آشنایی با موی سر

در پوست سر یك فرد معمولی ۱۰۰ هزار تار مو، در افراد باموهای قرمز ۹۰ هزار، در افراد با موهای مشكی ۱۱۰ هزار و افراد با موهای بلوند ۱۵۰ هزار تار مو موجود میباشد. در سـر بچـه در هــر سانتی متر مربع سر ۱۱۰۰ پیاز مو وجود دارد كـه ایـن تعـداد در سـن ۲۵ ســالگی به ۶۰۰ و در سن۳۰ الـی ۵۰ سـالـگـی بـه ۲۵۰ الـی ۳۰۰ تـار مـو كـاهــــش مـییابد. از هر پیاز مو در حدود ۲۵ تار مو (پس از ریزش تـار
مو قبلی) در طول حیات فرد رویش می كند كه هر كدام از آنها سالها باقی می ماند. مو از پروتئـیـنـی بـنـام كـــراتین تشكیل یافته است این همان ماده ای است كه سـازنــده پر پرندگان، ناخن، سم و چنگـال حیوانات می بـاشد. خود كـراتـیـن عـمدتـا از اسـیـد آمــینه سیستئین (CYSTEINE) تشكیل یافته است. همـچنین مـو حـاوی رنـگدانه مــلانین میباشد. دو نوع ملانین در مو تولید میـگردد یكی اوملانین (EUMELANIN) كه ایجاد كننده رنـگ قـهوه ای و مشــــكیاست و فئوملانین (PHAEOMELANIN) كه ایجاد كننده رنگ قرمز می باشد. تـركـیــب این دو دو نوع رنگدانه رنگهای متنوع مو را پدید می آورند. قطر مو ۰.۱ میلی متر می باشـد. مو بطور متوسط در روز ۰.۳۵ میلی متر و در ماه ۱ سانتی متر رشد می كـــند. رشد مو در تابستان از زمستان بیشتر بوده و همچنین رشد مو در مردان انــدكی سریعتر از زنان میباشد. حداكثر طول مو در سر ۷۰ الی ۹۰ سانتی متر میباشد. در بـــدن انسان ۳ نوع مو رشد میكند:
۱- لانوگو (LANUGO): موی نازك، بی رنگ و فاقد مغز میانی كه كرك مانند بوده و تمام بدن جنین را در رحم میپوشاند اما یك ماه پیش از بدنیا آمدن كودك این موها ریزش پیدا میكنند.
۲- ولوس (VELLUS): تمام سطح پوست بدن جز كف دست و پا و لبها را پوشانده.این مو نیز كرك مانند بوده و فاقد رنگدانه است.لطیف، نرم و نازك و فاقد مغز میانی میباشد.
۳- ترمینال (TERMINAL): موهای بلند و ضخیم و زبری می باشند كه ابــروهـــا، مـوی سر، مژه ها، ریش و سبیل و موهای نواحی تناسلی را تشكیل میدهد. در بدن موهای ولوس قادر به تبدیل به موهای ترمینال میباشند ( بـا تـحریك هورمونهای مردانه).استحكام موی شما به پروتئین كراتین بستگی دارد. یك تار مو میتواند تا ۲۵ درصد طول طبیعی خود پیش از آنكه پاره گردد كشیده شود. ایـن مـقـدار در تــار مــوی خیس به ۵۰ درصد میرسد! هر تار مو پیش از آنكه پاره گردد قادر به تحمل ۱۰۰ گرم بار می بـاشد به عبارتی اگر مـوهای سر را بریده و بصورت طناب درآوریم آن طنـاب قـــادر به تحمل ۱۰ تن بار خواهد بود! استحكام موی سر شما برابر با استحكام یك مفتول مسی بـــا قطر برابر با تار مو میباشد! مراحل رشد مو به قرار زیر است:
۱- مـرحله رشد فعال و یا آناژن (ANAGEN): دراین مرحله سلولهای فولیكول مرتبا رشد كرده و تقسیم شده و شاخی میـگردند و ساقه مـو را تشكیل میدهند.
۲- مـرحله انتقالی و یا كاتاژن (CATAGEN): در ایـن مــرحـــله رشد مو كند شده و مو به ۶/۱ طول خود چروكیده میشود.
۳- مرحله ریزش مو و یا تلوژن (TELOGEN): در ایـن مرحله رشد مـو مـتـوقف شده و ارتباط قاعده فولیكول با مو سست شده و در اثر فشار تار موی جدید در حال رشد، تـــار موی قدیمی میریزد. این مرحله، مرحله استراحت مو نیز نامیده میگردد.مرحله آناژن معمـولا در سر ۶ سـال به طـول مـی انــجامد و ۸۵ درصد موهای سر در این مرحله قرار دارند.مـرحـــله كاتاژن در موهای سر در حدود ۱۰ روز بطول می انجامد و تنها ۱ درصد مـوهـای سر در این مرحله قرار دارند.مرحله تلوژن در موهای سر معمولا ۱۲ هفته بطول می انجامد و ۲۵ درصد مـوهــای سر در این مرحله قرار دارند. دوره سیكل كامل رشد و ریزش مو حدود ۳ الی ۴ سال به طول می انجامد اما این مدت برای مژه ها ۴ ماه است. مدت رشد و استراحت موهای نواحی دیـگر بـدن بـــه قــرار زیر میباشد:
۱- ابـرو: مـدت اسـتـراحـــت: ۱۲ هفته/ مدت رشد: ۸-۴ هفته/ تـعـداد پـیـاز مــو در هــر سانتیمتر مربع پوست: ۳۵۰ / سرعت رشد در روز: ۰.۶۱ میلی متر
۲- ریش صورت: مدت استراحت: ۱۰ هفته/ مدت رشد: ۱ سال/ تـعداد پــیـاز مو در هر سانتی متر مربع: ۵۰۰ در چانه و ۸۰۰ در گونه/ سرعت رشد: ۰.۳۲ میلی متر
۳- سبیل: مدت استراحت: ۶ هفته/ مدت رشد: ۱۶ هفته/ تعداد پیاز در هر سانتیــمـتر مربع: ۵۰۰/ سرعت رشد: ۰.۳۸ میلی متر
۴- زیر بغل: مـدت اسـتـراحــت: ۱۲ هفـتـه/ مـــدت رشد: ۱۶ هفته/ تعداد پیاز مو: ۶۵ / سرعت رشد: ۰.۳ میلی متر
۵- موهای پا: مدت استراحت: ۲۴ هفته/ مدت رشد: ۱۶ هفته/ تـعـداد پـیـاز مــو: ۶۰ / سرعت رشد: ۰.۲۱ میلی متر
۶- موهای نواحی تناسلی: مدت استراحت: یك هفته/ مدت رشد: چندین ماه/تعداد پیاز مو: ۷۰ / سرعت رشد: ۰.۳ میلی متر
علت آن كـه موهای سر همواره در حال رشد می بـاشـد امـا مثـلا مـوهـای ابرو تا اندازه مشخص بلند میگردد، در كنترل ژنتـیـكی آنهـا بـوده كـه مـدت زمـان آنـاژن و تلوژن آنها را تعیین می كـند. مثلا در موی سر در آن واحد ۸۵ درصد موها در حال رشد بوده و تنها ۱۳ درصد مـوها در حال استراحت میباشند. اما در ابرو تنها ۱۰ درصد موها درحال رشد و ۹۰ درصد موها در حال استراحت هستند.ریزش ۵۰ الی ۱۰۰ تار مو از موهای سر در روز طبیعی میبـاشد. شـكل مو و یا صاف و یا مجعد بودن مو به ۲ عامل بستگی دارد:
۱- جهتی كه تارهای مو از فولیكول و پوست سر خارج میگردد.
۲- شكل خود فولیكول. هنگامی كه سطح مقطع تار مو گرد یاشد و مـو عمود بر پوست سر بروید موها صاف میشوند. هـنگامی كه سطح مقطع تار مو بیضی شكل و با اندكی زاویه از پوست سر خارج می گردد، موها موج دار می شـوند. هنگامی كه سطح مقطع موها بیضی كشیده باشد و با زاویه تیزی از پوست سر برویند موها مجعد میشوند.
هیرسوتیزم (HIRSUTISM) چیست؟
همانطور كه اشاره شد موهای از نوع ولوس (كه در تمام بدن پراكنده میباشند)، بـر اثــر هورمونهای مردانه و یا آندروژن به موهای زبر از نوع ترمینال تبدیل میگردند. هــورمونهای مردانه در زنان از تخمدان و غدد فوق كلوی آنها ترشح می گردد. زمــانی كـــه ترشح این هورمون در بدن زنان افزایش میـیابد، مـوهای زیر بغل و نواحی اعضای تناسلی و صورت به خاطر آنكه به این هورمون بیشتر حساس میباشند، در ایـن نـواحـی موها سریعتر به نـوع تــرمینال تبدیل میگردند. بنابراین زنان دچار پرمویی می شوند. الـبـتـه پـر مـویی در زنـان پس از یائسگی نیز بطور خفیفی مشاهده میگردد. كم كاری تیروئید، اسـتـفاده از داروی مینوكسیدیل و قرصهای جلوگیری از بارداری حاوی پروژسترون نیز موجب پر مویی میگردند. درمان آن شامل:
۱- دكلره كردن و بی رنگ ساختن موهای صورت.
۲- كندن موها توسط موچین، ریش تراش، بند انداختن و الكترولیز.
موخوره (SPLIT ENDS) چیست؟
زمانی كه ساقه مو از درازا شكاف برمیدارد و سر مو شاخ شاخ می گردد، به آن موخوره شدن مو می گویند. در این حالت كوتیكول محافظ مو آسیب میبیند و فـیبر داخلی مو فرسوده میگردد.
عوامل ایجاد موخوره:
۱- سشوار و اتو حالت دهنده مو چربی طبیعـی مــو را از
میان برده كه سبب موخوره میشوند
۲- كمبود آب بدن: آب فراوان بنوشید.
۳- برس كشیدن موهای خیس: چـون ســبب كشیدگـی
ساقه مو شده و موها آسیب میبینند.
۴- از گیره و سنجاق سر كمتر استفاده كنید.
۵- در معرض زیاد نور خورشید قرار نگیرید.
۶- در محصولات مو حاوی الكل استفاده نكنید.
۷- استـفاده از رنـــگ مــو و فر كردن مو نیز سبب موخوره
میگردد.
علت اصلی موخوره كاهش رطوبت و چربی مو میباشد. تــنها راه درمان آن قیچی كردن موخوره مو است. سـعی كنید سر موهای خود را برای پیشگیری از موخوره شدن هر ۶ هفته یكبار اندكی كوتاه كنید.
موی درون روییده (INGROWN HAIR) چیست؟
هـــــنگامی كه سر مو بدرون پوست فرو میرود به آن موی درون روییده میگویند. علت اصلی آن این است كه هـنگام تـراشـــیدن مو توسط تیغ و یا ماشین اصلاح، مـوهـا را بـر خلاف رویششان كوتاه میكنند. هــمواره موها را در جهت رویششان بتراشید. یك دلیل دیگر آن این می بـاشـــد كه موها زیاد از ته تراشیده می شوند. مــوهای درون روییده می توانند سبب التـهاب، خـارش و یـا عـــفونت گردند اما معمولا خودشان خودبخود برطرف می شوند.
چگونه مو ها را صاف و یا فر میكنند؟
همانطور كه اشاره شد، مـو از پـروتـئـیـن كــراتین تشكیل یافته اسـت كـه قسـمت عـمده این پروتئین از اسد آمینه سیستئین (CYSTEIN) ایجاد شده است.این اسید آمینه دارای تركیب سولفور در ساختمان خود میباشد.هنگامی كه دو سولفور با یكدیگر پیوند میخورند تشكیل پیـوند دی سـولفـیـد را میدهند كه یك پیوند كوالانسی می بـاشـد. هـمچـنـین در مــــو تعداد زیادی پیوند هیدروژنی مـوجــود می بـاشـــد. خیس شدن موها سبب از هـم گسسـتـن پیوندهای هیدروژنی و خشك شدن موها سبب میـگردد. بنابراین شما با خـیس كـردن مـوها قـادر بـه حــالت دادن موهای خود می بـاشید. امـا بــرای فر كردن دائم موها از محصولات ویژه ای استفاده میگردد. ایـن محصولات دارای
دو جزء اصلی می بـاشند.
۱- جزء اول كه سبب ازهم گسستن پیوندهای دیسولفید در مو می گــردند كه مـعـمـولا از مــاده ای بنــام آمونیــوم تیوگلیكولات (AMMONIUM THIOGLYCOLATE) استفــاده میگردد.
۲- پـس از آنـكه مو را به حال دلخواه در آوردند از یك عامل
اكسید كننده بنام هیدروژن پروكساید برای متصل ساختن مجدد پیوندهای دی سولفاید استفاده میكنند. به این طریق موهای شما فر میگردنـــد. برای صاف كردن موها نیز دقیقا از همین روش استفاده میشود.
علل ریزش مو چیست
۱- صـدمات خـارجی: كشــیدن شــدید مو توسط برس، كشیدگی مو بوسیله هد بـنـد، باندهای كشی و سنجاق سر، حرارت زیاد و سرمای شدید.
۲- كم خونی و كمبود آهن و سوء تغذیه، كمبود ویتامینهای A-B و كمبود روی.
۳- مصرف برخی داروها مانند: تیوراسیل.
۴- كم كاری غده تیروئید.
۵- نارسایی غدد فوق تیروئید.
۶- قارچ كچلی سر.
۷- استفاده زیاد از كلاه.
۸- گردش نامناسب خون در پوست سر.
۹- استرس.
۱۰- تغییرات هورمونی: استروژن رشد مو را تحریك كرده اما تستـوسـترون سبـب ریزش مو میگردد. در حین حاملگی موهای زنان ضخیم و پر پشت شده امــا پس از زایمان و یا یائسگی ریزش مو افزایش می یابد.
۱۱- آندروژنیك (ANDROGENIC ALOPECIA): علت ۹۵ درصد ریـزش مو در زنان و مردان را تشكیل میدهد. علت آن افزایـــش هورمون دی هیدروتستوسترون (DHT) میباشد. این ماده نوع بسیار فعال تستوسترون است. سـبب كاهش فعالیت فولیكول شده و مــرحله آناژن را كوتاه میكند.
روشهای درمان ریزش مو
۱-اسـتـفاده از داروهــــایی مانند مینوكسیدیل (XANDROX/RETIN-A/(MINOXIDIL كـه رشد مو را تسریع و تحریك می كـنـند. بـرای آگــاهی یــافتن از آخرین داروهای موجود به بخش درمان قطعی ریزش مو مراجعه كنید.
۲- كاشت مو ساده: موهای پشت و كنار سر را برداشته
و به جلوی سر منتقل میكنند.
۳- كاشت موی تكه ای(FLAP): دراین روش پوست حاوی مـــوی پشت سر و یا كنار سر را برداشته و به جلوی سر
پیوند میزنند.
۴- كاهش سطح پوست سر: در ایـن روش پــوست میان فـرق سـر را شكـافـتـه و از از طـــرفین پوست را به سمت همدیگر می كشند.
نكاتی مراقبتی
۱- در شانه و برس مو با گذشت زمان گرد وغبار و آلودگی انباشته می گـردد كـه بـــهـتر است برس و شانه خود را توسط اندكی شامپو و یا محلول نشاسته شســـتشو داده و موهای گیر كرده میان آنها را بیرون آورده و تمیز كنید.
۲- موهای خیس را به هیچ وجه شانه و برس نكشید. مـوی سـر را نـیـز به سمت عقب شانه نكشید با این عمل به فولیكولهای مو فشار وارد می آورید.
۳- از سشوار با درجه خیلی گرم استفاده نكنید.
۴- برای رشد مو تغذیه مناسب داشته باشید: رژیـم غـذایی شـمـا بـایـد حاوی ویتامین بیوتین، B۶، اسید فولیك، سولفور، روی، سیلیس، بتاكـاروتـن كه در بـــدن مــــبــــدل به ویتامین آ میگردد و در سبزیجات و میوه های سبز رنگ و زرد رنگ موجود می بـــاشــــد، پروتئین: سویا، تخم مرغ، ماست و حبوبات.
۵- سیگار نكشید و از نوشیدنیهای حاوی كافئین استفاده نكنید.
۶- كمتر از غذاهای چرب و شیرین استفاده كنید.
۷- آب خیلی داغ به سرتان نزنید، خواب كافی داشته باشید و موهایتان را هر چند وقت یكبار كوتاه كنید.
۸- پوست سر خود را ماساژ دهید تا گردش خون در آن به خوبی جریان یابد.


نویسنده: مهران

منبع : پورتال مردمان