یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
مجله ویستا

چالش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مذاکرات بغداد


چالش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مذاکرات بغداد
جهت‌گیری و رفتار سیاست خارجی در هر كشوری را می‌توان واكنشی نسبت به <شرایط محیطی> و همچنین <فضای بین‌المللی> دانست. در چنین روندی شكل‌های مختلف رفتار در سیاست خارجی ایجاد می‌شود. <مواضع اعلا‌می> واحدهای سیاسی همواره در روندهای تاریخی و بین‌المللی تبدیل به <سیاست عملی>‌ Real Politic می‌گردد. از سوی دیگر روندهای سیاست بین‌الملل علی‌رغم تمامی فراز و نشیب‌های خود به سمت تعادل به پیش می‌روند.
این امر را می‌توان انعكاس پویایی‌های سیاست منطقه‌ای و همچنین فرآیندهای موجود در سیاست بین‌الملل دانست. در چنین شرایطی است كه بازسازی الگوی رفتاری ایران در سیاست بین‌الملل از فروردین ۱۳۸۵ شروع شده و به گونه مرحله‌ای تا خرداد ۱۳۸۶ ادامه یافته است. مذاكرات هفتم خرداد ایران- آمریكا را می‌توان نتیجه <فرآیندهای تغییر و تعادل> در سیاست بین‌الملل دانست.
مذاكرات هفتم خرداد در شرایطی شكل می‌گیرد كه ماهیت علنی، سازماندهی‌شده، برنامه‌ریزی‌شده و تداوم‌یابنده خواهد داشت؛ در حالی كه سایر تعاملا‌ت دیپلماتیك ایران- آمریكا طی ۲۸ سال گذشته ماهیت غیرعلنی و مرحله‌ای داشته است.
مذاكرات ایران- آمریكا علی‌رغم تمامی ویژگی‌ها و مطلوبیت‌هایی كه داراست، می‌تواند با روندهای برگشت‌پذیر نیز همراه شود. همان‌گونه كه در شرایط بحران امكان انجام ابتكارات و اقدامات همكاری‌جویانه دیپلماتیك وجود دارد، زمینه برای ظهور موج‌های تعارضی و همچنین برگشت‌پذیر نیز به وجود می‌آید. این امر به مفهوم آن است كه در روند مذاكرات می‌بایست به <فضای حاشیه‌ای مذاكرات> نیز توجه داشت. در شرایطی كه حاشیه موثرتر از متن می‌باشد و از سوی دیگر فضای حاشیه‌ای می‌تواند تاثیرات ویژه‌ای را بر جای گذارد، لا‌زم است تا به نشانه‌ها و همچنین شاخص‌های حاشیه‌ای تاثیرگذار در مذاكرات ایران- آمریكا توجه شود. به طور كلی مخاطرات منطقه‌ای و بین‌المللی مذاكرات غیرموثر و یا مذاكرات بدون وجود ابتكارات دیپلماتیك را می‌توان به شرح ذیل مورد توجه قرار داد:
واكنش گروه‌های عراقی به مذاكرات ایران- آمریكا: طی روزهای گذشته، طیف‌های متفاوتی از گروه‌های عراقی مخالفت صریح خود را با مذاكرات دوجانبه ایران- آمریكا در عراق اعلا‌م داشتند. آنان بر این اعتقادند كه نباید سرنوشت سیاسی و همچنین امنیت ملی عراق در گرو منازعات، توافقات و یا همكاری‌های ایران و آمریكا سازماندهی شود. گروه‌های یادشده از ایران و آمریكا به‌عنوان كشورهای مداخله‌گر منطقه‌ای و بین‌المللی نام بردند.
وجود چنین شواهدی بیانگر آن است كه گروه‌های یادشده طی روزهای آینده اقدامات خشونت‌آمیز متنوعی را در عراق انجام خواهند داد. هدف آنان را می‌توان تاثیرگذاری بر روند مذاكرات ایران و آمریكا دانست.
واكنش كشورهای عربی به مذاكرات ایران - آمریكا: كشورهای عربی نگران نوع كنش رفتاری ایران - آمریكا در ارتباط با كشورهای عربی و امنیت خاورمیانه می‌باشند. آنان بر این اعتقادند كه اگر شكل جدیدی از همكاری و مشاركت امنیتی بین دو كشور یاد‌شده ایجاد شود؛ در آن شرایط امنیت اعراب تحت‌الشعاع اقتدار سیاسی ایران در منطقه قرار می‌گیرد.
به این ترتیب كشورهای عربی در فضای موجود تلا‌ش دارند تا ابتكارات ایران - آمریكا را در ارتباط با امنیت منطقه‌ای بی‌اثر سازند.
بحرانی شدن فضای امنیتی منطقه: شواهد نشان می‌دهد كه مذاكرات ایران - آمریكا به همان‌گونه كه می‌تواند عامل موثری در ایجاد تعادل قدرت منطقه‌ای محسوب شود، به همان‌گونه با نشانه‌هایی از بی‌ثباتی، ستیزش و گسترش ناامنی روبه‌رو خواهد شد. به‌طور كلی فضای امنیتی عراق ماهیت بحرانی و منازعه‌آمیز دارد.
فرآیندهای عبور از چالش‌های بحران منطقه‌ای: بحران‌های منطقه‌ای به وضعیت‌هایی اطلا‌ق می‌شود كه نشانه‌هایی از تهدید و غافلگیری استراتژیك وجود داشته باشد. چنین شاخص‌هایی در فضای امنیت خاورمیانه مشاهده می‌شود. مذاكره امنیتی درباره آینده سیاسی عراق با مخاطرات امنیتی یاد‌شده همراه خواهد بود.
برای عبور از چنین چالش‌هایی می‌توان الگوهای رفتاری ذیل را در روند مذاكرات مورد توجه قرار داد:
الف ) الگوسازی دیپلماتیك در تداوم مذاكرات امنیت عراق: فضای مذاكراتی موجود فاقد الگوی دیپلماتیك است. نشانه‌هایی از تعارض و همكاری به گونه درهم تنیده وجود دارد. تداوم چنین روندی طبعا مخاطرات متنوعی را به وجود می‌آورد.
ب ) چندجانبه‌سازی مذاكرات امنیت عراق: از آنجایی كه موضوع مذاكرات ایران - آمریكا مربوط به امنیت عراق است و در این ارتباط بازیگران مختلفی ایفای نقش می‌كنند.
ج) پیوند موضوع عراق به سایر مسائل سیاست بین‌الملل: آمریكایی‌ها تلا‌ش دارند تا مذاكرات خود با ایران را در قالب موضوعات منطقه‌ای و همچنین در فرآیندهای تفكیك‌شده پیگیری نمایند. این امر هیچ‌گونه مطلوبیتی برای ایران ندارد.
ابراهیم متقی
منبع : روزنامه اعتماد ملی


همچنین مشاهده کنید