نگاهی گذرا به فعالیت های نفتی کشورهای حاشیه خزر

افزایش روز افزون قیمت نفت و تاثیر مستقیم آن بر اقتصاد و سیاست، عطش کشورها را برای دستیابی به نفت شدت داده کشورهای حاشیه دریای خزر را نیز همانند دیگر کشورها به تدوین برنامه های گسترده ای برای توسعه صنعت نفت و گاز خود واداشته است.
براساس بررسی ها و فعالیتهای تحقیقی و اکتشافی که تا کنون در دریای خزر انجام شده این دریا تقریباً دارای ۲۴۳ میلیارد بشکه نفت خام است که حدود ۵۰ میلیارد بشکه آن تثبیت شده است علاوه بر این ۵۴ هزار و ۱۴۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در منطقه دریای خزر وجود دارد که در مجموع ۵ درصد از کل ذخایر هیدروکربنی دنیا را شامل می شود.
اگرچه از اوایل دهه ۹۰ میلادی تاکنون فعالیت کشورهای حاشیه دریای خزر برای اکتشاف ، استخراج و استحصال نفت و گاز از این حوزه انرژی آغاز شده اما در یکی دو سال اخیر این فعالیت ها سرعت بیشتری گرفته به گونه ای که این کشورها علاوه بر اکتشاف، برنامه ریزی های بلند مدتی را نیز برای صدور نفت و گاز دریای خزر به بازار های هدف تدوین کرده اند.
در حال حاضر نیز سه کشور قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان مجموعاً روزانه ۵/۲ میلیون بشکه نفت خام از این دریا استخراج و تولید می کنند.
اما تکاپو برای تولید و استحصال نفت در شمال دریای خزر با شتابی بسیار سریع تر از بخش جنوبی دریایی خزر که بخشی از منطقه ایران را در بر می گیرد پیش می رود به طوری که طبق بررسی های تاکنون کشورهای قزاقستان و آذربایجان توانسته اند ۳۰ درصد از کل نفت تولید شده در منطقه خزر را به خود اختصاص دهند.
میدان های نفتی تنگیز و کاراچاگانگ و آذری، چیراگ و گونشلی (ACG) از جمله پروژه های نفتی دو کشور آذربایجان و قزاقستان به شمار می روند که توانسته نظر سرمایه گذاران بین المللی را به خود جلب کنند.
هرچند برخی از این میادین نفتی در زمان اتحاد جماهیر شوروی فعال بوده اما با این حال نمی توان فعالیت های اکتشافی این کشورها را نیز در این مدت نادیده گرفت به عنوان مثال میدان گازی شاه دنیز آذربایجان ذخایر نفت و گاز آن درسال ۱۹۹۹ در مجموع تقریباً ۱۵تریلیون مترمکعب گاز طبیعی و ۶۰۰ میلیون بشکه نفت فشرده تخمین زده شده است همچنین میدان نفتی کشگان قزاقستان که در آب‌های کم عمق شمال دریای خزر واقع شده از جمله بزرگترین میادین نفتی این منطقه است که در ۳۰ سال گذشته کشف و ذخایر آن هفت تا ۱۳ میلیارد بشکه نفت خام برآورد شده است.
علاوه بر این درحال حاضر ، آذربایجان روزانه حدود۷۵۰ هزار بشکه نفت از میادین ACG آذری، چراغ، گونشلی برداشت می‌کند که احتمالا این میزان تا سال ۲۰۱۰ به یک میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
ذخیره میدان نفتی چیلکن ترکمنستان که شرکت اماراتی دراگون موفق به توسعه و برداشت نفت از این میدان شده نیز در حال حاضر حدود ۳۰ هزار بشکه‌ نفت برآورد شده که پیش‌بینی می‌شود این میزان در آینده افزایش می یابد.
اما در این بین و برخلاف دیگر کشورهای حاشیه دریای خزر ایران برای بهره برداری از نفت این دریا با مشکلاتی بعضاً سیاسی و مدیریتی مواجه است این در حالی است که برخی از کارشناسان از عمیق بودن آب دریای خزر، در منطقه ایران که حدود ۸۰۰ تا هزار متر است به عنوان بزرگ‌ترین مشکل ایران در بهره‌برداری از میادین نفت و گاز خزر جنوبی نام می برند هرچند که به گفته مسئولان وزارت نفت با ساخت و بهره برداری از سکوی حفاری نیمه شناور ایران ـ البرز این مشکل هم برطرف خواهد شد.
با آنکه تاکنون نیز مشکلاتی چون تاخیر در ساخت این سکو از سویی و همچنین بحث نظام حقوقی خزر موجب شده که ایران از غافله برداشت نفت از خزر عقب بماند اما مسئولان وزارت نفت در حالی که می گویند منتظر تدوین رژیم حقوقی این دریا نخواهد ماند پیش بینی می کنند ایران بزودی نیز به بهره برداران نفت خزر بپیوندد.
به هرحال انتظار می‌رود که تقاضای نفت در ۱۵ سال ‌آینده در OECD اروپا به ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یابد. از طرف دیگر و در همین چارچوب زمانی انتظار می‌رود که تقاضا برای نفت در بازارهای آسیایی نیز به رشد تقریبی ۸ میلیون بشکه در روز برسد بویژه اینکه مصرف نفت در چین تا ۲۰۲۰ به ۴ میلیون بشکه در روز افزایش یابد به همین دلیل است که در کنار برنامه ریزی برای توسعه پارس جنوبی نباید از توسعه میدان های نفت و گاز خزر نیز غافل ماند.

تهیه کننده: اسمعیل زاده

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی مانا