۲۸ اسفند ـ ۱۹ مارس ـ حمایت ژنرال رضاخان از برقراری نظام جمهوری در ایران

تظاهرات به حمایت از برقراری نظام جمهوری در ایران كه پرچمدار آن ژنرال رضاخان رئیس الوزراء و سردار سپه وقت بود در آخرین روزهای سال ۱۳۰۲ (مارس ۱۹۲۴ ) به اوج خود رسیده و همه امور كشور را تحت الشعاع خود قرار داده بود.
تظاهرات كه از تهران و میدان توپخانه آغاز شده بود به سراسر ایران گسترش یافته بود و سیل تلگرام به پشتیبانی از فكر برقراری جمهوریت از شهرستانها به تهران سرازیر بود ، حتی در آخرین جلسه عمومی مجلس شورای ملی در سال ۱۳۰۲ كه ۲۸ اسفند برگزار شده بود گروهی از افسران ارتش وارد جلسه شده و خواستار حذف قاجاریه و سلطنت و برقراری جمهوری شدند و گفتند كه از حكومت « دوله ها » و « سلطنه ها » كه ازدستشان كاری جز بی عرضگی ساخته نیست خسته شده اند .
به اشاره سردار سپه در این روز و روز بعد ادارات دولتی نیز تعطیل كردند و كارمندان به تظاهر كنندگان پیوستند. در برابر، گروهی هم در مسجد شاه اجتماع كردند و با جمهوریت مخالفت كردند .
در همین روز رضا شاه از محمد حسن میرزا ولیعهد خواست كه كناره گیری كند . احمد شاه در اروپا بود. این وضعیت سبب شد كه مجلس شورا جلسه خصوصی تشكیل دهد و به موضوع رسیدگی كند كه در این جلسه چند نماینده به حمایت و مدرس و چندنماینده هم به مخالفت با نظام جمهوری سخن گفتند و قرار شد كه سی ام اسفند مجلس یك جلسه فوق العاده تشكیل دهد كه در این جلسه طرح تبدیل نظام مشروطه سلطنتی به جمهوری مطرح شد . چون موضوع مهم بود تعطیلات نوروزی مجلس جز روز نوروز لغو شد. مجلس دوم فروردین ماه به بحث در این باره ادامه داد .
در این میان بیشتر روحانیون و كسبه در تهران و شهرهای دیگر به ضدیت با جمهوری بپاخاستند و تظاهرات آنان در میدان بهارستان مانع اتخاذ تصمیم فوری در مجلس شد . چند روز بعد ژنرال رضاخان برای مذاكره در این باره با روحانیون قم به این شهر رفت و چون مخالفت آنان را با نظام جمهوری مشاهده كرد در بازگشت به تهران ضمن صدور اعلامیه ای انصراف خود را از حمایت از برقراری نظام جمهوری در ایران اعلام داشت.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز