تهران و ضرورت سیاست سبز

حفظ طبیعت، تلاش برای بهبود كیفیت محیط زیست و رهیافت اكولوژیك (زیست بوم شناسی) به زندگی و اندیشه های متعلق به قرن نوزدهم هستند.
اگر نهضت های اجتماعی را براساس نیروی مولد تاریخی آنها یعنی تاثیر آنها بر ارزش های فرهنگی نهادهای اجتماعی ارزیابی كنیم نهضت محیط زیست گرایی در ربع پایانی قرن بیستم جایگاه ممتازی پیدا كرد. در دهه ۱۹۹۰ هشتاد درصد آمریكایی ها و بیش از دوسوم اروپایی ها خود را طرفداران محیط زیست می دانستند. حفظ طبیعت، ارتقای كیفیت زندگی و نهایتاً نجات كره زمین در بلند مدت و نجات نسل كنونی ساكنان آن در كوتاه مدت سرفصل برنامه دولت ها و موسسه های بین المللی قرار گرفت و در همین راستا احزاب و نامزدهایی كه برنامه و سیاست های خود را سبز نمی ساختند برای پیروزی به زحمت می افتادند و به همین اندازه شركت های سراسر جهان تحت تاثیر محیط زیست گرایی قرار گرفتند و تلاش كردند فرآیندها و محصولاتشان را با مقررات جدید، ذائقه های جدید و ارزش های جدید در كنار كسب سود تطبیق دهند.
بدین سان محیط زیست گرایی به عنوان یكی از نهضت های اجتماعی بزرگ توانست جنبش ها و تشكل های اجتماعی گوناگون را تحت لوای عدالت محیط زیست گردهم آورد. بدین ترتیب مفهوم عدالت محیط زیستی و سیاست و مدیریت سبز به عنوان مفهوم فراگیری كه موید ارزش بهره مندی از حیات در تمامی صور آن است در برابر منافع قدرت، ثروت و تكنولوژی قرار گرفت. به تعبیر دیگر ریشه اصلی این تحول چشم گیر براساس نحوه اندیشیدن ما به رابطه بین اقتصاد، جامعه و طبیعت است كه خود سرآغاز رویكرد مدیریت شهری در اداره كلان شهرها و همچنین تغییر رویكرد شهروندان به مدیریت شهری است.
شهروندان می خواهند بدانند در كنار توسعه سرسام آور شهر بر سر طبیعت و محیط زیست شهری و انسان های ساكن شهر چه می آید و در پشت حقیقت پنهان ساخت و ساز منافع صنعت گرایی، سرمایه داری و فن سالاری (Technocracy) و دیوان سالاری چه می گذرد؟در واقع هدف محیط زیست گرایی و به ویژه در كلان شهرها بازیابی كنترل اجتماعی بر محصولات ذهن شهروندان است. پیش از آنكه علم و تكنولوژی حیاتی مختص به خود بیابند و ماشین ها در نهایت اراده خود را بر ما و بر طبیعت تحمیل كنند یعنی تحقق افسانه ای كه یكی از ترس های تاریخی و باستانی بشر است.
امروز گرم شدن كره زمین هم چون تهدیدی مرگبار در افق طالع بشر است. جنگل های گرمسیر دچار حریق می شوند، مواد شیمیایی سمی عمیقاً وارد زنجیره غذایی شده اند و توسعه افسون گر شهرنشینی محیط زیست شهری را دچار چالش نموده است.آلودگی صوتی، هوا و آب جان شهروندان را نشانه رفته است و اینها دغدغه هایی است كه شهروندان را وادار كرده تا خواهان دموكراسی محلی وسیع تر، برنامه ریزی شهری مسئولانه تر و عدالت و انصاف در تقسیم زبان های توسعه صنعتی شهری و در عین حال خواهان جلوگیری از رفع مواد سمی و زباله ای یا بهره برداری های زیانبار از آن هستند.
●وضعیت محیط زیست تهران
امروز گستره وسیعی از چشم اندازهای طبیعی زیر ساخت وساز رفته و دگرگونی زیادی در منظر طبیعی شهر به وجود آمده است. در قسمت شرقی توسعه پادگان ها و شهرك های نظامی با اتصال به جاجرود و پردیس و رودهن یك كریدور شهری به طول سی كیلومتر به وجود آمده است. در قسمت غربی توسعه ای صنعتی با پر كردن فضاهای موجود بین كرج- تهران بزرگ ترین كریدور صنعتی كشور را در خود جای داده و ادامه آن در محور كرج- قزوین، با بارگذاری جدید كه در محدوده شهر صنعتی هشتگرد انجام می گیرد، این توسعه را تا آبیك كشانده و در آینده به قزوین وصل خواهد كرد.
در محور شمال نیز با نفوذ خزنده ساخت و ساز كه بیشتر ناشی از اهرم های قدرت نهادهای دولتی است تپه ماهورها، دامنه و دره ها را یكی پس از دیگری هدف قرار داده اند و با ایجاد شهرك ها و تاسیسات جدید آخرین بازمانده از مظاهر طبیعی این دامنه را به زیر ساخت و ساز می برند.این در حالی است كه بیشتر خودروهای فعال در تهران بیش از ۱۲ سال عمر دارند و از طرفی می دانیم كه میزان مجاز سرب در بدن ۴/۰ تا ۵/۰ PPM (یك میلیونیم یا یك قسمت در یك میلیون قسمت) است كه هر تهرانی روزانه ۵/۰ گرم سرب به بدن خود وارد می كند. اگر این رقم به ۸/۰ PPM برسد مسمومیت ایجاد می شود. شصت درصد آلودگی هوای تهران از وسایل نقلیه تولید می شود. حداقل فضای سبز برای هر نفر در شهرهای بزرگ ۱۵ متر مربع است، در حالی كه برای هر تهرانی ۷ متر مربع فضای سبز داریم. از طرفی ما نمی دانیم كه ما هر سال دو تا سه میلیون تن زباله به رودخانه ها سرازیر می كنیم و انگار كه نمی دانیم كه هر ۱۰۰۰ لیتر آب، ۷۵۰ لیتر فاضلاب تولید می كند و هر متر مكعب فاضلاب چهل متر مكعب آب سالم را آلوده می كند و این در حالی است كه نبودن سیستم فاضلاب سبب آلودگی آب های زیرزمینی می شود. خلاصه تهران از بحران محیط زیست شهری رنج می برد كه با حرف، شعار و نمایش درمان نمی شود.
●مولفه های سیاست و مدیریت سبز (چگونه بیندیشیم)
۱- مدیران و سیاستگزاران شهری و هم شهروندان ما باید متوجه باشند كه جنبش محیط زیست گرایی مخالف علم و توسعه نیست بلكه زمان و شكوفایی حیات بشری و غیربشری در كره زمین را به خودی خود ارزشمند می داند.
۲- غنا و تنوع صور حیات به تحقق ارزش فوق الذكر كمك می كند. باید غنا و صور طبیعت حفظ شود.
۳- انسان ها حق ندارند از این غنا و تنوع بكاهند مگر پای نیازهای حیاتی در بین باشد.
۴- مداخله فعلی بشر در دنیای غیربشری افراطی است. توسعه نامتوازن تهران وضعیت محیط زیست شهری را دچار بحران می كند و اوضاع و احوال را بدتر می كند.
۵- باید خط مشی ها تغییر كند و ساختارهای اسامی اقتصادی تكنولوژی و ایدئولوژیك شهر با خط مشی های محیط زیست گرایان منطبق و هماهنگ شده و اوضاع و احوال فعلی تغییر یابد.

لطیف روحانی

منبع : روزنامه شرق