پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا


آداب‌ اجتماعی‌ در مسکو


آداب‌ اجتماعی‌ در مسکو
بسیاری‌ از مردم‌ كشورمان‌ آگاهی‌ دارند كه‌ در برخی‌ از كشورهای‌ جهان‌ نامگذاری‌ افراد به‌ صورت‌ استفاده‌ از نام‌ والد آنهاست‌ كه‌ مثلا نام‌ شخص با نام‌ پدر یا به‌ دنبال‌ آن‌ نام‌ پدربزرگ‌ همراه‌ می‌شود. این‌ نوع‌ شیوه‌ شناسایی‌ افراد در كشورمان‌ ایران‌ در قدیم‌ مرسوم‌ بوده‌ است‌ كه‌ سپس‌ شیوه‌ نامگذاری‌ در ایران‌ به‌ صورت‌ نام‌ و نام‌ خانوادگی‌ تغییر كرد. از جمله‌ كشورهای‌ گروه‌ اول‌ كشورهای‌ مربوط‌ به‌ اتحاد جماهیر شوروی‌ سابق‌ است‌. در روسیه‌ نام‌ خانوادگی‌، نام‌ و نام‌ «پدری‌» كه‌ می‌تواند نام‌ پدر یا پدربزرگ‌ شخص باشد با هم‌ مشخصات‌ فردی‌ شخص را معلوم‌ می‌كند، شاید این‌ شیوه‌ نامگذاری‌ را بتوان‌ نمادی‌ از احترام‌ یا افتخار به‌ والدین‌ دانست‌ كه‌ در آن‌ فرزندی‌ را به‌ نام‌ پدر بخوانند كه‌ در روسیه‌ معمولا به‌ نشانه‌ احترام‌ فرد را نه‌ با نام‌ فامیل‌ بلكه‌ با نام‌ و نام‌ پدری‌ صدا می‌زنند. این‌ حدس‌ می‌تواند از رفتارهای‌ اجتماعی‌ نیز دریافته‌ شود. در این‌ كشور وضعیت‌ نهاد خانواده‌ به‌ نحو شهودی‌ به‌ صورت‌ تك‌ والدینی‌ (یعنی‌ تك‌ والده‌) است‌، كه‌ معمولا فرزندان‌ محدود خانواده‌ها (كه‌ عده‌ آنها به‌ ندرت‌ بیش‌ از ۲ فرزند است‌) در كنار پدر و مادر با هم‌ زندگی‌ نمی‌كنند. در این‌ كشور بویژه‌ در پایتخت‌ به‌ ندرت‌ می‌توانید در بین‌ اطرافیان‌ از افراد روس‌ خانواده‌هایی‌ را پیدا كنید كه‌ كانون‌ خود را تا جوانی‌ فرزندان‌ خود بطور كامل‌ حفظ‌ كنند و كار به‌ جدایی‌ نینجامد.
در این‌ جامعه‌ مفاهیم‌ طلاق‌ و جدایی‌ بسیار عادی‌ و قابل‌ درك‌ است‌ و بچه‌دار شدن‌ بدون‌ پدر برای‌ دختران‌ بویژه‌ دختران‌ بالای‌ ۳۰ سال‌، كم‌ قبح‌ است‌. زندگی‌ بسیاری‌ از پسران‌ و دختران‌ با هم‌ بدون‌ هیچ‌ ثبت‌ محضری‌ و بچه‌دار شدن‌ آنها امری‌ كاملا عادی‌ است‌ و بویژه‌ از سوی‌ زوج‌ یا زوجه‌ بیولوژیك‌ كه‌ «صاحب‌» محل‌ اسكان‌ و آپارتمان‌های‌ فعلی‌ خود هستند، ثبت‌ محضری‌ استنكاف‌ ورزیده‌ می‌شود كه‌ احتمالا به‌ دلیل‌ بار حقوقی‌یی‌ است‌ كه‌ با ثبت‌ محل‌ اقامت‌ در شناسنامه‌ طرف‌ دیگر بر دوش‌ صاحب‌ مكان‌ می‌گذارد كه‌ البته‌ قضاوت‌ در این‌ مورد به‌ تحقیق‌ بیشتری‌ نیاز دارد. بسیاری‌ از خارجیان‌ بویژه‌ مسلمانانی‌ كه‌ برای‌ زایمان‌ همسران‌ خود به‌ بیمارستان‌ (زایشگاه‌ها) مراجعه‌ می‌كنند برای‌ پر كردن‌ اظهارنامه‌ با سوالات‌: «پدر فرزند كیست؟» و سپس‌ «آیا زن‌ و شوهرند؟» متعجب‌ می‌شوند در حالی‌ كه‌ در روسیه‌ این‌ سوالات‌ می‌تواند بدون‌ جواب‌ مثبت‌ یا بدون‌ جواب‌ بماند و هیچگونه‌ ارجاعی‌ به‌ پلیس‌ صورت‌ نمی‌گیرد (مانند ایران‌ و كشورهای‌ اسلامی) بدیهی‌ است‌ كه‌ این‌ نوع‌ زاد آوری‌ به‌ گونه‌یی‌ ساختار خاص‌ تربیتی‌ را برای‌ افراد و نسل‌ها فراهم‌ می‌كند.
در بسیاری‌ از موارد هم‌ علاوه‌ بر جدایی‌ زن‌ و شوهر جوان‌، ازدواج‌ مجدد دختران‌ دارای‌ فرزند، یا كار شبانه‌روزی‌ والدین‌ باعث‌ می‌شود كه‌ فرزندان‌ نزد پدربزرگ‌ و مادربزرگ‌ یا بنا به‌ قاعده‌ پیشتر گفته‌ شده‌ فقط‌ در كنار مادربزرگ‌ها زندگی‌ كنند. البته‌ یكی‌ از این‌ دلایل‌ هم‌ می‌تواند وجود مسكن‌های‌ مناسب‌ برای‌ پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها باشد كه‌ در زمان‌ حكومت‌ كمونیستی‌ به‌ همه‌ افراد پایتخت‌ یك‌ واحد آپارتمانی‌ و یك‌ واحد ویلا (كلبه‌ كوچك‌ و محوطه‌ زراعی) تعلق‌ می‌گرفته‌ است‌. از آنجا كه‌ كشور روسیه‌ بویژه‌ بخش‌های‌ روس‌نشین‌ مثل‌ سن‌پترزبورگ‌ و مسكو از مدتها پیش‌ به‌ دلیل‌ سواد بالای‌ مردم‌ از تعداد محدود فرزندان‌ (یك‌ تا ۲ فرزند با فاصله) برخوردارند، نگهداری‌ فرزندان‌ و نوه‌ها برای‌ آنها خوشایند هم‌ می‌نماید. این‌ بخش‌ از جمعیت‌ غیرجوان‌ روسیه‌ در پایتخت‌ بطور مشهودی‌ فعالیت‌ دارند كه‌ در زمانی‌ كه‌ جوانان‌ در پایتخت‌ به‌ تحصیل‌ یا در محل‌ كار مشغول‌ هستند، برای‌ خریدهای‌ روزانه‌ خود در وسایط‌ نقلیه‌ عمومی‌ جابجا می‌شوند. در اتوبوسها و ترامواهای‌ شهرها و نیز مترو برچسب‌های‌ بالای‌ بعضی‌ از بخش‌های‌ وسیله‌ نقلیه‌ نشان‌ می‌دهد كه‌ صندلی‌های‌ تعبیه‌ شده‌ مخصوص‌ سالخوردگان‌، افراد صاحب‌ بچه‌ و ناتوانان‌ حركتی‌ است‌. توجه‌ به‌ گروه‌های‌ سالخورده‌ و در كنار آن‌ بچه‌ها بسیار جالب‌ است‌.
در مورد رفتار با كودكان‌ خردسالان‌ و نوزاد به‌ گونه‌یی‌ كاملا محسوس‌ می‌توان‌ تحت‌ تاثیر قرار گرفت‌ كودكانی‌ كه‌ با پدر و مادر بیرون‌ می‌روند، همیشه‌ مورد مهر و عطوفت‌ سالخوردگان‌ و كلا افراد جامعه‌ قرار می‌گیرند. برای‌ نمونه‌ اگر كودكی‌ به‌ دلیل‌ شیطنت‌ كودكانه‌ یا سربه‌هوایی‌ برخوردی‌ با افراد بنماید همواره‌ این‌ فرد بزرگتر و بویژه‌ سالخورده‌ است‌ كه‌ معذرت‌خواهی‌ می‌كند. حق‌ تقدم‌ همیشه‌ برای‌ كودكان‌ رعایت‌ می‌شود و تقریبا هیچگونه‌ رفتاری‌ كه‌ والدین‌ همراه‌ فرزند را به‌ سختی‌، عجله‌ یا سردرگمی‌ وادار نماید، صورت‌ نمی‌گیرد، هنگامی‌ كه‌ با بچه‌ها در وسیله‌ نقلیه‌ عمومی‌ هستید با مهربانی‌ سالخوردگان‌ مواجه‌ می‌شوید كه‌ كودكان‌ را در كنار خود می‌نشانند و كودكتان‌ در كنار آنها احساس‌ راحتی‌ می‌كند یا اینكه‌ از كسانی‌ كه‌ بر روی‌ صندلی‌ نشسته‌اند، با عصبانیت‌ می‌خواهند كه‌ جای‌ خود را به‌ بچه‌ها یا زنان‌ حامله‌ بدهند. لیكن‌ در عكس‌ قضیه‌ كه‌ عبارت‌ است‌ از ملاحظات‌ جوانان‌ امروزی‌ روس‌ نسبت‌ به‌ اطراف‌ خود، با مشاهدات‌ دیگری‌ مواجه‌ خواهید شد.
بطور شهودی‌ تعداد جوانانی‌ كه‌ صندلی‌های‌ خود را به‌ سالخوردگان‌ می‌دهند و حتی‌ جوانانی‌ كه‌ جاهای‌ تعبیه‌ شده‌ برای‌ سالخوردگان‌ را اشغال‌ نمی‌كنند، در حال‌ افزایش‌ است‌. جالب‌ اینجاست‌ كه‌ در نوارهای‌ ضبط‌ شده‌ كه‌ در این‌ وسایل‌ برای‌ اعلام‌ ایستگاه‌ها، قوانین‌ راهنمایی‌ و رانندگی‌ و گاهی‌ تبلیغات‌ و هشدارهای‌ تروریستی‌ پخش‌ می‌شود، اخیرا این‌ نكته‌ در مورد رعایت‌ تقدم‌ نشستن‌ افراد سالخورده‌، معلولان‌ و افراد همراه‌ فرزند عنوان‌ و اعلام‌ می‌شود ولی‌ بسیاری‌ از جوانان‌ در حالی‌ كه‌ شیشه‌ نوشیدنی‌ را در دست‌ گرفته‌اند و از پنجره‌ بیرون‌ را نگاه‌ می‌كنند وقعی‌ بر این‌ تعهد اخلاقی‌ نمی‌گذارند. در این‌ میان‌ هم‌ همواره‌ سالخوردگانی‌ پیدا می‌شوند كه‌ به‌ آنها اعتراض‌ می‌كنند كه‌ مثلا چرا از جای‌ بلند نمی‌شوند و شروع‌ به‌ گله‌ كردن‌ از رفتار جوانان‌ امروزی‌ می‌كنند. اگر هم‌ در وسایل‌ حمل‌ و نقل‌ عمومی‌ ببینند كه‌ سالخورده‌یی‌ به‌ جوانی‌ لقب‌ «خوك‌» داده‌ است‌، مطمئن‌ باشید كه‌ علت‌ آن‌ همین‌ نوع‌ رفتار جوان‌ بوده‌ است‌. سالخوردگانی‌ كه‌ برای‌ خرید با ساك‌های‌ دستی‌ به‌ اتوبوس‌ و بویژه‌ تراموای‌ كه‌ ركاب‌ آن‌ از حد معمول‌ بلندتر است‌، سوار می‌شوند كمتر با كمك‌ از سوی‌ جوانان‌ روبرو می‌شوند، این‌ در حالی‌ است‌ كه‌ در كشور خودمان‌ تقریبا این‌ احتمال‌ صفر است‌ و همواره‌ همه‌ آماده‌ كمك‌ هستند و هیچگاه‌ غیرت‌ و وجدان‌ شما اجازه‌ نمی‌دهد كه‌ به‌ سالخوردگان‌ دارای‌ ساك‌، بار یا چرخ‌ دستی‌های‌ خرید روزانه‌ كمك‌ نكنید.
بتازگی‌ كانون‌ بازنشستگان‌ در مسكو برچسب‌هایی‌ را تهیه‌ كرده‌ است‌ كه‌ در آن‌ به‌ رعایت‌ این‌ فرهنگ‌ و نیز احترام‌ به‌ پدرومادر تاكید شده‌ است‌ و آنها را در ترامواهای‌ شهری‌ و اتوبوس‌ها نصب‌ كرده‌اند.
هیچگاه‌ فراموش‌ نخواهم‌ كرد روزی‌ را كه‌ فرزند چهارساله‌ام‌ كه‌ اكثرا با خود من‌ سوار تراموا به‌ مهدكودك‌ می‌رفت‌، در روزی‌ كه‌ با مادرش‌ در تراموا بود به‌ محض‌ مشاهده‌ پیرزن‌ ساك‌ به‌ دست‌ روس‌ كه‌ قصد سوار شدن‌ به‌ تراموا را داشت‌ از جای‌ بلند شد و با دست‌ كوچكش‌ ساك‌ پیرزن‌ را به‌ قصد كمك‌ به‌ سمت‌ بالا كشید. توضیح‌ و ترسیم‌ اینكه‌ چگونه‌ همه‌ مسافران‌ از كار و فرهنگ‌ این‌ پسر خردسال‌ خارجی‌ كه‌ غرق‌ در بوسه‌ پیرزن‌ روسی‌ شده‌ بود، متعجب‌ شده‌ بودند لازم‌ نخواهد بود.

مهرداد فتح‌اللهی‌ خبرنگار افتخاری‌ از مسكو
منبع : روزنامه اعتماد