به قامت دماوند

... زبان دیگری نمی شناسیم که آن همه نقش چندگانه در سرنوشت ملتش ایفا کرده باشد، آن گونه که فارسی کرده. فارسی نه تنها وسیله تفهیم و تفهم بوده است، بلکه نگهبانی قومیت، استقلال، آزادگی و فرهنگ را هم بر عهده داشته و طی قرون پرحادثه و در شرایط ناآرام، مردمش را با زندگی در حال آشتی نگاه داشته. اگر این نرم داروی شاعرانه در روح مردم ما تزریق نشده بود، کشیدن بار زندگی با آن همه ناهمواری ها مشکل می شد. شعر فارسی علاوه بر خود شعر، بار سنگین تاریخ و حکمت و هنر را نیز بر دوش کشیده زیرا فلسفه و موسیقی و نقش به چشم مساعد نگریسته نمی شده اند.۱
شناخت فرهنگ و ادب کهنسال ایران و آگاهی از گذشته این سرزمین نخستین گام برای ساختن فردایی بهتر و آینده یی درخشان است که از مشروطه به این سو دغدغه اهل اندیشه بوده و هست و نمی توان با نادیده انگاشتن آن راهی هموار به سوی دنیای نو برگزید. از این رو ضرورت دارد اندیشمندان و پژوهشگران ایرانی نسبت به این موضوع دقت بیشتری داشته باشند.
به تازگی کتاب «دیروز، امروز، فردا» به قلم دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن و به همت شرکت سهامی انتشار راهی بازار کتاب شده که مجموعه یی از مقاله های بیست سال اخیر و گفت وگوهای ایشان را در بر دارد و به موضوع های گوناگونی در زمینه ادبیات، فرهنگ، سیاست و... می پردازد.
دکتر اسلامی ندوشن در سال های پربار عمر خویش فعالیت های درخشانی در زمینه آموزش، پژوهش، ترجمه و... داشته و جوانمردانه در مسیر حقیقت گام برداشته و با نگاهی ژرف و جست وجوگرانه آثاری ارائه کرده و همواره بر غنای فرهنگ و ادب ایران زمین افزوده و اینک گذشته، حال و آینده را در دفتری گردآورده تا در روزگار مه آلود چون فانوسی در دست مشتاقان آگاهی و خرد قرار گیرد.
ایشان در یکی از مقاله های این کتاب با عنوان «زبان فارسی، افزون تر از یک زبان» درباره اهمیت زبان فارسی در شکل گیری قلمرو فرهنگی ایران نکته های ظریفی را بیان کرده اند و نسبت به نتیجه آموزش زبان فارسی در مدرسه ها و بویژه همراه نبودن آموزش زبان فارسی و اندیشه ورزی ابراز نگرانی کرده و وضعیت آموزشی را نامطلوب و تاسف بار خوانده اند، چرا که باور دارند درخشش زبان در گرو درخشش فکر است، در نتیجه ضعف زبان مساوی با ضعف فکر است و در همان مقاله پرسشی جدی را نیز مطرح ساخته اند که با توجه به اینکه در کمتر زبانی به اندازه زبان فارسی بر ضد عقل و استدلال حرف زده شده است، علت چیست؟ و این پرسش جای اندیشیدن فراوان دارد و می تواند موضوع خوبی برای پژوهشگران جوان و اهل اندیشه باشد چون خردگریزی در بازماندن ما از دنیای نو تاثیر بسیاری داشته و ما را از تحول و ترقی جهان نو دور نگه داشته است...
همچنین اگر نگاهی به آثار و نوشته های دکتر اسلامی ندوشن بیندازیم، حساسیت ویژه ایشان نسبت به مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران و جهان را درمی یابیم. در این کتاب مقاله هایی چون سود و زیان نفت، قلمرو ریا در زمینه اجتماع و سیاست، بم بزرگ بم ناپیدا، از قصر تا سیاهچال، نشانه های شیب، از برج های نیویورک تا مدرسه بسلان، اگر صلح بیشتر از جنگ نیروزای شود، هشدار دیگر، دنیا به کدام سو روی دارد؟، پایان کار یک جبار و... فراهم آمده که شامل تحلیل های ایشان در زمینه های مختلف است. توجه و اندیشیدن پیرامون مسائل ایران و جهان از ویژگی های ممتاز کارهای ایشان است که نتیجه های خوبی را نیز در پی داشته، برای نمونه می توان به مقاله «کدام رویارویی؟» (در کتاب ایران و تنهایی اش) که مولف به بررسی و نقد نظریه برخورد تمدن ها پرداخته اشاره کرد و مهم تر اینکه دکتر اسلامی ندوشن را باید از نخستین اندیشمندان ایرانی به شمار آورد که به نظریه ساموئل هانتینگتون پاسخ داده و نقص های آن را با دقت بررسی کرده اند.
اما درباره آثار ارزشمند دکتر اسلامی ندوشن این نکته را نمی توان ناگفته گذارد، با توجه به اینکه مبهم گویی و پیچیده گویی در میان اهل فرهنگ و اندیشه گاهی عادی شمرده می شود، و دلیل علم و دانش گوینده یا نویسنده به حساب می آید، و البته پرداختن به این عادت ناپسند در این مجال نمی گنجد، بدون تردید از ویژگی های آثار ایشان روشن و شفاف سخن گفتن است، مسائل مهم را با زبانی ساده با مردم در میان می گذارند و این از صداقت و درستی ایشان حکایت دارد چون کسانی که مبهم و پیچیده سخن می گویند خود نیز نمی فهمند چه می گویند و این شاید تنها چیزی است که نیک می دانند،... شاید از این رو ایشان به سخن سرای بزرگ و شاعر صمیمی سرزمین مان، سعدی بی شباهت نباشند، که خود دانش آموخته همین مکتب هستند...
سال ها پیش، از عابری غریبه، این کلام دل انگیز و پرمعنا را شنیده ام که «شاید حقیقت، همان جست وجوی حقیقت باشد...» من نیز این مقال را با سخنی از دکتر اسلامی ندوشن که چون دماوند زیبا و استوار در آسمان فرهنگ و ادب ایران می درخشد به انجام می رسانم؛
«این کافی نیست که ما بگوییم؛ «تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم» وطن خواهی باید مبتنی بر شناخت و همراه با احساس مسوولیت باشد. بر حسن ها و عیب هایش وقوف حاصل شود. آنچه از وطن و هر چیز دیگر در جهان عزیزتر است، حقیقت است...»

محمد صادقی
پی نوشت؛
۱ـ اسلامی ندوشن، محمدعلی، دیروز امروز فردا، تهران، شرکت سهامی انتشار ،۱۳۸۶، ص۱۲۱.

منبع : روزنامه اعتماد