تگ و علامت گذاری

در طی سالیان گذشته جهت تعیین مسیر حرکت ماهیان ، برای مهاجرتهای مختلف از جمله مهاجرت تولید مثلی ، تعیین ضریب بازگشت، اقدام به نشانه گذاری در روی ماهیان می نمودند. این کار به علامت گذاری tagging موسوم است. در طی سالیان گذشته در فعالیت تکثیر و پرورش جهت بازسازی ذخایر در کشور ، از طریق بریدن باله های سینه ای ماهیان استخوانی یا قطع سیبیلک در ماهیان خاویاری اقدام به نشانه گذاری نمودند که هر کدام از این روشها اثرات منفی را بر روی ماهیان رهاسازی شده در طبیعت به همراه دارد.
یکی از این نمونه فعالیتها بستن تگ یا علائمی در بدن ماهی یا قاعده باله های ماهی می باشد که ماهی این تگ ها را با خود حمل کرده که در محیط آبی جلبک ها بر روی تگ جایگزین شده و به شکلهایی در می آمدند که باعث آسیب رساندن به ماهی می شدند، و یا اینکه در اثر ضربه سایر ماهیها تگ ها از باله ماهی بیرون آمده که این امر نهایتا عفونتهایی را در ماهی ایجاد و منجر به مرگ ماهی می گردیدند.
لذا با توجه به مشکلات عدیده پدیده آمده در اثر اینگونه تگ گذاری ، از سال ۱۹۹۲ تگ هایی اختراع و ابداع شده است که روند تکاملی آن روز به روز کاملتر می گردد. در زیر به طور مختصر به چند روش امروزی تگ گذاری در ماهیها پرداخته می شود.
۱) تگ های سیمی رمزی ( میکرو تگ های کد دار دوتایی ) Binary coded micro tag
تگ های سیمی رمز دار برای علامت گذاری ماهی به تازگی توسط شرکت تکنولوژی علوم دریایی شمال غربی ایالات متحده آمریکا ساخته شده است. اینها تگ های طبیعی ریز شماره دار سیمی از جنس استن استیل زنگ نزن هستند که می توان آنرا به هر گونه ماهی یا صدف تزریق نمود و در هر جایی به صورت مغناطیسی تشخیص داده شود، می توان از آن برای شناسایی ماهی به صورت انفرادی یا گروهی استفاده نمود.
بیش از ۵۰ میلیون قطعه ماهی در هر سال در مرکز تکثیر و پرورش ماهی آزاد اقیانوسی در غرب سواحل شمال آمریکا تزریق می شوند . این تگ ها به سرعت و در گونه های مجزا همچون ماهی آزاد اقیانوسی، قزل آلا، مار ماهی ، ماهی سیم دریایی ، باس دهان گشاد ، لا بستر، خرچنگها و میگو استفاده می شود. در طی پیشرفتهای اخیر تگ هایی ساخته شده که آسانتر مورد استفاده قرار می گیرند و کارایی آن شامل افزایش دامنه بررسی ها ( مطالعات ) و بهره وری بیشتر است.
تگ ها از قرقره هایی ادامه دار از جنس سیم تهیه می شوند که اعداد بر روی آن حک شده است . یک تزریق کننده مغناطیسی، تگ را برش داده و تگ توسط یکنفر تزریق می گردد. طول استاندارد تگ ها ۱/۱ میلی متر و ۲۵/۰ میلی متر قطر دارد اما برای حیوانات کوچکتر تگ هایی به اندازه نصف طول فوق می تواند مورد استفاده قرار گیرد ( ۵۵/۰ ملی متر طول * ۲۵/۰ میلی متر قطر) .
ماهیان کوچک به طول ۱۱ میلی متر را می توان تگ گذاری نمود. تشخیص دهنده های مغناطیسی می توانند یک تگ را در دهها کیلو ماهی پیدا کنند، تگ ها به صورت عادی از ماهی آزاد Chinook بالغ به وزن ۳۰ کیلوگرم و بیشتر بدست آمده که این ماهیها در هنگام جوانی به طول ۸-۶ سانتی متر تگ گذار شده بودند.
میزان بالای ماندگاری، هزینه پایین تگها، و نداشتن اثر معکوس بر روی بقا، رشد و رفتار، تگ سیمی کد دار را نه تنها برای پروژه های بازسازی ذخایر مناسب می سازد بلکه برای یکسری از کارهای پرورش ماهی نیز کاربرد دارد. اغلب وجود تگ توسط یک دستگاه میکروسکوپ نه چندان قوی رمز خوانی شده و بدین ترتیب ماهیهای تگ گذاری شده و فاقد تگ از یکدیگر مجزا می گردند.
تشخیص گروهی تگ ها می تواند با استفاده از آن در محلهای مختلف بدن ( همچون پایه باله ها، پایین فلس های جانبی یا به عبارت دیگر صفحات استخوانی جانبی ماهیان خاویاری ) بدون نیاز به کشف کننده تگ صورت پذیرد، به علاوه، تگ ها می توانند به مناطقی تزریق شوند که پیدا کردن مجدد آن در ماهیها نیاز به تلاش چندانی نداشته باشد همچون بین شعاعهای باله ها .
پیشرفت بزرگ اخیر، کد گذاری جفتی ( یک سری از نقاط مشابه بارکد) توسط تگهای با اعداد اعشار نرمال است. در این روش سرعت خواندن تگ خیلی زیاد است و احتمال غلط خواندن تگ به این روش کاهش می یابد، این روش یعنی تناوب کد گذاری تگ ها که هر کدام دارای اعداد مخالف با دیگری است، خیلی مهم و با اهمیت می باشد. دومین روش که تکامل یافته تر و با اهمیت تر است مجهز بودن به رمز خوانی توده ای از ماهی با کمترین میزان دستکاری است. این تجهیزات اخیرا در شبکه تلویزیونی BBC در برنامه جهان فردا ( Tomorrow world ) به نمایش گذاشته شد و در این رابطه تصمیم گرفته شد که این تگ ها در بغل باله سینه ای ماهیان همه مراکز تکثیر ماهی آزاد Chinook و Coho که در سواحل شمال آمریکا اقدام به ماهی رهاسازی می کنند، به تعداد چند صد میلیون ماهی در هر سال ، زده شود.
اگر چه برای چسبیدن تگ به باله نیاز به رانده شدن در باله است، با این وجود می توان ماهی را به وسیله تگ های کد دار سیمی به میزان بیش از ۵۰۰۰۰ عدد در هر ۸ ساعت شیفت کاری تگ گذاری نمود و می توان پیوند زدن آنها را در همان مدت زمان متناسب نمود.
برای نمونه چهار نوع تگ گذاری به طور آزمایشی و جدا از هم امتحان گردید. ماهیها به طور خود کار درجه بندی و به گروهها و در اندازه های مختلف مجزا گردیدند، سپس بطور مستقیم و خطی تگ گذاری شدند. این کار عملی است برای اینکه تگ ها می توانند به طور نرمال مطابق اندازه ( سایز) ماهیان کوچک در آیند، و در اندازه های مختلفی می توانند تگ گذاری شوند که این امر اجازه ارزیابی همه آنها را می دهد. در حال حاضر تغییر و تبدیل این لوازم فقط از نظر اقتصادی توجیه پذیر است. در حالیکه این عمل در هر سال مستلزم وجود چند میلیون ماهی است، اما پتانسیل آن را برای کوچکتر کردن بایستی کشف نمود.
سومین پیشرفت تکاملی اخیر عبارت از تشخیص دهنده های بزرگتر برای ماهیان بزرگ یا دسته ای از ماهیهای کوچک است. تونل تشخیص دهنده بیش از ۲۵ سانتیمتر قطر دارند که تخته های کششی بزرگتری نیز وجود دارند. آزمایشات اخیر در کانادا منجر به کشف هرینگ ( شگ ماهیان ) تگ گذار شده از صید ماهیان تجاری گردد که این ماهیان توسط یک نوار نقاله ( تسمه انتقال دهنده ) عبور داده شدند، این نوار می تواند بیش ار ۴۰ تن ماهی را در هر ساعت انتقال دهد.
ماهیان تگ گذاری شده به طور اتوماتیک به یک ظرف مجزا منحرف و هدایت می شوند .سیستمهای جدا کننده برای زنده ماندن ماهی می تواند بر اساس تونل تشخیص توسعه و تکامل یابد.
● آیا کاربرد این روش امکان پذیر است ؟
اداره شیلا ت Delphi ایرلند که اسمولت های ماهی آزاد را پرورش داده و برای بازسازی ذخایر رهاسازی می کند ، تعدادی ماهی را در زمان بازگشت هنگامیکه بالغ شده بودند صید کردند. سویه های مختلف ماهی در شروع مورد استفاده قرار گرفتند و همه ماهیهای تگ گذاری شده با تگ سیمی کد دار رهاسازی شدند تا ارزیابی مجدد( بررسی مجدد) آنها صورت پذیرد. این عمل اختلافات قابل ملاحظه بین سویه ها را در هنگام بازگشت ، همچون تمایل بازگشت ماهی آزاد از دریا به رودخانه دوبار در زمستان نشان داد.
به منظور آسان کردن انتخاب جهت برنامه های تکثیر و پرورش ، ماهی مولد را بیهوش کرده و بی حرکت نگه می دارند. پس از پیدا کردن ماهی مولد دارای تگ و خواندن آن ، تخمها و اسپرم آن را به طور مجزا نگه می دارند ، این در حالی است که مرحله برداشت یا استحصال گنادها فقط دقایقی طول می کشد. سپس به طور مناسب با استفاده از گنادهای ماهی بالغ دیگر ، لقاح داده می شوند.
بکار گیری این روش مدیریت مناسب ماهیان مولد را در مزارع پرورش ماهی روشن می سازد ، بویژه وقتی که در نظر داشته باشیم ماهیها می توانند زمانیکه کوچک هستند تگ گذاری شوند تا قبل از اینکه فامیلها در طی پرورش به آسانی با یکدیگر آمیخته گردند.
۲) تگ های قابل رویت زیر جلدی با رمز الفبایی
Visible Implant Alphanumeric tag
این تگ ها با مواد سازگار با بدن موجود زنده و مواد قابل رویت ساخته می شوند. هر تگ دارای ۳ عدد ( رقم یا کد ) است و عبارت است از حروف انگلیسی و اعداد عربی که در بافت شفاف نمونه ، نزدیک سطح مثلا در کنار بافت شفاف چشم با یک تزریق گر مخصوص تزریق می شوند. میزان بقا بالای ۹۵% است. این تگ ها با چشم غیر قابل رویت است.
۳) تگ های درخشان رنگی Elastomer fluorescent Tag
این نوع تگ ها از مواد سیلیکان، سازگار با بدن موجود زنده که از ۴ رنگ قرمز، نارنجی ، زرد و سبز تشکیل شده اند. این نوع تگها با استفاده از سرنگ مخصوص در بافتهای شفاف بدن ، زیر پوست و یا حتی در باله های ماهی تزریق می شوند که در برابر نور و یا حتی در تاریکی قابل رویت هستند.
۴) تگ های حافظه ای Memory Tag
این نوع تگ برای شناسایی چگونگی مهاجرت ماهیان تن و برای بررسی های اقیانوس شناسی مورد استفاده قرار می گیرد . این نوع تگ ها دارای کارایی بالایی می باشند و می توانند هر ۱۲۸ ثانیه ، عمق آب ( فشار آب ) ، درجه حرارت آب ، طول جغرافیایی، شدت نور( میزان نور ) و غیره را برای بیش از ۷ سال ثبت کنند. بعد از باز یافت این نوع تگ ها با یک کامپیوتر شخصی می توان اطلاعات آنرا خواند و آنالیز کرد.
در انتها لازم به توضیح است که در استفاده از کلیه این تگها هیچ نوع خطری برای ماهی تا بحال گزارش نشده است و ماندگاری تگ ها حتی بعد از پوست اندازی در سخت پوستان نیز مورد تایید قرار گرفته است.

منبع و ماخذ :
۱- Tagging hatchery – raised salmon: by: Ron schaleger , Oregon. Usa - www.sweet-home.or.us
۲- Northwest marine technology. inc
۳- Coded wire tags- an update. Dr. D.solomon
تهیه و تنظیم :
علی بیگی
کارشناس اداره کل تکثیر و بازسازی ذخایر
آقای مهندس سیدی قمی

منبع : علوی