آغاز افول لیبرال - دموکرات‌های ژاپن

پایان دوران زمامداری «جونیچیرو کوایزومی» در سپتامبر۲۰۰۶ میلادی را می توان آغاز افول اعتبار حزب حاکم لیبرال دموکرات ژاپن (LDP) در میان افکار عمومی این کشور دانست.
کوایزومی توانست در مدت حضور خود در کاخ نخست وزیری ژاپن و رهبری LDP اعتباری چشمگیر برای این حزب فراهم آورد. او موفق شد در دوران زمامداری خود اعتماد از دست رفته مردم نسبت به حزب لیبرال دموکرات را دوباره جلب کند.در حقیقت دوره رهبری وی بر حزب لیبرال دموکرات و حضور در کاخ نخست وزیری را باید نقطه عطفی در تاریخ سیاسی معاصر ژاپن به حساب آورد.
در مدت زمامداری کوایزومی اتفاقات مهمی در عرصه داخلی و بین المللی به وقوع پیوست که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- حملات ۱۱ سپتامبر۲۰۰۱ میلادی به نیویورک و واشنگتن، در پی این حادثه کوایزومی قانون مبارزه با تروریسم را به تصویب پارلمان ژاپن رساند. براساس این قانون ژاپن می تواند برای مبارزه با تروریسم نیروی نظامی به خارج از مرزهایش اعزام کند و در ادامه این حرکت شاهد تصویب قانون پشتیبانی ژاپن از بازسازی عراق بودیم که بر طبق آن حدود ۶۰۰ نیروی ارتش دفاعی ژاپن در شهر «سماوه» عراق مستقر شدند.
- کوایزومی به عنوان اولین نخست وزیر ژاپن در تاریخ ۱۷ سپتامبر۲۰۰۲ میلادی از کره شمالی دیدار کرد.
- پیروزی قاطع حزب لیبرال دموکرات در انتخابات چهل و چهارمین مجلس نمایندگان ژاپن در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۵ میلادی.
- تصویب لایحه خصوصی سازی سازمان پست ژاپن در اکتبر ۲۰۰۵ میلادی.
بهبود اوضاع اقتصادی مبتنی بر اصلاحات ساختاری از جمله انتظارات مردم بود که تا حدود زیادی در دوره رهبری کوایزومی به بار نشست.
کوایزومی با هدف اینکه اصلاحاتی را که آغاز کرده است، در دوره بعد از وی نیز ادامه یابد، به حمایت مستقیم از «شینزو آبه» پرداخت. آبه در ۲۶ سپتامبر ۲۰۰۶ میلادی با کسب رأی اعتماد از پارلمان به عنوان نخست وزیر ژاپن برگزیده شد. وی هنگامی قدرت را به دست گرفت که سیاست های کوایزومی، سبب شده بود، دولت وی به یکی از پایدارترین و با ثبات ترین دولت های ژاپن در دهه های اخیر تبدیل شود. بهبود وضعیت اقتصادی کشور و تلاش برای اجرای اصلاحات ساختاری از جمله دلایل این ثبات و پایداری بود.
آبه نیز ضمن تأکید بر ادامه روند اصلاحات وارد کاخ نخست وزیری ژاپن شد. وی که به عنوان تنها نخست وزیر جوان بعد از جنگ در ژاپن معروف شده بود، پس از روی کار آمدن با رسوایی های پی در پی وزیران کابینه اش رو به رو شد. حضور یک ساله آبه در کاخ نخست وزیری ژاپن برای حزب لیبرال دموکرات در حکم یک فاجعه بود، رسوایی های دولت او در حقیقت اعتماد مردم به دولت را سلب کرد، در نتیجه حزب مخالف دموکراتیک توانست نبض قدرت را در مجلس مشاوران ژاپن به دست گیرد.
با شکست حزب حاکم و پیروزی احزاب مخالف به رهبری حزب دموکراتیک، در انتخابات مجلس مشاوران، آبه اقدام به ترمیم کابینه اش کرد. وی معتقد بود که باید از وزیرانی استفاده کرد که دارای سن بالا و سوابق سیاسی خوب باشند تا دیگر دولت با رسوایی های بیشتری روبه رو نشود اما این ترفند نیز کارساز نشد و در نهایت آبه از سمت خود استعفا کرد و «یاسوئو فوکودا» جانشین وی شد و سکان هدایت ژاپن را به دست گرفت.
فوکودا پس از به دست گرفتن قدرت اعلام کرد: «حزب لیبرال دموکرات با شرایط بسیار دشواری رو به روست و من می خواهم احیای حزب را در اولویت قرار داده و اعتماد مردمی را به حزب بازگردانم، کاری که باید انجام دهیم این است که با اصلاح تک تک امور اطمینان و اعتماد مردم را مجدداً به دست آوریم.»
شاید بتوان اولین اشتباه فوکودا را در این نکته دانست که وی از مجموع ۱۷ وزیر کابینه اش، ۱۵ وزیر دولت آبه را در سمت های خود ابقا کرد، در نتیجه مردم شاهد تغییر و تحولی اساسی در کابینه نشدند. در کنار این مسئله در ماههای اخیر به دلیل اتهامات وارده به برخی از دولتمردان به گرفتن رشوه و فرار از پرداخت مالیات و افزایش قیمت ها، باعث شد تا میزان محبوبیت فوکودا به ۲۰درصد کاهش پیدا کند و همین مسئله وی را در حفظ پست خود با مشکل اساسی مواجه کرده است.
فوکودا به رغم فشارهای سیاسی که از سوی احزاب مخالف بویژه حزب دموکراتیک برای انحلال مجلس نمایندگان و کناره گیری از قدرت وجود داشته و دارد، تلاش زیادی برای افزایش میزان محبوبیت دولت خود و حزب حاکم لیبرال دموکرات انجام داد که به عنوان نمونه می توان به برگزاری نشست سران هشت کشور بزرگ صنعتی جهان (گروه ۸) متشکل از امریکا، روسیه، کانادا، ژاپن، انگلیس، فرانسه، ایتالیا و آلمان در استان هکایدو اشاره کرد.
وی در نظر داشت تا با برگزاری موفقیت آمیز این نشست و رهبری قدرتمند بر آن، میزان محبوبیت دولت خود را افزایش دهد، اما از بد حادثه مشکلات جهانی از جمله افزایش بهای نفت خام، موادغذایی و مواد اولیه در بازارهای جهانی و تأثیر آن بر اقتصاد مردم ژاپن باعث شد تا فوکودا به آن هدفی که داشت نرسد.
در وضعیت کنونی با پذیرش درخواست احزاب مخالف مبنی بر انحلال مجلس نمایندگان و برگزاری انتخابات، احتمال شکست حزب لیبرال دموکرات بسیار زیاد است. در نتیجه فوکودا آخرین تلاش خود را برای بقا انجام داد و آن ایجاد تغییر و ترمیم در کابینه بود. وی اعلام کرده، کابینه جدید تمرکز خود را بر روی اصلاحات خواهد گذاشت. از مجموع ۱۸ وزیر کابینه جدید ژاپن، تنها چهار وزیر امور خارجه، امور داخلی و ارتباطات، بهداشت و رفاه و کار، دبیر و سخنگوی ارشد دولت در سمت خود ابقا شدند و ۱۴ وزیر دیگر جدید هستند.
فوکودا با هدف کاهش میزان نگرانی مردم از وضعیت اقتصادی و رکود تمامی وزیران بخش هایی را که به نوعی با این مسئله ارتباط دارند از جمله وزیر اقتصاد، تجارت و صنعت، وزیر دارایی، وزیر مشاور در امور سیاست های مالی و اقتصادی، وزیر مشاور در سیاست های امور مالی، اصلاحات اداری و اصلاح سیستم خدمات عمومی، کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری را تغییر داد و یک پست جدید با عنوان وزیر مشاور در امور مصرف کنندگان اضافه کرد تا بدین ترتیب در برابر فشارهای سیاسی احزاب مخالف برای استعفا مقاومت کرده و تلاش مجددی را برای افزایش میزان رضایت شهروندان ژاپنی از حزب حاکم و دولت صورت داده باشد.
اما احزاب مخالف این تغییر را تنها یک تغییر ظاهری و یک نمایش تبلیغاتی می دانند.اوزاوا، رهبر حزب دموکراتیک در این خصوص اظهار داشته: آنچه که شهروندان ژاپنی از فوکودا می خواهند، ترمیم کابینه نیست بلکه تغییر نخست وزیر است.
وی افزوده: احزاب مخالف در نظر دارند تا قدرت در مجلس نمایندگان این کشور را در جریان انتخابات آتی این مجلس در اختیار بگیرند و خواست سیاسی شهروندان ژاپنی را تحقق بخشند.
هم اکنون حزب مخالف دموکراتیک موقعیت را برای خارج کردن قدرت از دست حزب حاکم لیبرال دموکرات بسیار مناسب می بیند و طبیعی است که فشارهای خود را در این راستا افزایش دهد و شواهد نیز نشان می دهد در صورت انحلال مجلس نمایندگان و برگزاری انتخابات، همچون انتخابات مجلس مشاوران شکست حزب حاکم دور از دسترس نیست.
در نقطه مقابل این مسئله وجود دارد که حزب دموکراتیک نیز به تنهایی قادر نخواهد بود اکثریت کرسی های مجلس نمایندگان را به دست آورد و ناگزیر به ائتلاف با سایر احزاب خواهد بود. ائتلافی که با توجه به سخنان و موضع گیری های رهبران این حزب در آن حزب لیبرال دموکرات جایگاهی نخواهد داشت. اما تجربه نشان داده هرگاه که دولت های ائتلافی در ژاپن به قدرت رسیدند و در آن ائتلاف حزب لیبرال دموکرات حضور نداشته است، این دولت ها در مدت زمانی کوتاه و پی در پی سقوط کرده و به عبارتی بی ثباتی سیاسی را در ژاپن به همراه داشته است و این امر نشان از جایگاه ویژه حزب لیبرال دموکرات در صحنه سیاسی ژاپن دارد.
در پایان باید گفت اگر این ترفند فوکودا (تغییر کابینه) نتیجه ندهد، وی سه راهکار در پیش روی دارد:
۱) انحلال مجلس نمایندگان و برگزاری انتخابات، که این کار به معنی «هاراگیری سیاسی» (خودکشی به سبک سامورایی ها) و شکست حزب حاکم می باشد.
۲) بازگشت به سیاست مصالحه با مخالفان که سنتی دیرینه در تاریخ سیاسی ژاپن به شمار می رود، که قبول این امر نیز از سوی احزاب مخالف بعید به نظر می رسد.
۳) کناره گیری فوکودا از رهبری حزب لیبرال دموکرات و در نتیجه نخست وزیری و جایگزینی فرد دیگری از اعضای حزب حاکم به سمت رهبری حزب لیبرال دموکرات، شخصی که همانند کوایزومی از قابلیت های بالایی برخوردار باشد تا بتواند آب رفته را به جوی بازگرداند.
در هر حال با توجه به وضعیت موجود و جدیت حزب مخالف دموکراتیک و شخص اوزاوا برای خارج کردن قدرت از دست حزب حاکم و موقعیت شکننده فوکودا در حزب لیبرال دموکرات، صحنه سیاسی ژاپن آبستن تغییراتی خواهد بود که شاید منجر به ایجاد سیستم دو حزبی در این کشور شود و همین مسئله گامی باشد در جهت توسعه سیاسی ژاپن، چرا که روی کار بودن دائم حزب لیبرال دموکرات باعث شده این سیستم توانایی طرح نیاز و پاسخگویی به نیازهای احزاب دیگر را نداشته باشد و در مجموع این وضعیت را می توان به نوعی نشان دهنده ناکارایی سیستم سیاسی ژاپن دانست.

مهرداد جمالیان داریانی

منبع : روزنامه ایران