ویژگی‌های فرهنگی و هنری ، استان کردستان

استان كردستان از لحاظ فرهنگی سابقه بسیار جالب توجهی دارد كه نظیر آن در سایر نقاط ایران كمتر دیده می‌شود. زبان، شعر، رقص، موسیقی، آداب و رسوم به جای مانده در این پهنه از سرزمین ایران قدمتی دیرینه دارد. زبان كردی یكی از زبانهای گروه هندی - اروپایی است و دستور زبان ویژه‌ای دارد. این زبان در ایران چند شاخه مشخص و مجزا دارد:
الف : شاخه كرمانشاهی كه در استان كرمانشاه رایج است.
ب : شاخه اورامی كه یك لهجه بسیار قدیمی با اصالت تاریخی است كه در قسمت‌های جنوبی شهرستان مریوان و در شهرستان پاوه از استان كرمانشاه به این زبان تكلم می‌شود. ادبیات مكتوبی به این شاخه از زبان كردی وجود دارد كه از آن جمله می‌توان به كتاب مذهبی «معرفت پیر» اشاره كرد.
ج : شاخه سورانی كه در قسمت اعظم استان كردستان تكلم می‌‌شود و ادبیات مكتوب و كتاب‌های مذهبی بسیاری به این زبان نوشته شده است. این شاخه، مهم‌ترین و رایج‌ترین شاخه زبان كردی به شمار می‌آید. بعضی محققین زبان لری را هم شاخه‌ای از زبان كردی دانسته‌اند. تقریرات آیت‌الله مردوخ كه در كتاب «تاریخ مردوخ» آمده است،‌ كردها را از حیث زبان به چهار شعبه كرماج، گوران، لر و كهلر تقسیم می‌كند.
به طور كلی زبان كردی زبانی جدا از فارسی قدیم نیست، بلكه زبان پر بهایی است كه بیشتر لغات و اصطلاحات فارسی قدیم را در خود حفظ كرده است. آثار بسیاری به گونه‌های مختلف كردی مربوط به قرن‌های دوم و سوم هجری در دست است كه اكثر آن‌ها از آثار عرفانی گروه پارسایان اهل حق محسوب می‌شود.
مكتوبات و آثار به دست آمده نشان می‌دهد كه قبل از اسلام ادیان مختلفی از قبیل مهرپرستی و زرتشتی در این منطقه وجود داشته است كه به تدریج و با ترویج و گسترش دین مبین اسلام از صحنه خارج شده‌اند. دین مردم كردستان اسلام و بیشتر مردم آن پیرو مذهب تسنن (شافعی) و عده‌ای نیز پیرو مذهب تشیع هستند. تعدادی از پیروان اقلیت‌های مذهبی (یهودی و مسیحی) نیز در كردستان زندگی می‌كنند كه بیشتر آن‌ها در شهرستان سنندج سكونت دارند.