آیت الله بهشتی وجامعه نمونه الهی

<نمونه سازی >و<الگوآفرینی >,غیرازآن كه موثرترین روش تبلیغ ودعوت است ,ازیك روح پرتكاپووتلاشگرنیزحكایت می كند۰بنابراین ,نمونه سازی والگوآفرینی ,هم كاربردبسیارموثر تبلیغی داردوهم این كه انسان وجامعه رابه تكامل ,ترقی وتوسعه همه جانبه وبه مرحله رفع تنگناهامی كشاند;زیراجامعه ویافردی كه نمونه است ,قطعا"به پشتوانه كوشش های خارق العاده ومستمرو همه جانبه ,توانسته است پیشرفت كندودرنهایت به یك نمونه عینی وملموس تبدیل شود۰اصولاالگوبودن ونمونه شدن ازاین جهت دارای اهمیت است كه حكایت ازتلاش مثبت وبی شائبه درراه تكامل وترقی ورسیدن به مطلوبهامی كند۰شخص ویاجامعه ویاهرواحد انسانی كه به مرحله <نمونه >برسد,دیگرلازم نیست اوبه طرف دیگران برودوازآنهابخواهدروش اوومنش اوراتقلیدكنندوبه دنبال اوبروند,بلكه درچنین مرحله ای ,دیگران هستندكه مشتاقانه دنبال آن شخص ویاآن جامعه ویاآن واحدانسانی نمونه می روندواز اومی خواهندبه آنهانیزروش نمونه شدن وراه به مطلوب رسیدن و طریق پیشرفت وترقی و۰۰۰رابیاموزد۰باپیش آمدن چنین وضعیتی است كه آن جامعه نمونه ویاآن انسان نمونه ,به طورطبیعی مقتدا می شودودیگران اورابه پیشاهنگی وپیشوایی می پذیرند۰به همین سبب است كه درفرهنگ قرآنی وروایی ما,ازاسوه هاونمونه ها,به پیشواورهبرنیزتعبیرشده است ۰
علاوه براین كه درفرهنگ قرآنی ,رسول خداوحضرت ابراهیم به عنوان اسوه (نمونه وپیشواومقتدا)معرفی شده اند,دراحادیث نبوی نیزمی خوانیم :آیامن اسوه وپیشوای شمانیستم (امالكم فی اسوه ); برای شما,رسول خداوعلی اسوه وپیشواهستند(لك برسول الله اسوه وبعلی اسوه )۰همچنین می دانیم كه چهارده معصوم برای مااسوه و نمونه وپیشواهستند۰خلاصه این كه الگوبودن ونمونه شدن ,به طور طبیعی پیشگام وپیشواشدن رانیزهمراه دارد۰درنتیجه ,جامعه ویا فردی كه می خواهدپیشگام شودودیگران عاشقانه وباعلاقه كاملی درپی اوروان شوند,پیش ازهرچیزبایدتلاش كندتانمونه واسوه شود۰
امام خمینی ,انسان نمونه واسوه روزگارمابودوانقلابی هم كه به پاكرد,برای این منظوربودكه یك نظام اسلامی نمونه درجهان به وجودآورد۰نظام نمونه ای كه دراین جهان پرمصیبت وبی روح بتواند پاسخ گوی نیازهای همه جانبه انسان هاباشدوخواستهای مادی , معنوی وروحی آنهارابه طورمتعادل ومتوازن برآورده كند۰ بنابراین ,یكی ازبزرگترین آرمانهای انقلاب ونظام اسلامی ایران این است كه نمونه واسوه باشدوبرای بشریتی كه ازتبعیض ها,تحقیرها, ستمگریها,بی عدالتی های مادی ومعنوی وازخلامعنویت وصداقت وعدالت درعرصه های مختلف سیاسی ,اجتماعی ,اقتصادی ,فرهنگی و۰۰۰درعذاب هستند,راهی نووالهی بگشاید۰اماباتاسف بایداذعان كردمابه دلایل مختلف هنوزنتوانسته ایم جامعه اسوه ونمونه ای كه موردنظرامام خمینی وآرمان مهم انقلاب است ,بسازیم ۰البته همانطور كه اشاره شد,دلایل این عدم موفقیت ,متعددومختلف است ومااز فردای پیروزی انقلاب اسلامی باموانع وتوطئه های متعددی برای جلوگیری ازنمونه سازی درعرصه انقلاب مواجه شدیم واین موانع و اقدامات توطئه آمیزكه ابعادگسترده داخلی وخارجی دارند,نه تنها هنوزازمیان نرفته اندبلكه به دلیل تثبیت وریشه دارشدن نظام اسلامی وموفقیت های نسبی آن ,هرروزافزون تروگسترده تر می شوند۰اساسا"جهان استكباروعوامل وعناصرداخلی آن نه تنهابا انواع نیرنگ هاوتوطئه هابه شدت دربرابرالگوسازی نظام اسلامی ایستاده است بلكه ازحضورعادی وطبیعی نظام اسلامی درعرصه جهان نیزدرهراس می باشدوپیوسته علیه این حضوراقدام می كند۰با این حال ,مابه بهانه دشمنی های مستمردشمنان داخلی وخارجی , نمی توانیم ازالگوسازی وتشكیل یك جامعه ونظام نمونه واسوه دست برداریم وتسلیم توطئه های رنگارنگ دشمن دراین زمینه بشویم ,بلكه برعكس ,اگرمی خواهیم مقابله بنیادی وریشه ای باجهان استكبارودشمنان داخلی وخارجی بنماییم بایدباشتاب بیشتربه سوی تشكیل یك جامعه ونظام نمونه واسوه الهی پیش برویم ۰به همین دلیل ,الگوسازی ونمونه آفرینی درهمه زمینه های فرهنگی , اقتصادی ,اجتماعی وسیاسی جامعه نیازدائمی انقلاب ونظام جمهوری اسلامی ایران است ومتاسفانه مادراین زمینه باكاستی ها غیرقابل توجیه روبه روهستیم ۰به عبارت دیگر,اكنون عرصه اقتصادی جامعه ماچندان سالم نیست وتبعیض هاوفواصل طبقاتی غیرقابل تحمل داریم ۰ازیك سوفقروبیكاری وبیهوده صرف شدن عمرجوانان بیدادمی كندوازسوی دیگرثروتهای كلان دردست عده معدودی انباشته شده است ۰ازنظراجتماعی نیزبااوضاع بحرانی رو به روهستیم وشعله های فسادازهرسوزبانه می كشد۰درعرصه سیاسی نیزوضعیت مطلوبی نداریم وبسیاری ازافرادوگروه هاو جریانهای سیاسی به جای این كه به تعالی جامعه وبهبوداوضاع مردم بیندیشند,به فكرمنافع فردی وگروهی وبه فكرجنجالهاو انتقام گیریهای سیاسی هستندوآرمانهای مقدس انقلاب ونظام اسلامی رابه فراموشی سپرده اند۰عرصه های خودكفایی وتولیدنیزآن چنان كه شان انقلاب ونظام اسلامی ایجاب می كند,نمی باشدودراین زمینه باكاستی هایی مواجه هستیم ۰همچنان كه درعرصه آموزشی و فرهنگی نیزتبعیض وبی عدالتی چشمگیراست ۰خلاصه این كه مااز نظرشخصی وازنظرجمعی نتوانسته ایم خودرابه آن الگوی شایسته ونمونه والایی كه امام خمینی درنظرداشت ,نزدیك كنیم ۰درحالی كه غیرازامام خمینی ,سایربزرگان انقلاب نیزهمواره برالگوسازی وبه وجودآوردن جامعه ونظام نمونه اسلامی تاكیدمستمر داشته اند۰
شهیدمظلوم آیت الله بهشتی ازبزرگانی است كه به الگوسازی و به پدیدآوردن نمونه واسوه اعتقادوتاكیدشدیدومستمرداشتندوآن رانیازدائمی وبسیارمهم انقلاب ونظام جمهوری اسلامی ایران می دانستند۰شهیدمظلوم آیت الله بهشتی همیشه می گفتند:بهترین تبلیغ برای اسلام ,فردمسلمان نمونه وجمع مسلمان نمونه وامت مسلمان نمونه است ,وتبلیغات دیگربدون این معناگمان نمی كنم بتواندبرای ترویج اسلام سودی داشته باشد۰۰۰حكومت نمونه اسلامی آن حكومتی است كه حكومت كنندگان آن ,تشنه قدرت نباشندوما روی این اصل تكیه فراوان داریم ۰۰۰بزرگترین علت موفقیت انسانی كه می خواهدكمك كارانسانهای دیگردرخودسازی باشد,این است كه خوداین انسان ,الگویی باشدبرخوردارازكمالاتی كه دوست دارد دیگران به دست آورند۰(ارزشهادرنگاه شهیدبهشتی ,ص ۱۱۴)
ایشان درجای دیگرگفته اند:امااین پرخاش درعین تلخی , شیرین هم هست ;بگذاریدرفاقت ها,بگذاریدرابطه ها,هرگزنتوانند صداقت هاوضابطه هارابه خطربیندازند,كه این زندگی عادلانه كه عدالت اجتماعی ,عدالت اخلاقی ,عدالت اقتصادی ,عدالت معنوی در جامعه تنهاوتنهابراساس حاكمیت ضابطه هاوصداقت هابه وجود می آیدونه براساس رفاقت هاورودربایستی ها,رفاقت هاو رودربایستی هایی كه منحرف باشندازمعیارصداقت هاوضابطه هاو ارزش های پذیرفته شده اسلام ۰این هابرای جمهوری اسلامی ما,خطر وخطرآفرین هستندوبایدازصحنه مسئولیت های جامعه مابه كنار روند۰امیدوارم جامعه اسلامی ما,الگویی ونمونه ای ارزنده ازجامعه ایده آلی باشدكه مهدی موعودولی عصر,امام دوازدهم ,امام زمان سلام الله علیه درآینده ای كه برای مازمانش روشن نیست ,برای بشریت خواهدساخت ۰این ,همیشه وردزبان من بوده است وبخصوص درسال هایی كه به دعوت مراجع تقلید,درآلمان مسئولیت مسجدو مركزاسلامی هامبورك رابرعهده گرفته بودم وچندسالی كه آنجا بودم ,باجوانان عزیزمان بودیم وسازمان دهی وساماندهی می كردیم به نیروهایمان ,وحركت اسلامی دانشجوئی مان راقوی می كردیم كه دیگر گرگان آن جانتواننددركمین دانشجویان پاكدلی بنشینندكه ازایران و كشورهای دیگراسلامی برای تحصیل به آن جامی آمدند۰درآن جا مكرراین رامطرح می كردم كه هیچ تبلیغی برای اسلام ,به اندازه ساختن یك جامعه كوچك نمونه اسلامی نمی تواندنافذوموئثروپر بردباشد۰امروزتبلیغ ماهم بایددرخدمت ساختن یك جامعه نمونه قرارگیردوجزئی ازبرنامه ,سخنرانی مان ,فیلم نشان دادنمان ,هنرو تئاترمان ,نمایشمان وهمه چیزمان ,همه ابزارهای تبلیغ ,بایددر خدمت ساختن جامعه نمونه باشدكه سخن گفتن بس است ,عمل كنیم , وتنهاسخنی بگوئیم كه راهگشای عمل باشد۰دیروزهم همین طور بود,پارسال هم همین طوربود,پنج سال پیش هم همین طوربود۰یادم می آیددریك زمستان سردوبرفی برای شركت دریك گردهمایی دانشجویان مسلمان تمام كشورها,به جایی می رفتم ۰اذان صبح بود,با یكی ازدوستان كه همراه بود,آن جارسیدیم ,واردساختمان شدیم كه این دانشجویان عزیزآن جادورهمه جمع بودند۰گفتم می روم وضو بگیرم ونمازبخوانم ,وقتی رسیدم ,آن هادراذان صبح نمازشان رابه جماعت خوانده بودندونمازپایان یافته بود۰بعدازنمازشان رسیدم , حدودنیم ساعت بعدازاذان صبح بودكه رسیدیم ,مراهدایت كردندكه ازپله هایی بروم پایین تاوضوبگیرم ۰توی پله ها,این طرف وآن طرف ته سیگارها,وآشغال وكاغذریخته بود۰دراولین برخوردبه آن جوان عزیزی كه راهنمایم بود,گفتم :برادر,این هاچیست دراین جاگفت كه این هارادیروزودیشب ریخته اندوصبح اول وقت بعدازنمازشروع می كننداین جاراپاكیزه كردن ۰گفتم :عزیزم ,مباداجلوتركه برویم یك نوشته ای راببینیم به دیوارزده ای كه <النظافه من الایمان >,برای این كه اگربه اوبرسم ,به دنبال دیدن این آشغال ها,آن وقت خیلی برایم ناراحت كننده تراست ۰دقیقایادم نیست كه همین طورهم شدیا نه ۰این رادقیقایادم نیست كه آیاجلوتررفتیم ,رسیدیم به یك چنین نوشته ای كه به دیوارزده شده بودیانه ۰بعدگفتم :عزیزان ,حتی این اجتماع مااین جاهم بایدیك الگوونمونه عملی باشد۰دراین جاكه می توانیم یك تحقق عینی ازاسلامیت ,ازعدل اخلاقی وعدل اجتماعی اسلامی رادراین نمونه كوچك نشان بدهیم ۰این خیلی بیشتراثرداردتاسخن هایمان ,سخن هم اثردارد,سخن ونوشته هم لازم است ,این ابزارهای روشنگری لازم است ,امانه مجردازعینیت ۰ وبایداین سخن ,این كلام ,این نوشته ,این فیلم ونمایش ,همراه با عینیت محتوای سخن ونوشته ونمایش وفیلم باشد۰این یك واقعیت است ۰این فرمولی است كه اسلام پیش پای ماگذاشته است ۰<كونوا دعاه الناس الی انفسكم بغیرالسنتكم >۰مردم رابه سوی خویشتن وراه خویشتن دعوت كنید,نه بازبان هایتان ,پس باچه باعمل وباعینیت بخشیدنتان ۰همه دلهره ونگرانی مادرمورداین جریاناتی كه درطول این مدت پیش آمده است كه حتی اگردرجایی اختلاف دیدداشتیم , اختلاف نظرداشتیم بادوستانمان ,دوستان ناآگاه یادشمنان مكارو نیرنگ باز,فوراآن راتفسیرغلط می كردندوبه عنوان <جنگ قدرت >جامی زدند۰این بودكه مردم می گویند:به به ,این ها همان هایی بودندكه مابه آن هادل بسته بودیم ,ببینیدمیان سخنهایشان وعمل هایشان چه قدرفرق است ۰واگرچنین باشد,حق با شماست وهرجاچنین باشد,حق باشماست وهركس چنین باشد,باید اورادقیقاشناسایی كنیدواورامحكوم كنید,مانمی توانیم باشعارو حتی باشعورپیش برویم ,شعاروشعورمان بایدباشعارراستین اسلام , یعنی باعمل صالح وسازنده واسلامی مزین وآراسته باشدتابتواند ماراجلوببرد۰این یك حقیقت است ,یك اصل اسلامی است (مجله عروه الوثقی ,شماره ۹۸,ص ۳۷و۳۸)
همان طوركه خودآیت الله بهشتی اشاره كرده اند,ایشان همواره و به طورمكرربه ساختن نمونه هاواسوه هاتاكیدداشتندوآنچه ذكر شد,تنهانمونه ای ازگفتارهای آن شهیدمظلوم دراین باره است ۰در عرصه عمل نیزآیت الله بهشتی واقعاقهرمان اسوه سازی و نمونه سازی بودندودرهرجایی قرارمی گرفتندوهدایت وسرپرستی هرجمع ویاهرتشكل وسازمانی راهم كه عهده دارمی شدند,كاملا تلاش می كردندازآن جمع ,ازآن تشكل وازآن سازمان یك نمونه عینی والهی بسازند۰اصولایكی ازعلل مهم محبوبیت بسیاربالای آیت الله بهشتی همین بودكه هركس باایشان ویاباتشكل هاو مجموعه هاوسازمان های تحت مدیریت ایشان برخوردمی كرد,آن هارا نمونه واسوه می یافت ودرنتیجه ,به سازنده واداره كننده آن مجموعه وآن سازمان نمونه ,عشق می ورزید۰
گرچه آیت الله بهشتی به تفكرمغرب زمین ,به روش هاو مدیریت های مغرب زمین وبه الگوهای فرهنگی ,سیاسی ,مدیریتی , اقتصادی ,اجتماعی واخلاقی مغرب زمین ازهركس دیگربیشترآشنا بودوازماوراوعمق ناپیدای آن هانیزخبرداشت ,ولی هیچ گاه , ساده لوحانه مرعوب ومفتون الگوهای غربی نشدوجامعه مدنی راكه ماحصل اعلای تفكروالگوی غرب است برجامعه نمونه الهی واسلامی ترجیح نداد۰بااین كه آیت الله بهشتی باهمه زوایای جامعه مدنی غرب آشنابود,ولی به جای طرح وتكرارآن ,پیوسته ازجامعه نمونه اسلامی والهی سخن می گفت ۰گویی آیت الله بهشتی عمدا می خواست ذهن هارامتوجه كندكه جامعه مدنی غرب شایستگی آن را نداردكه ماآن رابه عنوان آرمان وپدیده مطلوب مطرح كنیم ,بلكه جامعه نمونه الهی واسلامی است كه بایدآرمان واقعی باشدوهمه به سوی رسیدن به این آرمان حركت كنند۰خلاصه این كه شهیدمظلوم آیت الله بهشتی به <نمونه سازی > <الگوآفرینی >,<اسوه سازی >,آن هم نمونه هاواسوه های الهی و اسلامی درهمه ابعادوهمه عرصه هااعتقادكامل داشتندودرتمام طول زندگی نیزهمین روش رادرپیش گرفتند۰روشی كه نه تنهادر بعدكلان وجامع نگرانه ,مهم ترین نیازانقلاب ونظام اسلامی برای حل مشكلات ورفع تنگناهامی باشد,بلكه درابعادكوچك تروحتی دربعدزندگی شخصی مانیزازضرورت های غیرقابل تردیداست ۰ بنابراین ,اگرمی خواهیم بسیاری ازمشكلات كنونی رادرسطح كلان و غیركلان حل كنیم ,ناگزیریم ,به روش ومنش آیت الله بهشتی دراین زمینه بازگردیم وبه فكرساختن نمونه هاواسوه هاوالگوهای اسلامی والهی درسطح كلان وغیركلان باشیم ۰حتی به جای این كه به فكر ساختن جامعه مدنی باشیم ,به ساختن جامعه نمونه اسلامی بیندیشم و دراین زمینه اقدام عملی كنیم ۰
علی وزوایی
آیت الله بهشتی :هیچ تبلیغی برای اسلام , به اندازه ساختن یك جامعه نمونه اسلامی نمی تواندنافذوموئثرباشد۰امروزتبلیغ ماهم بایددرخدمت ساختن یك جامعه نمونه قرار گیرد۰۰۰همه ابزارهای تبلیغ ,بایددرخدمت ساختن جامعه نمونه باشدوسخن گفتن بس است ,عمل كنیم وتنهاسخنی بگوییم كه راهگشای عمل باشد
گرچه آیت الله بهشتی به تفكرمغرب زمین , به روش هاومدیریت های مغرب زمین وبه الگوهای فرهنگی ,سیاسی ,مدیریتی , اقتصادی ,اجتماعی واخلاقی مغرب زمین از هركس دیگربیشترآشنابودوازماوراوعمق ناپیدای آن هانیزخبرداشت ,ولی هیچ گاه مفتون الگوهای غربی نشدوبه جای طرح و تكرارالكوهایی مثل جامعه مدنی غرب , پیوسته ازجامعه نمونه الهی واسلامی سخن می گفت

منبع : بنياد انديشه اسلامي