جدال با قاچاقچی ها بر سر گیشه

با اینکه فقط یک ماه از آغاز سال جدید و نمایش فیلم های نوروزی گذشته، اما اکران فیلم ها با حاشیه های فراوانی همراه بوده است. اوج و فرودی که در اکران نوروزی امسال دیده شد، در تاریخ سینمای ایران بی سابقه بود.
ماجرای ورود نسخه یی از فیلم «اخراجی ها» به بازار قاچاق، افت شدید فروش این فیلم، عرضه نسخه قاچاق یک فیلم دیگر روی پرده (مهمان)، اکران بی موقع و عجیب فیلم «شب به خیر فرمانده»، فروش خوب و قابل قبول یک فیلم نسبتاً خاص (خون بازی) و سرانجام ماجرای افزودن ۴۰ دقیقه به فیلم «اخراجی ها» و اکران دوباره این فیلم، حاشیه های نخستین دور اکران سال ۸۶ بودند که خبر از سالی جنجالی برای نمایش فیلم ها می دهند.
● اخراجی ها؛ می خواهم بفروشم
در سینمای ایران فیلم های متعددی بوده اند که در زمان اکران شان پرفروش شده اند و حتی در زمره پرفروش ترین فیلم ها قرار گرفته اند، اما تعداد اندکی از آنها توانسته اند به غیر از پرفروش بودن، جریان ساز نیز بشوند و موج به راه بیندازند.
اگر نیم نگاهی به فیلم های پرفروش سال های گذشته بکنید، متوجه موضوع خواهید شد. «آتش بس» بیش از یک میلیارد تومان فروخت و از مرز رویایی یک میلیارد گذشت، اما آب از آب تکان نخورد و این فیلم بدون حاشیه، جنجال یا جریان سازی خاصی روانه اکران شد و سپس از پرده پایین آمد. نمونه های اینچنینی در سینمای ایران بسیار به چشم می خورد، اما در عوض تعدادی فیلم هم بوده اند که اکرانشان پرسروصدا و همراه با جریان سازی بوده است. به عنوان مثال نمایش فیلم های «مارمولک» یا «دوئل» همراه با حاشیه های بسیاری بود. البته در مورد «مارمولک» این خود فیلم بود که پتانسیل جنجال داشت و از سوی سازندگان هیچ گونه جوسازی صورت نگرفت ولی در مورد «دوئل» این سازندگانش بودند که هیاهو به راه انداختند و فیلمشان را جریان ساز کردند.
اما «اخراجی ها» از همان زمانی که خبر تولیدش منتشر شد و شخصی به اسم مسعود ده نمکی پشت دوربین اش قرار گرفت، مشخص بود که با فیلمی پرسروصدا روبه رو خواهیم شد. وقتی فیلم آماده نمایش شد و روی پرده رفت، دیگر همه چیز به نقطه اوج رسید.
اگرچه اولین فیلم مسعود ده نمکی به لحاظ سینمایی و ارزش های هنری و تکنیکی حرف زیادی برای گفتن نداشت، اما اثری جذاب و مخاطب پسند بود که فاکتورهای یک فیلم تماشاگرپسند را به همراه داشت.
از همان زمان جشنواره، سازندگان این فیلم اکران نوروزی را نشانه رفتند. از سوی دیگر سینماداران مشتاق هم به عنوان یک عامل مهم تعیین کننده باعث شدند اولین فیلم سینمایی مسعود ده نمکی به سرعت رنگ پرده را به خود ببیند.
فروش اخراجی ها در روزهای نخستین اکرانش رویایی بود. این فیلم در چهار هفته اول نمایشش توانست رقم یک میلیارد تومان را رد کند و به سرعت به فتح گیشه ها بپردازد. فروش وسط هفته ۴۰- ۳۰ میلیونی و فروش آخر هفته ۸۰ -۷۰ میلیونی نوید دستیابی به فروشی بیش از دو میلیارد تومان می داد اما ناگهان همه چیز نقش بر آب شد.
اخراجی ها که در ماه اول اکرانش جانی دوباره به بسیاری از سینماهای ورشکسته داده بود، به صورتی غیرمنتظره وارد بازار قاچاق شد و به منازل راه یافت. پخش کنندگان این فیلم که با حمایت همه جانبه معاونت سینمایی توانسته بودند برخلاف آیین نامه اکران، حدود دو برابر حد مجاز سینما برای نمایش به دست بیاورند، در بدترین موقع ممکن ضربه را از جایی خوردند که هرگز تصورش را هم نمی کردند. اگر به خاطر داشته باشید، اکران اخراجی ها با سر و صدای زیادی مبنی بر اینکه همه کپی های این فیلم همراه با کدگذاری های مشخص و به صورت پلمب شده به سینماها داده می شود، آغاز شد. به نظر می رسید همه محکم کاری ها انجام شده، اما یک ریسک کار دست این فیلم داد.
در حالی که بیش از ۷۰ کپی ۳۵ میلی متری برای این فیلم جهت نمایش در سینماها تهیه شده بود، تنها نسخه دی وی دی ارائه شده به یکی از سینماهای تهران، کار دست این فیلم داد و همان یک دی وی دی در سرعتی غیرقابل تصور کپی و در سراسر تهران، ایران و حتی خارج از کشور پخش شد.
با ورود اخراجی ها به بساط دستفروشان و دست به دست شدن این فیلم، ناگهان فروش فیلم ده نمکی با افت شدید و غیرقابل تصوری روبه رو شد. این افت فروش در حدی بود که طی هفته گذشته فروش اخراجی ها به رقمی در حدود ۷-۶ میلیون تومان رسید و این اتفاق در حالی افتاد که این فیلم تا دو هفته قبلش در روزهای وسط هفته در حدود ۳۰ -۲۰ میلیون تومان می فروخت. اما همه ماجرا به این مسائل ختم نمی شود. هنوز یک برگ برنده دیگر برای اخراجی ها رو نشده است. ده نمکی حدود ۶۰ ، ۷۰ دقیقه راش مفید دیگر هم از اخراجی ها دارد و قرار است طی یک اقدام بی سابقه، ۴۰ دقیقه به پایان این فیلم اضافه شود و طی یک فراخوان مردم دوباره به دیدن اخراجی ها دعوت شوند. اگر ارشاد رضایت دهد (البته دلیلی برای عدم موافقت وجود ندارد،) اخراجی ها با ۴۰ دقیقه اضافه از این هفته دوباره جنجال به پا خواهد کرد. این سرآغاز جدال سینماگران با قاچاقچیان خواهد بود.
● مهمان؛ زیر سایه دیگری
سازندگان «مهمان» تصور فروش به مراتب بهتری برای فیلمشان داشتند. قرار بود فروش «مهمان» اگر بیشتر از «کما» نباشد، کمتر نیز نشود و در حدود ۶۰۰ - ۵۰۰ میلیون تومان در تهران بفروشد. این فیلم در هفته اول نمایشش نیز موفق عمل کرد اما با اکران «اخراجی ها» فروش فیلم سعید اسدی با افت بسیار شدیدی روبه رو شد و مردم اولویت سینما رفتن را به اخراجی ها دادند. پس از چند هفته تا فیلم «مهمان» خواست جانی در گیشه بگیرد و با توجه به انتشار غیرقانونی اخراجی ها اندکی بر فروشش بیفزاید، ناگهان بلایی که بر سر فیلم ده نمکی آمده بود، بر سر مهمان هم آمد. نسخه دی وی دی یکی از سینماهای اطراف تهران به بازار قاچاق راه یافت و سی دی های این فیلم نیز سر از بساط های کنار خیابان درآورد.
با اینکه «مهمان» توانسته بود با پخش تیزرهای تلویزیونی کمی جا بیفتد، اما فروشش با افت قابل توجهی روبه رو شد و نتوانست انتظارات سازندگانش را برآورده کند.
اما انتشار نسخه های غیرقانونی فیلم های «اخراجی ها» و «مهمان» با اینکه ضررهای میلیونی به سینماداران و تهیه کنندگان وارد کرد اما یک مزیت هم داشت. بالاخره اتحادیه تهیه کنندگان به صورت جدی وارد عمل شد و این بار به جای صدور بیانیه، دست به یک کار عملی زد. اتحادیه در یک اقدام به موقع نمایش فیلم های سینمایی به صورت پروجکشن را ممنوع کرد تا گامی جدی در جهت مبارزه با قاچاق فیلم برداشته شود.
● شب به خیرفرمانده؛ فرصت سوزی
به راستی اگر فیلم «شب به خیر فرمانده» در زمانی به غیر از نوروز و در چند سینمای خاص تر و البته با مدت زمان بیشتری اکران می شد، فروشش از رقمی که هم اکنون از اکران این فیلم حاصل شده (ده میلیون تومان) کمتر می شد؟،یکی از بهترین زمان های اکران به فیلمی اختصاص داده شد که به نوع دیگری از نمایش نیاز داشت.
«شب به خیر فرمانده» با همه ارزش هایش، فیلم اکران نوروز نیست آن هم در یک گروه سینمایی، این فیلم در هر زمان دیگری (و چه بهتر در هفته دفاع مقدس) می توانست اکران شود و همین مقدار بفروشد. با همه اینها ۶ هفته از بهترین زمان های سال اختصاص به فیلمی کم مخاطب یافت. از همه جالب تر اینکه تهیه کننده این فیلم از زمان اکران ناراضی بود و در جایی عنوان کرده بود که حوزه هنری نسبت به نمایش این فیلم کوتاهی کرده است.
● خون بازی؛ جذب مخاطبان بالقوه
فیلم هایی مانند «خون بازی» وقتی به فروش مناسبی دست می یابند، احساس خوبی به آدم دست می دهد. فیلم خوش ساخت و ارزشمند رخشان بنی اعتماد به هیچ وجه ویژگی های یک اثر گیشه پسند را ندارد. فیلم تلخ و گزنده است و از همه مهم تر سیاه و سفید. «خون بازی» به قول پخش کنندگان فیلمی ضدگیشه است، اما با همه اینها تاکنون فروش فیلم بسیار خوب بوده و حتی توانسته فروش روزانه اش را از فیلم کاملاً تجاری «مهمان» بیشتر کند. البته از حق نیز نباید گذشت که تلویزیون سهم بسزایی در فروش این فیلم داشته است. پخش تیزر و از همه مهم تر دعوت از بازیگر این فیلم به یک برنامه زنده تلویزیونی و نیز پخش بخش هایی از خون بازی در این برنامه تاثیر قابل توجهی در فروش فیلم بنی اعتماد داشته است. ضمناً هنوز گوش شیطان کر، خون بازی به بساط های کنار خیابان راه نیافته و مردم راهی به جز سینما رفتن برای تماشای این فیلم ندارند.
● فیلم خاص یا کودک؛ جای خالی
جنس اکران نوروز ۸۶ اصلاً جور نبود. امسال خبری از اکران فیلم کودک یا مخاطب خاص نبود و تقریباً همه سینماها اخراجی ها نشان دادند، با اینکه می شد در ۷ -۶ سینمای خاص یکی دو فیلم کودک یا هنری را روی پرده فرستاد تا حداقل دل سازندگان آنها خوش شود، اما این اتفاق نیفتاد.
حتی گروه پنجم اکران هم که در روزهای پایانی سال گذشته خبر از آغاز به کارش شنیده می شد، به راه نیفتاد. با این کار حداقل تنوع بیشتری در میان فیلم ها به وجود می آمد و انتخاب های بیشتری برای تماشاگران وجود داشت. با توجه به تعداد انبوه فیلم های منتظر پشت اکران، راه اندازی این گروه یک ضرورت به نظر می رسد. به راحتی می توان از پتانسیل سینماهای چندسالنه میدان انقلاب، خیابان طالقانی و... استفاده کرد و تعداد بیشتری فیلم را روی پرده برد.
اما از همه اینها گذشته، استقبال از فیلم «کینه» نشان داد که اگر فیلم خارجی به درستی انتخاب شود، می تواند مخاطب خود را جذب کند. کینه تاکنون با یک سانس نمایش در مدت ۴ ماه اکران توانسته حدود ۶۵ میلیون تومان بفروشد که رقم قابل توجهی است. اگرچه اینگونه نمایش های تک سانسی فیلم های خارجی تنها یک رفع تکلیف به نظر می رسد، اما بالاخره یک لنگه کفش نیز در بیابان غنیمت است.

مهدی طاهباز

منبع : روزنامه اعتماد