكه بوته هایی را كه در باغچه یا حاشیه خا میكارند بطور كامل نمو كرده و از همه جهت جالب توجه باشد ، باید دید گل سُرخ در چه نوع خاك بهتر از سایر گلها تغذیه كرده و میتواند در آنجا تا حد طبیعی رُشد و پرورش یلقفته زیبایی طبیعی خود را نمایان سازد . بهترین زمین برای كاشتن گل سُرخ ها زمینی است كه دارای خاك رُسی و شنی تازه باشد .
این قسم خاك كمی سنگین است و وقتی آنرا آب می دهند خاك به ابزار كار میچسبد ولی بزودی رطوبت اضافی را از خود رد كرده و در آن به آسانی و خوبی میتوان كار كرد . در چنین خاكی ریشه های گل سُرخ به اطراف منتشر شده وسائل تغذیه كافی برای بوته را فراهم ساخته و گلریزان فراوانی می كند . برعكس زمین های آهكی كه خاكش مقادیر زیادی مواد آهكی مانند كاربنات دو سود داشته باشد برای كاشتن گل سرخ بهیچ وجه مناسب نیست . مقدار آهكی كه در خاك برای بوته های گل سرخ لازم است به نسبت مواد موجود در خاك و همینطور به نسبت نژادهای مختلف گل باید تفاوت داشته باشد .
چنانچه در زمین های رُسی و شنی مقدار آهك نباید از ۱۰ تا ۱۵ درصد و در زمین های شنی از ۵ درصد تجاوز كند .
زمینهای شنی كه در خاكش رُس یافت نمی شود ، برای پرورش گل سرخ مناسب نیست . مگر آنكه آنرا بحد كافی با مواد پوسیده نباتی و حیوانی مخلوط كنند تا همیشه خاك را تازه نگهدارد .
نكته قابل توجه آنست كه نباید تصور شود چون خاك رُسی و شنی برای تربیت گل مساعد است میتوان بوته های گل سرخ را در خاك های رُسی نیز كاشت . بنابراین باید دانست كه كاشتن گل سرخ در زمینهای رُسی یا شنی خالص یا آنها كه بیش از ۱۵ درصد مواد آهكی دارند زحمت بیهوده است و بوته های گل در چنین زمینها ، همیشه زرد و رنجور و برگهایشان زودتر از موقع ریخته در مدت كوتاهی خشكیده و از بین میرود . مگر آنكه خاك آنها را قبلا اصلاح كرده بعد مبادرت به كاشتن گل نمایند .اكنون كه خاك مناسب برای كاشتن گل سرخ را شناختیم باید دانست چگونه چنین زمینی را باید آماده برای گل كاری كرده ، با چه نوع مواد غذائی آنرا تقویت نمود ، تا گلهای حاصله در آن تمام زیبایی و ظرافت خود را حفظ كرده نمایان سازد .
زمین را باید قبلا بعمق ۶۰ تا ۸۰ سانتیمتر كاملا برگرداند و سنگهای درشت و مواد زائد را از آن بیرون كشیده بعد برای هر صد متر مربع ۳۰۰ تا ۴۰۰ كیلوگرم كود تجزیه شده و ساخته را خوب با خاك مخلوط سازند . بهتر است این كار در آبان ماه و چند هفته قبل از موقع كاشتن بوته ها صورت گیرد .اگر زمینی را كه در اختیار دارند از زمین های سبك ( مانند زمین های شنی خالص یا هر نوع خاكی كه شن آن زیادتر از سایر تركیباتش باشد ) باید با آن ، كود سنگین كه بتواند خاك را قابل نگهداری رطوبت كند مخلوط كنند .
بهترین كود برای چنین زمین كود گاوی ساخته شده است .
زیرا كود گاوی بزمین های سبك قابلیت حفظ و نگهداری رطوبت را داده و از نظر مواد مغذی و پوسیده آنرا غنی میسازد .اگر زمین از نوع رثسی و شنی است یعنی مواد رُسی آن برتری دارد باید برای اصلاح آن از كودهای سبك تازه كه بتواند سنگینی خاك را اصلاح كند و آنرا قابل جذب آب نماید ( مانند پِهِن اسب تجزیه شده و پوسیده یا كود گوسفندی نرم ) بحد كافی و زیاد مدتها قبل از رسیدن موقع كاشت مخلوط كنند . بهتر است این كار اوائل پائیز انجام گرفته و تا موقع كاشتن چند دفعه زمین را برگردانده تا خاك دارای خلل و فرج لازم برای نفوذ و جذب اب بشود . برای تكمیل كودهای سبك كه با خاكهای رُسی و شنی مخلوط میكنند باید از كودهای شیمیایی مخصوصآ آن دسته كه مواد پطاسی آن بیشتر است استفاده نمود . پس از آنكه بوته های گل را در باغ یا نقاطی كه برای این كار تخصیص داده شده كاشتند نسبت به جنس زمین باید آنها را هر سال (اگر خاك سبك است ) یا هردو سال یك مرتبه ( اگر خاك سنگین است ) كود بدهند و میزان كود مورد لزوم همان ۳۰۰ كیلو گرم برای هر صد متر مربع است كه اواخر پائیز روی زمین پهن كرده بكمك شن كش و چنگال یا بیل آنرا زیر خاك كنند .
مواظبت های دیگری كه بوته های گل سرخ لازم دارد بطور خلاصه عبارت است از :
الف – حذف پاجوشهائی كه از پایه بوته ها یعنی از نسترنهای كوهی بیرون میآید كه باید جدآ مراقبت شود زیرا اگر پاچوشها را نبرند ، مواد مغذی را كه باید به بوته برسد جذب و مصرف كرده بوته را ضعیف كرده یا میخشكاند.
ب – آبیاری مرتب و منظم بوته ها به تناسب فصل مخصوصآ در زمین های سبك و ایم گرم تابستان .
ج – چیدن ته گلها پس از ریختن گلبرگها كه باید از نیم سانتیمتر بالای آخرین برگ شاخه كه منتهی به گل شده قطع نمود .
د – مراقبت و جلوگیری از ابتلاء بوته ها به انواع امراض قارچی یا میكربی و حیوانی بشرحی كه در آفات گیاهی گفته شده .
ه – هَرَس بوته ها كه باید اواخر زمستان انجام شود تا در نتیجه شاخه های نازك و ضعیف حذف شده و شاخه های قوی و گلدار جانشین آنها گردد . برای آنكه بتوان بطور محسوس قوت و قدرت بوته های گل سرخ را زیاد كرد ، باید از كودهای شیمیایی بعنوان كود تكمیلی استفاده نمود . ولی مصرف این كودها باید با اطلاع كامل از وضعیت خاك و زمین كه بوسیله تجزیه شیمیایی روشن می شود انجام شود .
زیرا قبل از استعمال كود شیمیایی باید دانست در خاك باغچه یا باغ گل سرخ از هریك از مواد آلی اصلی كه برای رُشد و پرورش و گلریزان گیاه لازم است ( ازت – اسید فسفوریك – پطاس – آهك ) چه میزان بوسیله بوته ها در ضمن سال مصرف شده و اكنون باید جای آنها پُر شود .یك زمین متوسط باید درهرهزارگرم خاكش یك گرم ازت – ۲۰% اسید فسفوریك۳۰ % پطاس و یك گرم آهك داشته باشد .
بنابراین برای جبران كسری های سالیانه باید از عوامل حاصلخیز كننده استفاده شود و بطور متوسط برای هر متر مربع زمین میتوان ۶۰ گرم ازت ( نیترات دو سود ) در نظر گرفته شود و اگر زمین از حیث مواد آهكی نیز فقیر باشد كافی است كه در هر ۴ سال یكمرتبه برای هر متر مربع ۳۰۰ گرم آهك به زمین داد . ولی باید متوجه بود كه بدون وجود مقدار لازم كود حیوانی در خاك به تنهایی نمی توان از استعمال و مصرف كودهای شیمیایی نتیجه قطعی و موثر بدست آورد .
كود حیوانی گذشته از آنكه مواد لازم مانند : ازت و پطاس را در خاك فرهم میسازد، وضعیت آنرا از نظر ساختمان فیزیكی نیز اصلاح مینماید . زیرا بوسیله كود حیوانی است كه اگر خاك سنگین یا خیلی سبك باشد میتواند آنرا تغییر داده و برای پرورش گیاه مساعد سازد .
●طرق مختلف زیاد كردن گل سُرخ :
برای زیادكردن اقسام بوته های گل سرخ راههای متعددی وجود دارد كه هریك از آنها به نسبت خواصی را كه دارد میتواند مورد استفاده علاقمندان واقع گردد :
۱ – كاشتن دانه های گل سُرخ :
دو موقع از كاشتن دانه های گل سُرخ برای زیاد كردن آن میتوان استفاده كرد . یكی برای بدست آوردن جورهای تازه و دیگری كاشتن دانه های نسترن برای تهیه پایه های جوان و سالم قابل پیوند .
الف – برای بدست آوردن جورهای تازه ای از گل سُرخ :
باید میوه هائی را كه به این منظور روی بوته ها باقی گذارده اند (این میوه ها حاصل گلهائیست كه با قسم یا جور دیگری كشنگیری شده یا بواسطه و جود اقسام و جورهای متنوع زیاد دراطراف آن فكر می كنند بطور طبیعی عمل كشنگیری روی آنها انجام شده ) اواسط پائیز موقعی كه كاملا رسیده باشد ، قبل از شروع سرما و یخبندان بچینند ، نشانه رسیدن میوه گل سرخ موقعی است كه میوه ها رنگ انداخته و نارنجی رنگ می شوند .
ولی باید دانست در بعضی از اقسام گل سرخ مخصوصا دورگه های چای میوه ها بزحمت رنگ می اندازند و بطور كلی موقع رسیدن میوه ها بسته به نژاد – منطقه و محل كاشت فرق می كند .
میوه های رسیده را باید همان موقع چیدن ، اواسط مهر یا آبان بكارند ( زیرا تخم میوه های این گل پس از چیدن خیلی زود قوه نامیه خود را از دست می دهد ) اگر تخمها كاملا نرسیده و هوای آن منطقه سرد شده ، برای آنكه قوه نامیه آن كامل شود ، تخمها را لای خاك اره یا ماسه نرم كمی مرطوب طبقه طبقه می چینند تا وقتی كه برسد .
معمولا اوائل آذرماه میتوان این دانه ها را بیرون كاشت ، موقع كاشتن میوه ها را با چاقوی پیوند زنی چهار قسمت كرده دانه ها را خارج میسازند و برای آنكه بدانند دانه هائی كه میكارند از چه قسمی است تا پس از سبز شدن و گل كردن معلوم شود بین آنها جورهای جدیدی بوجود آمده ، باید دانه های هر قسم را در خزانه مخصوصی جداگانه كاشته و بوسیله برچسبی جور یا قسم آنرا مشخص كنند .
خزانه ای كه در آن دانه ها را میكارند ، اگر در گلخانه باشد مناسب تر است . در غیر این صورت باید از تغارهای مخصوص بذركاری استفاده كرد .خزانه یا تغار را با خاكی كه تجزیه شده قبلا تهیه كرده اند پُر كرده روی آنرا صاف نموده ، دانه ها را به ردیف مرتب روی خاك می چینند، بعضی ها برای اینكه خاك خزانه تقویت شده و كمك موثری به سبز شدن تخمها كند ، با خاك هر خزانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم گوگرد و مقداری سولفات دوفر سفید و كمی از كودهای شیمیایی داخل می كنند .
آماتورها برای احتیاط و پیش گیری از بروز آفات حیوانی و قارچی ، خاك خزانه را دو ماه قبل از موقع كاشتن با محلول( فورمول Formol ) ضد عفونی كرده یا همان موقع كاشتن باتزریق سولفور دو كاربون این كار را انجام می دهند تا پس از آنكه بوته ها سبز شدند دچار آفات مذكور نشوند . پس از آنكه دانه ها را روی خاك مرتب چیدند ، آهسته با كف دست آنها را فشارباید داد تا دانه خوب به خاك بچسبد و روی آنرا با قشری بضخامت ۱ تا ۱/۵ سانتیمتر شن پوشانده ، خزانه را آبیاری می كنند .تخمها بسته به اقسام مختلف آن از ۳۰ الی ۹۰ روز بعد از كاشتن سبز میشوند . پس از سبز شدن باید آب دادن را كمتر كنند تا ریشه بوته ها كه خیلی ظریف است نپوسد ، تا موقعی كه هوا سرد و یخبندان است ، این بوته ها را باید در گلخانه یا در زیر شاسی نگهداری كرد . پس از مساعد شدن هوا آنها را بیرون آورده در خزانه دیگر با فواصل بیشتری نشاء كرده یا آنكه جداگانه میكارند .
بوته های نو را باید هر هفته یا ۱۵ روز یك مرتبه بازدید كرد تا اگر آثاری از " شته سبز " یا " پارازیت " های دیگر روی آنها مشاهده شود بوسیله محلول سولفات دو نیكوتین و یا سموم دیگر با آنها مبارزه كنند تا از ضعیف شدن بوته ها جلوگیری شده زودتر رشد نمایند .
پس از اینكه بوته ها قوی شدند سال دوم آنها را یا در كَرت مخصوصی با فاصله ۵۰ سانتیمتر كاشته یا در گلدانهای بزرگتری میگذارند تا شروع بگل دادن كند .
ب – كاشتن دانه های نسترن برای پایه :
از اواسط شهریورماه كه میوه های نسترن قرمز میشود باید آنها را چیده بعد همه آنها را در لاوك چوبی یاتغاری ریخته آهسته با دسته هاون چوبی یا گوشت كوب له كنند تا دانه ها از گوشت میوه جدا شود .
سپس آنها را چند دفعه با آب فراوان شسته دانه های ریز و پوك را كه روی آب میایستد جدا كنند تا دانه سالم و درشت و پاك بدست آید.
چون موقع كاشتن این دانه ها ، بسته به وضعیت منطقه یكی از ماههای مهر، آبان و آذر یا اواخر اسفند میباشد ، برای آنكه قوای نامیه خود را از دست ندهند باید فورا دانه ها را خوب خشك كرده لای طبقات شن یا نرمه زغال چوب بچینند .
موقع مناسب دانه ها را در كرت های وسیعی كه خاك كرتها را باید قبلا حاضر كرده و به اندازه كافی عمیق باشد ، به ردیف بفواصل ۲۰ سانتیمتر و عمق یك سانتیمتر میكارند .
اگر دانه ها را پائیز كاشته اند برای جلوگیری از نفوذ سرما و یخ زدن ، بهتر است روی كرتها را با قشری از پهن اسب پوشاند .
دانه ها بهار سبز میشوند و پائیز بعد آنها را بیرون آورده در كرتهای دیگری بفواصل ۳۰ سانتیمتر میكارند . تا قبل از رشد كامل بوته ها كه قابل پیوند كردن بشوند باید مواظبت كرد امراضو آفاتی از قبیل " زنگ – آردك ( سفیدك) – شته سبزو قرمز " و غیره به آنها سرایت نكند.
برای پیشگیری بهتراست چندمرتبه بوته ها را با محلول "سولفورون" ( گوگرد محلول در آب ) یا محلول یك درهزار "پرمنگنات دو پطاس " یا محلول " بوردله "( كات كبود و آب صابون ) سمپاشی كنند . این بوته ها را سال دوم یا سوم باشكالی كه میل دارند میتوان پیوند كرد .۲ – قلمه زدن :
برای آنكه بتوان در مدت كوتاهتری بوته های سالم و قوی برای پایه بدست آوزد یا در نبودن پایه برای پیوند یكی از اقسام گل سرخ را زیاد كرد ، قلمه زدن را انتخاب كرده اند .
قلمه بعضی از نژادها و اقسام گل سرخ با كمال سهولت نتیجه می دهد و در مدت كوتاهی ریشه میدهد و با این وسیله میتوان تعدادی از یك قسم یا جور بدست آورد .
بین جنسها و اقسام مختلف گل سرخ آنها كه برای قلمه زدن مناسبند بشرح زیرمی باشند
۱ – گل سرخ های بنگال ( Rosier du Bengale ).
۲ – گل سرخ های جزیره بوربون(Rosier de lile Boorbon ).
۳ – گل سرخ های منگوله و دو رگه های آن
۴ – گل سرخ های چای( Rosier adeur de the ) و چند جور از دو رگه های آن.
۵–انواع گل سرخهای پولیانتا(RosierPolyantha Moltiflore).
۶ – گل سرخ های پُر گل ویشور(Wichuriana Multiflore ) .
بوته ای كه از قلمه گل سرخ حاصل میشود چون همه قسمتهایش از یك قسم یا جور است یك خاصیت دارد و آن اینست كه مانند پیوندهای روی نسترن باغبان مجبورنیست دائمآ مواظب گرفتن و حذف پاجوشهائی كه از ریشه میروید باشد تا بوته ها راضعیف و خراب نسازد.
ولی از طرفی تعداد بوته ای را كه بوسیله قلمه می توان از یك بوته بدست آورد چند برابر كمتر از آنست كه بوسیله پیوند ممكن است حاصل نمود . زیرا از هر چشمه ساقه یك پیوند میتوان گرفت ، در صورتیكه ساقه ای را كه برای قلمه انتخاب میكنند باید دست كم چند چشمه داشته باشد ، باضافه غالبآ ریشه اقسامی كه آنرا بوسیله قلمه زیاد كرده اند دوام زیادی نداشته و بالاخره بیشتر از جورهای گل سرخ را بوسیله قلمه نمی توان زیاد كرد. بهترین زمان برای قلمه زدن گل سرخ اواخرتابستان (شهریورماه) است . در این ماه شاخه هائیرا كه مغزش چوبی شده با قیچی باغبانی چیده بقطعات ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری تقسیم میكنند، بطوریكه ابتداء و انتهای هر شاخه یك چشمه داشته باشد .
بعد برگهای شاخه را بقسمی با قیچی می چینند كه یك تا دو سانتیمتر از دم برگها بساقه بماند ، قلمه ها را در گلدان یا تغار و یا جعبه مخصوص قلمه كه از چهارپنجم شن نرم شسته و یك پنجم خاك تازه باغچه و خاك برگ پُر شده بفواصل ۲ تا ۳ سانتیمتر پهلوی هم فرو كرده و اگر هوا متغیر و نامساعد باشد روی آنها را حباب شیشه ای می گذارند و یا نایلون می كشند .
مدتهاست كه هورمونهائی برای تسریع در ریشه كردن قلمه ها ساخته شده كه ممكن است قبل از آنكه قلمه ها را در خاك فرو كنند ، باندازه دو سانتیمتر از ساقه ها را یكی دو روز در محلولی از آن هورمون گذارده بعد در خاك فرو كنند تا زودتر ریشه كرده به نتیجع برسد . زمستان باید قلمه ها را زیر شاسی یا نقاط كم آفتاب گلخانه گذاشت. بهار سال بعد كه قلمه ها ریشه كرده و از هركدام شاخه های تازه بیرون آمد ، آنها را به آهستگی بطوری كه نرمه ریشه ها صدمه نبیند از خاك بیرون آورده در محل مخصوص بآن میكارند .
●گل رُز دو رگه ویرژو(virgo )
۳ – خواباندن شاخه :
زمانیكه فصل قلمه زدن نباشد برای زیاد كردن بوته های قسم خاصی از گل سرخ به طریق خواباندن شاخه متوسل میشوند .
خواباندن شاخه در اقسام و جورهای پا بلند كه برای قلمه زدن هم مناسب است و بیشتر در اقسام رونده عملی می باشد .
اوائل بهار شاخه هایی را كه به اندازه كافی بلند و قابل خم شدنست قسمتی از آنرا از نزدیك زمین خم كرده در گلدان یا زمین پای بوته زیر خاك می كنند . پائیز یا بهار سال بعد كه شاخه های خوابانده شده ریشه كرده است آنها را از بوته اصلی جدا كرده و موقع مقتضی با كمال احتیاط بیرون آورده در نقطه دیگر میكارند .
۴ – پیوند : برای ازدیاد اقسام گل سرخ ، دو نوع پیوند معمول و مورد عمل است .
۱ – پیوند شكمی : كه در بهار تا اوائل تابستان و ماه اول پائیز كه شیره نباتی در جریان بوده و شاخه ها خوب پوست میدهند میزنند .
۲ – پیوند روی ریشه كه زمستان در گلخانه می زنند : قبل از توضیح هریك از اقسام پیوند باید پایه های مناسب برای پیوند را شناخت تا زحمتی كه میكشند بی نتیجه نماند . مناسب ترین اقسام را برای پایه باید انتخاب كرد كه در زیر شرح داده میشود .
●پایه برای گل سرخ های پا كوتاه :

از معمول ترین و بهترین اقسام گل سرخ برای پایه باید نسترن معمولی كوهی ( رُزا كانینا Rosa Canina ) را نام برد كه بواسطه دوام زیاد در مقابل آفات و امراض و سختی شاخه هایش با آنكه تیغهایش موقع پیوند خیلی بدست آسیب می رساند بهترین قسم برای پایه تشخیص داده شده و امروزه بین همه پرورش دهندگان و باغبانان معمول است .
اقسام دیگری از گلهای وحشی مانند ( رُزا لاگسا Rosa Laxa) كه اصل آن از سیبری است و گل سرخ ( پولیانتاRosa Polyantha) در مواردیكه نسترن كوهی نباشد قابل استفاده است .
●پایه برای گل سرخ های پا بلند و مجنون ( گریان ):
چون شاخه های نسترن وحشی خیلی بلند و قوی است برای اینكار هم خوب میتوان از آن استفاده كرد .
یكی از شاخه های قوی بوته را میگذارند باندازه ای كه میل دارند بلند شود و بقیه را حذف میكنند ، آنوقت نوك آنرا پیوند می كنند .
بنابراآنچه گفته شد بهتر و مناسب تر از همه اقسام گل سرخ برای پایه همان نسترن كوهی است كه به آسانی میتوان از ییلاقات بدست آورده یا بذر آنرا چنانچه شرح داده شد بكارند .
پیوند شكافی یا شكمی : پیوند شكافی یا شكمی را دو موقع و بدو شكل می زنند .
الف - پیوند شكافی با جوانه بیدار .
ب – پیوند شكمی با جوانه خواب .
فصل پیوند با جوانه بیدار از اول خرداد تا اواخر تیرماه است كه جریان شیره نباتی باز كردن پوست را از روی چوب آسان ساخته و پس ازگرفتن پیوند وقت كافی برای نمو شاخه و رسیدن مغز چوبی آن هست.
موقع پیوند شكمی با جوانه خواب از اوائل شهریور تا اواخر مهرماه است كه دیگر فصل برای بیدار شدن جوانه و نمو آن مقتضی نمی باشد . پیوند پس از گرفتن تا بهار بحالت خواب باقی مانده ، اوائل فروردین ماه شروع به سبز شدن و نمو می كند .
پیوند پائیزه اگر در زمستان از یخ زدن حفظ شود ( برای اینكه پیوندك در زمستان یخ نزند با شروع سرما روی آنرا با قشری از پارافین منجمد می پوشانند ) چون در آغاز بهار شروع به نمو میكند شاخه های آن قوی تر بوده و زمان كافی برای رسیدن مغز شاخه ها دارد .
طریقه عمل برای پیوند شكمی خیلی آسان و عبارت از برداشتن پیوندك بوسیله چاقوی پیوند زنی از روی شاخه مورد نظر و جا دادن آن در شكافی كه بشكل ( T ) روی پایه ، داده شده و بستن روی شكاف با پوست برآمده از پایه و بسیتن آن با ریسمان نرم میباشد .
پیوندك را بهتر است از شاخه ای كه گل یا غنچه دارد بگیرند .
برای اینكار باید چنین شاخه ای را كه شاداب و صاف است از بوته مورد نظر قطع كرده ، قسمت سرشاخه كه مغزش نرم است و انتهایش را كه جوانه های آن بد و نا مناسب میباشد بریده از قسمت میانه كه دارای جوانه های برجسته و قوی است برای گرفتن پیوندك استفاده كنند .
بوسیله چاقوی پیوند زنی از ۱۵ میلیمتر زیر جوانه پوست را بسمت بالا بطوری میبرند كه كمی از قشر چوبی مغز ساقه زیر جوانه باقی بماند ، بُرِش را تا ۱۵ میلیمتری بالای جوانه برده ، آنجا پوست را از روی ساقه برمیدارند ، پیوندك بشكل بیضی نوك تیزی در می آید .
برگ پیوندك را باید بطوری قبلا چیده باشند كه یك تا دو سانتیمتر از دُم برگ به پیوندك باقی بماند . حالا این پیوندك را كه عبارت از پوست شاخه جوانه دار و نیمی از دمبرگ است از سر شكافی كه روی شاخه پایه داده اند آهسته زیر پوست داخل كرده بسمت پائین میلغزانند تا تمام پیوندك زیر شكاف جا گرفته فقط از بین دولبه شكاف عمودی جوانه و دمبرگ بیرون بماند .
بلافاصله دور شاخه پایه را از بالای شكاف با نخهای پشمی یا نوار لاستیكی یا نوار چسب رو به پائین بطوری می بندند كه تمام شكاف پوشیده شده و هوا زیر پوست داخل نشود و فقط همان جوانه و دمبرگ از بین نخها بیرون بماند . برای اینكه شكاف بهتر مسدود شود میتوان روی آنرا با چسب مخصوص پیوند پوشاند . پانزده روز بعد اگر دمبرگ سیاه شده و به پیوندك چسبیده رنگ پیوندك هم تغییر كرده رو به سیاهی میرود معلوم میشود پیوند نگرفته و خراب شده ، ولی اگر با كمترین تماس انگشت دمبرگ به آسانی از پیوندك جدا شده بزمین افتد و پیوندك هم سبز و شاداب است نشانه گرفتن پیوند میباشد .سه تا چهار هفته پس از پیوند زدن كه جوانه شروع بنمو می كند باید نخ را باز كرد تا نمو شاخه سبب فرورفتن نخها به پوست پایه نگردد.
پیوندی كه می زنند اگر با جوانه بیدار است پس از پیوند شاخه را از یك سانتیمتر بالای شكاف قطع كرده جای بُرش را با چسب پیوند میپوشانند . ولی اگر پیوند پائیزه و با جوانه خوابست فقط كمی از انتهای شاخه را بریده بقیه آنرا میگذارند بهار كه پیوند بیدار شده و میخواهد سبز شود میبرند .
●پیوند روی ریشه :
عمل پیوند روی ریشه بیشتر برای ایجاد و ازدیاد اقسام گل سرخ های پاكوتاه بكار می رود . موقع و فصل مناسب این پیوند پائیز یا اواخر زمستان است كه باید در گلخانه انجام شود .
بهترین پایه برای اینكار ریشه های جوان نسترن های كوهی است كه یا بوسیله كاشتن بذر ، یا جمع آوری از كوهستانها تهیه شده و قبلا آنها را در گلدان یا خزانه كاشته باشند .
پیوندك را از شاخه هائی می گیرند كه اواخر شهریور تا اواسط مهرماه آنها را از بوته بریده دو سر شاخه را با قیچی زده برگهایش را مطابق دستوری كه برای پیوندك شكمی داده شده چیده و بعد آنها را در جعبه هائی مملو از شن پهلوی هم چیده روی آنها را نیز با قشر نازكی از شن پوشانده و كمی پهن هم روی آن ریخته باشند .
ماه آبان یا اسفند ساقه های نسترن وحشی را كه برای پایه حاضر كرده اند ، باندازه ۱۰ سانتیمتر از روی ریشه بطور مورب با چاقوی تیز می برند ، سپس از شاخه هائی كه لای شن گذاشته اند هریك را كه با قطر پایه مطابق باشد بیرون آورده قطعه ای از آنرا كه دارای چهار چشمه باشد نیز بطور مورب می برند ، بطوری كه دو برش را وقتی روی هم قرار دادند كاملا با یكدیگر مطابق باشد و بین آنها درز و شكافی نماند ، پس ازآنكه پیوندك را روی پایه قرار دادند با چهار لا نخ پشمی این دو را بهم بسته اطراف آنرا با چسب پیوند خوب می پوشانند .
ریشه هایی كه باین ترتیب پیوند شده اگر در گلدان است گلدانها را مرتب روی سطح گلخانه می چینند ، جای گلدانها باید ۱۰ درجه سانتیگراد حرارت داشته باشد .از اوائل سال پیوندها شروع بنمو كرده جوانه ها رشد مینمایند ولی تا مدتی كه محل پیوند خوب بهم جوش بخورد نباید آنها را درمعرض تابش مستقیم آفتاب قرار داد ، تا كم كم به هوای خارج عادت كرده و پائیز بعد كه از خطر جست آنها را در هر جا كایل باشند بكارند .سال بعد باید بوته های پیوند شده را كاملا مراقبت كرده آنها را مرتبآ آب داده ضمنآ از ابتلاء بوته ها به آفات و امراض نباتی پیش گیری و كرد .

بر گرفته از كتاب : پرورش گل ها و گیاهان زینتی
نوشته : مهندس منوچهر كارگر