کدو بی‌خاصیت نیست حتی کدوی تنبل

از دوران مدرسه آموخته‌ایم، کدوها در میان صیفی‌جات جای دارند. آنها به دو دسته کدوهای تابستانی و زمستانی تقسیم می‌شوند. نوع تابستانی آن، همان کدو سبزی است که پوست صاف و نرمی‌دارد و اغلب ایرانی‌ها از آن خورش تهیه کرده و یا در کنار مرغ آن را میل می‌کنند و البته کوکوی خوشمزه‌اش را برای شام می‌پزند. به علاوه، همان گزینه‌ای است که به محض تصمیم به کاهش وزن به عضو ثابت برنامه غذایی ما تبدیل می‌شود اما منظور از نوع زمستانی، کدوی تنبل و یا حلوایی است. به نظر می‌رسد به دلیل جثه بزرگی که دارد به آن لقب تنبل داده‌اند و به دلیل تهیه دسرهای شیرین در فصل زمستان به کدو حلوایی نیز معروف است. ما نیز این بار می‌خواهیم درباره ارزش غذایی مورد آخر برایتان بگوییم...
کدو تنبل‌هایی که در کشور ما در دسترس هستند دو نوع‌اند: نوع اول آنهایی است که کاملاً گرد بوده و اندازه بزرگی دارند و نوع دوم کدوهایی است که سر باریکی داشته اما انتهایشان پهن و شکل‌شان نامتقارن است. شاید باور نکنید که نوع دوم از نظر داشتن میزان بتاکاروتن ارجحیت دارد به طوری که تحقیقات نشان داده است بتاکاروتن موجود در نوع دوم چهار برابر بیشتر است. می‌دانید که این ماده مغذی، پیش‌ساز ویتامین A بوده و کمبودش در کشور، یکی از کمبودهای شایع به حساب می‌آید. علاوه بر این، کدوی نوع دوم، پتاسیم بالایی دارد و خوردنش به کسانی که از فشار خون رنج می‌برند، توصیه می‌شود، به طوری که این افراد می‌توانند به راحتی این سبزی را وارد برنامه غذایی روزانه‌شان کنند. ویتامین C این سبزی نیز در مقایسه با سایر کدوها بیشتر است البته با پختن آن در حرارت‌های بالا و حتی سرخ کردن، دیگر اثری از این ویتامین باقی نخواهد ماند، مگر اینکه آن را در ظرفی در بسته بخارپز کنید که در آن صورت میزان ضایعات این ویتامین به حداقل خواهد رسید.
● سرشار از آنتی‌اکسیدان
مصرف روزانه کلیه سبزی‌های سبز و زرد که البته کدو حلوایی هم جزیی از آن است به همه گروه‌های سنی توصیه می‌شود؛ زیرا بررسی‌ها نشان داده‌اند، مصرف مرتب این سبزی، احتمال ابتلا به سرطان پروستات را در افراد بالای ۶۰ سال به میزان قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد و این موضوع به خاطر وجود کاروتنویید‌های نوع بتا و آلفای فراوانی است که در این سبزی وجود دارد. به علاوه نتایج مطالعات حاکی از این مطلب است که سالمندانی که میزان بتا‌کاروتن خون‌شان پایین است بیشتر احتمال دارد که به مشکلات چشمی‌ مانند آب مروارید دچار شوند و دیده شده با افزودن این سبزی به برنامه‌غذایی‌شان احتمال ابتلا به این بیماری در سال‌های بعدی زندگی به حداقل می‌رسد بنابراین چه بهتر که این سبزی را از همین حالا به شکل سوپ و یا خورش، در برنامه‌غذایی هفتگی‌تان میل کنید. حتی این سبزی برای کسانی که به سرماخوردگی و آنفلوآنزا دچارند نیز مفید است به خصوص در فصول سرد که این بیماری شیوع بیشتری دارد. زیرا منبع مناسب ویتامین C، E و بتاکاروتن بوده و همه آنها خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند و از بروز سرماخوردگی و آنفلوآنزا جلوگیری می‌کنند. نکته آخر اینکه این کمپلکس آنتی‌اکسیدان‌ها در صورت دریافت، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی را نیز کم می‌کند و با جلوگیری از تخریب دیواره عروق که در اثر تجمع LDL شکل می‌گیرد این خاصیت نمایان می‌شود.
● راهنمای خرید و نگهداری
این روزها کدوحلوایی در بازار تهران با قیمتی حدود کیلویی ۴۰۰ تومان به فروش می‌رسد. هنگام خرید باید کدوهای سالم و بدون لک را جدا کرده و از خریدن کدوهایی که با کمی‌ فشار دادن قسمتی نرم با نشانه‌های لهیدگی احساس می‌شود جداً بپرهیزید. این سبزی را در صورتی که برشی در آن ایجاد نشده است در جای خنک (بیرون از یخچال) بگذارید اما به محض برش دادن، بدون برداشتن تخمه‌ها از رویش، بهترین جا داخل کیسه‌ای پلاستیکی آن هم در یخچال است. این کدو را می‌توانید آب‌پز، بخارپز و یا کباب شده میل کنید و به کمک سایر مغزها و عسل دسرهایی را تهیه کرده و از طعم آن بهره ببرید. اگر کدو حلوایی را که خریداری کرده‌اید، بیش از مصرف هفتگی‌تان است، توصیه می‌شود آن را بخارپز کرده و در وعده‌هایی کوچک بسته‌بندی و در فریزر ذخیره کنید. البته سعی کنید تا یک ماه دیگر آن را میل کنید و بیش از این در فریزر هم نگذارید. شما می‌توانید با مخلوط کردن این سبزی با انواع، سبزیجات از جمله کرفس و جوانه گندم تازه غذایی را برای کسانی که فشار خون بالایی دارند تهیه کنید زیرا هر سه این گزینه‌ها تنظیم‌کننده فشار خون بوده و به کنترل این عارضه کمک می‌کنند. به علاوه، مخلوط کدو حلوایی با سبزی‌هایی مانند کلم برگ قرمز، قارچ و گوجه‌فرنگی به دلیل خاصیت کاهندگی چربی خون و دارا بودن آنتی‌اکسیدان فراوان برای کسانی که سابقه بیماری قلبی دارند، توصیه می‌شود. به این ترتیب که می‌توان آنها را در کنار هم، در سوپ و یا کنار ماهی و مرغ بخارپز و یا کباب شده میل کرد.
● خواص درمانی کدوحلوایی
به غیر از استفاده‌های خوراکی مختلف از کدوحلوایی یا روغن دانه این گیاه که برای خوراک‌ها و سالادهای مختلف استفاده می‌شود، اجزای مختلف کدو حلوایی، خواص دارویی گوناگونی نیز دارند. مثلا از گل کدو برای ساختن مرهم زخم استفاده می‌شود. مهم‌ترین این اجزا، روغن دانه کدوحلوایی است که از قدیم گفته می‌شود اثرات مفیدی روی مشکلات پروستات دارد. در واقع مطالعات جدید هم تا حدودی این نظریه را تایید کرده‌اند و حتی یک دارو برای درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات، با استفاده از عصاره دانه کدو به بازار معرفی شده است. روغن دانه کدوحلوایی، اسیدهای چرب مفیدی دارد که باعث سلامت عروق و اعصاب بدن می‌شود. این اسیدهای چرب ضروری، در بافت‌های بدن هم کاربرد دارند. به غیر از درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات، (که تقریبا اثرات آن ثابت شده است) استفاده‌های دیگری هم برای دانه‌های کدوحلوایی عنوان می‌شود مثل درمان افسردگی، درمان سنگ‌های کلیه و برطرف کردن انگل‌ها و عفونت‌های گوارشی. اگرچه این درمان‌ها هنوز کاملا به وسیله آزمایشات علمی تایید نشده‌اند اما خاصیت ضدانگل بودن دانه کدو یک اعتقاد قدیمی است و حتی تا اواسط قرن نوزدهم جزو لیست دارویی کشور آمریکا بود. دانه کدوحلوایی اثرات مفیدی هم بر عملکرد مثانه و حالب دارند. وجود ماده ال-تریپتوفان خاصیت ضدافسردگی کدو را توجیه می‌کند و مطالعاتی هم در تایلند در زمینه فواید این میوه بر جلوگیری از به وجود آمدن سنگ کلیه در حال انجام است. کسانی که از روغن کدوحلوایی برای درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات استفاده می‌کنند باید ۱۶۰ میلی‌گرم از این روغن را سه بار در روز و همراه با وعده‌های غذایی مصرف کنند.

دکتر مهرداد اخوان بهبهانی

منبع : روزنامه سلامت