بررسی آماری ۹ دوره انتخابات

نظام جمهوری اسلامی ایران در سی سال حیات خود شش رئیس‌جمهوری داشته است. دو رئیس جمهوری اول ایران نتوانستند دوران چهار ساله مسئولیت خود را به پایان برسانند؛ اولی برکنار شد و از ایران گریخت و دومی به شهادت رسید. اما سه رئیس جمهوری که در پی آمدند، هر یک دو دوره پیاپی در این سمت بودند.
در آستانه دهمین دوره ریاست جمهوری ایران، آمار ۹ دوره پیشین انتخابات و مهمترین تحولات و حوادثی را که در هر دوره اتفاق افتاد مرور می‌کنیم.
● دوره اول
- تاریخ برگزاری: ۵ بهمن ۱۳۵۸
- رئیس جمهوری منتخب: ابوالحسن بنی‌صدر با ۱۰ میلیون و ۷۵۳ هزار و ۷۵۲ رای
- نفر دوم: احمد مدنی
- تعداد نامزدها: ۱۲۴ نفر
- رقبای نهایی: ۹۵ نفر
- تعداد واجدان شرایط: ۲۰ میلیون و ۹۹۳ هزار و ۶۴۳ نفر
- تعداد رای دهندگان: ۱۴ میلیون و ۱۵۲ هزار و ۸۸۷ نفر
- درصد مشارکت: ۶۷.۴ درصد
▪ تحولات و حوادث مهم:
۷ خرداد ۱۳۵۹: تشکیل اولین دوره مجلس شورای اسلامی
۲۳ خرداد ۱۳۵۹: صدور فرمان تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی از سوی امام خمینی
۱۹ مرداد ۱۳۵۹: معرفی محمدعلی رجایی به عنوان نخست وزیر به مجلس
۳۱ شهریور ۱۳۵۹: آغاز جنگ عراق با ایران
۳۰ دی ۱۳۵۹: آزادی آخرین گروگانهای آمریکایی و پایان بحران گروگانگیری
۲۰ خرداد ۱۳۶۰: برکناری ابوالحسن بنی صدر از فرماندهی نیروهای مسلح
۲۵ خرداد ۱۳۶۰: اعلام ارتداد اعضای جبهه ملی توسط امام خمینی
۳۰ خرداد ۱۳۶۰: ورود سازمان مجاهدین خلق به جنگ مسلحانه با حکومت
۳۱ خرداد ۱۳۶۰: رای مجلس اول به عدم کفایت سیاسی رئیس جمهوری
۱ تیر ۱۳۶۰: برکناری ابوالحسن بنی صدر از ریاست جمهوری به وسیله امام خمینی
● دوره دوم
- تاریخ برگزاری: ۲ مرداد ۱۳۶۰
- رئیس جمهوری منتخب: محمدعلی رجایی با ۱۲ میلیون و ۷۷۰ هزار و ۵۰ رای
- نفر دوم: عباس شیبانی
- تعداد نامزدها: ۷۱ نفر
- رقبای نهایی: ۴ نفر
- تعداد واجدان شرایط: ۲۲ میلیون و ۶۸۷ هزار و ۱۷ نفر
- تعداد رای دهندگان: ۱۴ میلیون و ۵۷۳ هزار و ۸۰۳ نفر
- درصد مشارکت: ۶۴.۲ درصد
▪ تحولات و حوادث مهم:
(پس از برکناری ابوالحسن بنی صدر از ریاست جمهوری، دولت محمدعلی رجایی تا تشکیل دولت بعدی به نخست وزیری محمدجواد باهنر به کار خود ادامه داد. درگیری میان حکومت و سازمان مجاهدین خلق ایران ادامه یافت. روز ۷ تیر ۱۳۶۰ دفتر حزب جمهوری منفجر شد و رهبر آن محمد بهشتی و عده زیادی از اعضای حزب کشته شدند)
۱۳ مرداد ۱۳۶۰: معرفی محمدجواد باهنر به عنوان نخست وزیر به مجلس
۸ شهریور ۱۳۶۰: کشته شدن محمدعلی رجایی و محمدجواد باهنر در انفجاری در ساختمان نخست وزیری
● دوره سوم
- تاریخ برگزاری: ۱۰ مهر ۱۳۶۰
- رئیس جمهوری منتخب: آیت الله خامنه‌ای با ۱۵ میلیون و ۹۰۵ هزار و ۹۸۷ رای
- نفر دوم: اکبر پرورش
- تعداد نامزدها: ۴۶ نفر
- رقبای نهایی: ۴ نفر
- تعداد واجدان شرایط: ۲۲ میلیون و ۶۸۷ هزار و ۱۷ نفر
- تعداد رای دهندگان: ۱۶ میلیون و ۸۴۷ هزار و ۷۱۷ نفر
- درصد مشارکت: ۷۴.۲ درصد
▪ تحولات و حوادث مهم:
(پس از انفجار دفتر نخست وزیری و کشته شدن رئیس جمهوری و نخست وزیر،آیت الله مهدوی کنی مأمور تشکیل دولت موقت و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری شد. دولت او روز ۵ مهر ۱۳۵۹ تشکیل ستاد بسیج اقتصادی را تصویب و سهمیه بندی کالاهای اساسی را آغاز کرد)
۵ آبان ۱۳۶۰: معرفی میرحسین موسوی به عنوان نخست وزیر به مجلس
۳ خرداد ۱۳۶۱: آزادی خرمشهر
۲۷ آذر ۱۳۶۱: بازگشایی دانشگاه‌ها پس از انقلاب فرهنگی
۷ خرداد ۱۳۶۳: آغاز به کار دوره دوم مجلس شورای اسلامی
● دوره چهارم
- رئیس جمهوری منتخب:آیت الله خامنه‌ای با ۱۲ میلیون و ۲۰۵ هزار و ۱۲ رای
- نفر دوم: حبیب الله عسکراولادی
- تعداد نامزدها: ۵۰ نفر
- رقبای نهایی: ۳ نفر
- تعداد واجدان شرایط: ۲۵ میلیون و ۹۹۳ هزار و ۸۰۲ نفر
- تعداد رای دهندگان: ۱۴ میلیون و ۲۳۸ هزار و ۵۸۷ نفر
- درصد مشارکت: ۵۴.۷ درصد
▪ تحولات و حوادث مهم:
۱۸ مهر ۱۳۶۴: معرفی دوباره موسوی به نخست وزیری،
۱۲ خرداد ۱۳۶۶: انحلال حزب جمهوری اسلامی به دلیل بروز اختلاف در مورد مشی اقتصادی
۱۶ دی ۱۳۶۶: نامه امام خمینی به علی خامنه‌ای در انتقاد از سخنانش در نماز جمعه و تأکید بر مطلقه بودن ولایت فقیه
۱۷ بهمن ۱۳۶۶: دستور تشکیل مجمع تشخیص مصحلت از سوی امام خمینی برای حل اختلاف مجلس و شورای نگهبان
۲۵ فروردین ۱۳۶۷: موافقت امام خمینی با تشکیل مجمع روحانیون مبارز توسط انشعاب کنندگان از جامعه روحانیت مبارز تهران
خرداد ۱۳۶۷: تشکیل سومین دوره مجلس شورای اسلامی با اکثریت جناح چپ
۲۹ تیر ۱۳۶۷: پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط ایران
۱۵ شهریور ۱۳۶۷: مخالفت امام خمینی با استعفای میرحسین موسوی از نخست وزیری
۲۵ بهمن ۱۳۶۷: صدور فتوای قتل سلمان رشدی توسط امام خمینی
۸ فروردین ۱۳۶۸: برکناری آیت الله منتظری از قائم مقامی رهبری
۱۳ خرداد ۱۳۶۸: درگذشت بنیانگذار جمهوری اسلامی
۱۴ خرداد ۱۳۶۸: انتخاب آیت الله خامنه‌ای به عنوان رهبر جمهوری اسلامی توسط مجلس خبرگان
۶ مرداد ۱۳۶۸: همه پرسی اصلاح قانون اساسی، حذف نخست وزیری و حذف شرط مرجعیت برای رهبری
● دوره پنجم
- تاریخ برگزاری: ۶ مرداد ۱۳۶۸
- رئیس جمهوری منتخب: اکبر هاشمی رفسنجانی با ۱۵ میلیون و ۵۵۰ هزار و ۵۲۸ رای
- نفر دوم: عباس شیبانی
- تعداد نامزدها: ۷۹ نفر
- رقبای نهایی: ۲ نفر
- تعداد واجدان شرایط: ۳۰ میلیون و ۱۳۹ هزار و ۵۹۸ نفر
- تعداد رای دهندگان: ۱۶ میلیون و ۴۵۲ هزار و ۶۷۷ نفر
- درصد مشارکت: ۵۴.۶ درصد
▪ تحولات و حوادث مهم:
اجرای اولین برنامه توسعه پس از انقلاب و آغاز اجرای سیاست تعدیل اقتصادی
در پیش گرفتن سیاست تنش زدایی در روابط خارجی
آغاز اجرای سیاست گفتگوی انتقادی اتحادیه اروپا با ایران
۷ خرداد ۱۳۷۱: آغاز به کار دوره چهارم مجلس شورای اسلامی
● دوره ششم
- تاریخ برگزاری: ۲۱ خرداد ۱۳۷۲
- رئیس جمهوری منتخب: اکبر هاشمی رفسنجانی با ۱۰ میلیون و ۵۶۶ هزار و ۴۹۹ رای
- نفر دوم: احمد توکلی
- تعداد نامزدها: ۱۲۸ نفر
- رقبای نهایی: ۴ نفر
- تعداد واجدان شرایط: ۳۳ میلیون و ۱۵۶ هزار و ۵۵ نفر
- تعداد رای دهندگان: ۱۶ میلیون و ۷۶۹ هزار و ۷۸۷ نفر
- درصد مشارکت: ۵۰.۵ درصد
▪ تحولات و حوادث مهم:
عقب نشینی دولت از اجرای سیاست تعدیل اقتصادی
۲۴ اسفند ۱۳۷۳: امضای قانون تحریم سرمایه گذاری‌های بزرگ در ایران (قانون داماتو) توسط بیل کلینتون
اسفند ۱۳۷۴: تأسیس حزب کارگزاران سازندگی در آستانه انتخابات مجلس پنجم
۱۲ خرداد ۱۳۷۵: آغاز به کار دوره پنجم مجلس شورای اسلامی
● دوره هفتم
- تاریخ برگزاری: ۲ خرداد ۱۳۷۶
- رئیس جمهوری منتخب: محمد خاتمی با ۲۰ میلیون و ۱۳۸ هزار و ۷۸۴ رای
- نفر دوم: علی اکبر ناطق نوری
- تعداد نامزدها: ۲۳۸ نفر
- رقبای نهایی: ۴ نفر
- تعداد واجدان شرایط: ۳۶ میلیون و ۴۶۶ هزار و ۴۸۷ نفر
- تعداد رای دهندگان: ۲۹ میلیون و ۱۴۵ هزار و ۷۴۵ نفر
- درصد مشارکت: ۷۹.۹ درصد
▪ تحولات و حوادث مهم:
۱۷ خرداد ۱۳۷۷: آغاز محاکمه کرباسچی شهردار تهران
۳۱ خرداد ۱۳۷۷: استیضاح و برکناری عبدالله نوری وزیر کشور
۱۱ اردیبهشت ۱۳۷۷: استیضاح مهاجرانی، وزیر ارشاد و ابقای او
پاییز ۱۳۷۷: قتل‌های زنجیره‌ای منتقدان حکومت
۱۵ دی ۱۳۷۷: اطلاعیه وزارت اطلاعات مبنی بر دست داشتن &#۰۳۹;عناصر خودسر&#۰۳۹; در قتل‌ها
۷ اسفند ۱۳۷۷: برگزاری نخستین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا
۱۸ تیر ۱۳۷۸: حادثه کوی دانشگاه تهران
۲۲ اسفند ۱۳۷۸: ترور سعید حجاریان
۷ خرداد ۱۳۷۹: تشکیل ششمین دوره مجلس با اکثریت اصلاح طلب
۲۴ آذر ۱۳۷۹: کناره گیری مهاجرانی از وزارت ارشاد
۲۰شهریور ۱۳۸۰: حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر در آمریکا
۱۵ مهر ۱۳۸۰: آغاز حمله آمریکا به افغانستان
۱۰ بهمن ۱۳۸۰: نام برده شدن از ایران در کنار عراق و کره شمالی به عنوان &#۰۳۹;محور شرارت&#۰۳۹; توسط جورج بوش
● دوره هشتم
- تاریخ برگزاری: ۱۸ خرداد ۱۳۸۰
- رئیس جمهوری منتخب: محمد خاتمی با ۲۱ میلیون و ۶۵۹ هزار و ۵۳ رای
- نفر دوم: احمد توکلی
- تعداد نامزدها: ۸۱۴ نفر
- رقبای نهایی: ۱۰ نفر
- تعداد واجدان شرایط: ۴۲ میلیون و ۱۷۰ هزار و ۲۳۰ نفر
- تعداد رای دهندگان: ۲۸ میلیون و ۸۱ هزار و ۹۳۰ نفر
- درصد مشارکت: ۶۶.۶ درصد
▪ تحولات و حوادث مهم:
۱۹ اسفند ۱۳۸۱: برگزاری دومین دوره انتخابات شوراها که اصلاح طلبان در آن شکست خوردند
۲۹ اسفند ۱۳۸۱: آغاز حمله آمریکا به عراق
۱۳ اردیبهشت ۱۳۸۲: انتخاب محمود احمدی نژاد به عنوان شهردار تهران
۵ دی ۱۳۸۲: زلزله بم
۲۰ دی ۱۳۸۲: رد صلاحیت گسترده نامزدهای انتخابات مجلس و تحصن نمایندگان اصلاح طلب
۳۰ فروردین ۱۳۸۳: پس گرفتن لوایح دوگانه رئیس جمهوری پس از مخالفت شورای نگهبان
۱۷ خرداد ۱۳۸۳: آغاز به کار مجلس هفتم با اکثریت اصولگرا
۳۱ شهریور ۱۳۸۳: مخالفت مجلس هفتم با قراردادهای ترک سل و تاو
۱۲ مهر ۱۳۸۳: استیضاح و برکناری احمد خرم، وزیر راه و ترابری
۲ آذر ۱۳۸۳: آغاز تعلیق غنی سازی اورانیوم توسط ایران
۸ مرداد ۱۳۸۴: اعلام تصمیم ایران بر از سر گیری غنی سازی در آخرین روزهای دولت هشتم
● دوره نهم
▪ مرحله اول
- تاریخ برگزاری: ۲۷ خرداد ۱۳۸۴
- راه یافتگان به مرحله دوم:
- اکبر هاشمی رفسنجانی با ۶ میلیون و ۱۹۰ هزار و ۱۲۲ رای
- محمود احمدی نژاد با ۵ میلیون و ۷۱۸ هزار و ۱۲۹ رای
- تعداد نامزدها: ۱۰۱۴ نفر
- رقبای نهایی: ۸ نفر
- تعداد واجدان شرایط: ۴۶ میلیون و ۷۶۸ هزار و ۴۱۸ نفر
- تعداد رای دهندگان: ۲۹ میلیون و ۴۰۰ هزار و ۸۵۷ نفر
- درصد مشارکت: ۶۲.۸ درصد
▪ مرحله دوم
- تاریخ برگزاری: ۳ تیر ۱۳۸۴
- رئیس جمهوری منتخب: محمود احمدی نژاد با ۱۷ میلیون و ۲۴۸ هزار و ۷۸۲ رای
- تعداد رای دهندگان: ۲۷ میلیون و ۹۵۸ هزار و ۹۳۱ نفر
- درصد مشارکت: ۵۹.۸ درصد
▪ تحولات و حوادث مهم:
۴ آبان ۱۳۸۴: نفی هولوکاست و تاکید بر پاک شدن اسرائیل از نقشه توسط آقای احمدی نژاد
۱۱ آبان ۱۳۸۴: تصویب آئین نامه واگذاری سهام عدالت در دولت
۲۵ دی ۱۳۸۴: ارائه طرح وام دادن به بنگاه‌های زودبازده در بودجه سال ۸۵
۱۵ بهمن ۱۳۸۴: تصمیم آژانس برای ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت
۹ مرداد ۱۳۸۵: صدور نخستین قطعنامه شورای امنیت درباره پرونده هسته‌ای ایران
۲۴ آذر ۱۳۸۵: انتخابات سومین دوره شوراها
۱۸ تیر ۱۳۸۶: انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی
۱۵ بهمن ۱۳۸۶: انحلال شوراهای عالی توسط رئیس جمهوری
۷ خرداد ۱۳۸۷: آغاز به کار مجلس هشتم با اکثریت اصولگرایان
۶ مهر ۱۳۸۷: مصوبه مجمع تشخیص مصلحت برای احیای شوراهای عالی
۱۵ آبان ۱۳۸۷: پیام تبریک احمدی نژاد به اوباما رئیس جمهوری منتخب آمریکا
۱ فروردین ۱۳۸۸: پیام نوروزی اوباما به مردم و رهبران ایران
▪ آرای نامزد‌ها دوره نهم در شهرستان‌های کوچک
در شهرستان‌های کوچک به طور متوسط در ۲۰۰ شهرستان کوچک آقای کروبی (۲۲.۲درصد )، هاشمی (۲۱.۲ درصد )، معین (۱۵.۳درصد )، احمدی نژاد (۱۵ درصد ) و قالیباف (۱۴.۴ درصد ) به ترتیب رتبه‌های اول تا پنجم را کسب کرده‌اند .آقایان کروبی و معین به طور متوسط در شهرستان‌های با اکثریت روستایی رای بالاتری در مقایسه با شهرستان‌های با اکثریت شهری به دست آورده‌اند . این نسبت برای آقایان هاشمی و قالیباف تفاوت قابل توجهی بین نقاط شهری و روستایی در شهرستان‌های کوچک ندارد . لیکن برای آقای احمدی نژاد آرای ایشان در نقاط شهری به مراتب بیشتر از نقاط روستایی است .
▪ شهرستانهای متوسط
در شهرستان‌های متوسط به طور میانگین آقایان کروبی (۲۲.۷درصد )، هاشمی (۲۱.۵درصد )، احمدی نژاد (۱۶.۲ درصد )، معین (۱۶.۱درصد ) و قالیباف (۱۵.۵درصد ) به ترتیب رتبه‌های اول تا پنجم را داشته‌اند . همچنین بررسی آرا در نقاط شهری و روستایی نشان می‌دهد که آقایان هاشمی، معین و قالیباف در شهرستان‌های با اکثریت روستایی رای بیشتری داشته‌اند در مورد آقای کروبی بادرصد کمی وضعیت در نقاط شهری بهتر بوده است و در مورد آقای احمدی نژاد همانند شهرستان‌های کوچک ملاحظه می‌شود که درصد آرای ایشان در نقاط شهری به میزان قابل توجهی بیشتر از نقاط روستایی است .
▪ شهرستانهای بزرگ
درشهرستان‌های بزرگ کشور آقایان احمدی نژاد (۲۴.۸درصد )، هاشمی (۲۲.۷درصد )، قالیباف (۵۱۵.۵درصد )، کروبی (۱۳.۸ درصد ) و معین (۱۳.۲ درصد ) به ترتیب حائز اکثریت آرا شده‌اند . در مورد آقایان هاشمی، قالیباف و معین، تفاوت قابل ملاحظه در آرای نقاط شهری و روستایی وجود ندارد . لیکن آقای کروبی به طور قابل توجهی در نقاط روستایی دارای رای بیشتری است و آقای احمدی نژاد مشابه شرایط شهرستان‌های کوچک و متوسط در شهرستان‌های بزرگ نیز در نقاط شهری حائز آرای بیشتری شده‌اند .
▪ ۶۳ درصد آرا در دست احمدی نژاد
در مرحله دوم انتخابات ۲۷.۸ میلیون نفر به پای صندوق‌های رای رفتند که در مقایسه با مرحله اول میزان مشارکت به مقدار ۵ درصد کاهش یافت.
محمود احمدی نژاد موفق به کسب ۶۳ درصد آرا شده و به ریاست جمهوری کشور برگزیده شد. بررسی آرا در مرحله دوم نشان می‌دهد که تفاوت چندانی در میزان کسب آرا توسط کاندیداها در نقاط شهری و روستایی و همچنین در شهرهای کوچک، متوسط و بزرگ مطابق طبقه بندی انجام شده، مشابه آنچه در مرحله اول انتخابات بود، وجود ندارد.
در همه این گروه‌ها احمدی‌نژاد به طور متوسط آرایی بین ۶۱ تا ۶۸ درصد کسب کرده‌اند و آرای هاشمی نیز بین ۳۲ تا ۳۹ درصد متغیر بوده است. ملاحظه می‌شود که احمدی‌نژاد در مرحله دوم موفق شد آرای سایر کاندیداها را به سمت خود جذب کند و یکی از نکات قابل توجه در مرحله دوم این است که در بررسی آرای آقای هاشمی و احمدی نژاد به تفکیک مناطق جغرافیایی کشور، تفاوت معنی داری ملاحظه می‌شود.
احمدی نژاد موفق به کسب اکثریت مطلق آرا به نسبت بهتری در مناطق غرب، جنوب و جنوب شرق کشور داشته است. به عنوان مثال محمود احمدی نژاد در پنج استان اصفهان، قم، قزوین، سمنان و چهارمحال و بختیاری به طور متوسط حدود ۷۴ درصد آرا را کسب کرد.
● جمع بندی هشت مرحله گذشته (به جز دور نهم)
۱- انتخابات هفتمین دوره ریاست جمهوری در دوم خرداد،۷۶ از حیث مشارکت مردمی در پای صندوق‌های رأی با حدود ۸۰ درصد اولین مقام را پس از رفراندوم جمهوری اسلامی در بین ۲۵ انتخابات برگزار شده پس از انقلاب اسلامی داراست.

۲- در میان ۵ رئیس جمهوری منتخب گذشته (بنی صدر- رجایی- خامنه ای- هاشمی- خاتمی) در هشت دوره ریاست جمهوری، حضرت آیت الله خامنه‌ای با ۹۵.۰۳ درصد بیشترین میزان آراء را کسب نمود.

۳- هاشمی رفسنجانی در دومین دوره کاندیداتوری خویش با ۶۳ درصد کمترین میزان آراء را نسبت به سایر رؤسای جمهوری ایران کسب کرد.

۴- کمترین میزان مشارکت مردم در هشت انتخابات ریاست جمهوری مربوط به ششمین دوره ریاست جمهوری در ۲۱ خرداد ۷۲ با ۵۰.۶۶ درصد و بالاترین مشارکت مردمی در هفتمین دوره ریاست جمهوری در دوم خرداد ۷۶ با ۷۹.۹۲ درصد است.

۵- بیشترین تعداد نامزدهای تأیید صلاحیت شده در اولین دوره ریاست جمهوری با ۱۰۷ نفر و کمترین نامزدها در پنجمین دوره با ۲ نفر بوده است.

۶- بیشترین افراد داوطلب ثبت نام کننده در هشتمین دوره با ۸۱۷ نفر به شکل بی سابقه در ۱۸ خرداد ۸۰ بوده و کمترین افراد داوطلب با ۴۶ نفر در سومین دوره بوده است.

۷- در دوره‌های اول و دوم سرپرست وزارت کشور به عنوان دستگاه مجری این انتخابات حضرت آیت الله مهدوی کنی، در دوره سوم وزیر کشور سید کمال الدین نیک روش، دوره چهارم وزیر کشور حجت الاسلام ناطق نوری، دوره پنجم وزیر کشور محتشمی، دوره ششم وزیر کشور عبدالله نوری، دوره هفتم بشارتی و دوره‌های هشتم و نهم وزیر کشور موسوی لاری بوده‌اند.

منبع : پایگاه خبری ـ تحلیلی فرارو