هشت زن - 8 FEMMES

سال تولید : ۲۰۰۲
کشور تولیدکننده : فرانسه و ایتالیا
محصول : مارک میسونیه و اولیویه دلبوسک
کارگردان : فرانسوا اوزُن
فیلمنامه‌نویس : مارینا دو وان و اوزُن، برمبنای نمایش‌نامه‌ای نوشتهٔ روبر توما
فیلمبردار : ژان لاپواری
آهنگساز(موسیقی متن) : کریشنا لوی
هنرپیشگان : دانیل داریو، کاترین دونوو، ایزابل هوپر، امانوئل بئار، فانی آردان، ویرژینی لودوین، لودیوین سینیه، فیرمین ریشار و دومینیک لامور
نوع فیلم : رنگی، ۱۱۱ دقیقه


فرانسه، دههٔ ۱۹۵۰. ̎سوزونِ̎ جوان (لودوین) به مناسبت کریسمس به خانهٔ ییلاقی دوافتاده‌اش برمی‌گردد. مادربزرگش، ̎مامی̎ (داریو) ـ بر صندلی چرخ‌دارش ـ و مادرش ̎گابی̎ (دونوو)، عمهٔ پیردخترش، ̎اگوستین̎ (هوپر) و خواهر جوان‌ترش، ̎کاترین̎ (سینیه) ـ که کشته‌مردهٔ داستان‌های پلیسی است ـ دایه‌شان، ̎شانل̎ (ریشار) و پیشخدمت جدیدشان، ̎لوئیز̎ (بئار) از او استقبال می‌کنند. پدرشان، ̎مارسل̎ (لامور) را مُرده در اتاقش پیدا کرده‌اند ولی چون تلفن قطع شده، قادر نیستند به پلیس خبر دهند. ̎مامی̎ از روی صندلی چرخ‌دار می‌جهد و فاش می‌کند که می‌تواند راه برود. زنان که پی برده‌اند قاتل باید یکی از خودشان باشد، دربارهٔ کارها و رفت‌ و آمدهائی که اخیراً داشته‌اند از یک‌دیگر پرس‌وجو می‌کنند. در گفت‌وگوها و ترانه‌ها و حرکات موزون‌شان، حقیقت و ضدحقیقت و بدگمانی و رقابت از پرده بیرون می‌افتد. ماشین از کار افتاده و برف سنگینی که نشسته، به معنای غیرممکن بودن فرار است. ̎پی‌یرت̎ (خواهر قهر کردهٔ ̎مارسل̎ ) پس از پیام تلفنی ناشناسی که خبر مرگ برادرش را به او داده، سر می‌رسد. درِ اتاق خواب ̎مارسل̎ حالا باز نمی‌شود. بسیاری از رازها فاش می‌شود: این‌که ̎لوئیز̎ با ̎مارسل̎ رابطه داشته، که ̎شانل̎ ̎پی‌یرت̎ را دوست دارد، که ̎سوزون̎ حامله است (و شب قبلش خانه بوده)، که ̎سوزون̎، دختر ̎مارسل̎ نیست، که ̎گابی̎ قصد داشته با شریک تجاری ̎مارسل̎ بگذارد و برود و این‌که مادربزرگ سال‌ها پیش شوهری را زهرخور کرده است. ̎شانل̎ گلوله می‌خورد و اگرچه نمی‌میرد ولی دیگر نمی‌تواند حرف بزند. ̎اگوستینِ̎ بدسلیقه، در تغییر و تحولی غریب، در جامه‌ای زیبا ظاهر می‌شود. ̎کاترین̎ فاش می‌کند که ̎مارسل̎ نمرده است و او تمامی این برنامه‌ها را چیده تا به پدرش ماهیت واقعی زنانش را نشان بدهد. اما وقتی ̎کاترین̎ در اتاق پدرش را باز می‌کند، ̎مارسل̎ گلوله‌ای به سر خود شلیک می‌کند.
● فیلم پُرطرفدار اوزُن البته تسلیم قراردادهای مطبوع بودن در سینمای فرانسه به نظر می‌رسد و این را از رنگ و بافت و برق چشم‌نواز کاغذدیواری و مبلمان و لباس‌ها تا ایدهٔ گردآوردن چند نسل از بازیگران زن فرانسوی ـ از داریو تا سینیه ـ زیر یک سقف می‌توان به وضوح دریافت کرد. از سوئی دیگر اوزُن همیشه به سلیقهٔ بصری‌اش اهمیت داده، زنان را مرکزیت داده و از تغییرات بی‌مقدمه و در لحن یا فضا استقبال کرده است. در نتیجه هشت زن شیرین‌کاری خاص او برای جلب توجه تماشاگران و ضمناً کوششی برای اثبات انعطاف‌پذیریِ سبک و دل‌مشغولی‌های او است و جسارت فُرمال قطع کردن یک معمای پیچیدهٔ آگاتاکریستی‌وار با قطعات شخصیت‌پردازانهٔ موزیکال، خدمتی ـ یا ادای دینی ـ به هر دو ژانر نیز می‌کند. بگذریم از این‌که سال‌هاست بازیگران زنی در این استاندارد حرفه‌ای چنین ̎نشست̎ مفرّحی نداشته‌اند (اوزُن باید عاشق جرج‌کیوکر باشد) و هم‌زمان تا این حد از شمایل‌شان پارودی ساخته نشده است. و جالب این‌که در پس همهٔ این ظواهر بازیگوشانه، رگهٔ ضدزن جدی و تیره‌ای به اوج می‌رسد: تنها مرد فیلم که هرگز درست دیده نمی‌شود از دست این زنان می‌میرد چون نمی‌تواند زندگی در جوار دنیای فوق حساس و دیوانه‌کنندهٔ آنان را تاب بیاورد. فیلم اما این‌جاست که شوخی سیاهش را رو می‌کند: به نظر می‌رسد خسران اصلی برای او به بار آمده باشد و نه برای زنانی که هرچند ممکن است تکان خورده باشند، اما هم‌چنان ̎زن̎ هستند و وقتی قطعهٔ آوازی نهائی را می‌خوانند و عرض پرده را پر می‌کنند به نظر می‌رسد که همه چیز را بهتر از همه کس درک می‌کنند و می‌توانند به ̎نمایش̎ برگردانند. پایانی تکان‌دهنده به سیاق اوزُن با قیافهٔ مبدل.