سالروز اعتراض به قانون کاپیتولاسیون

بِسْمِ اللّهِ الْرَّحْمنِ الْرَّحیمْ
۴۴ سال پیش در روز - ۴آبان ماه سال ۱۳۴۳هجری شمسی:
حضرت امام خمینی (ره) ضمن ایراد سخنرانی، اعتراض خود را نسبت به احیاء قانون کاپیتولاسیون یا اعطای مصونیت سیاسی به مستشاران خارجی توسط رژیم شاه اعلام داشتند. متعاقب این نطق تاریخی، امام راحل توسط رژیم منفور پهلوی به عراق انتقال یافتند.
● ماهیت کاپیتولاسیون
واژه کاپیتولاسیون (Capitulation) از ریشه‌ی (Capitulate) و به معنای «شرط گذاشتن» می‌باشد.
کاپیتولاسیون در لغت به معنای سازش و تسلیم است و برقراردادهایی اطلاق می‌‌شود که به موجب آن اتباع یک دولت در قلمرو دیگر مشمول قوانین کشور خود می‌شوند و آن قوانین توسط کنسول آن دولت در محل اجرا می‌شود.در واقع می‌توان کاپیتولاسیون را معاهده‌ای دانست که به موجب آن بیگانگان حق هرگونه اقدامی در کشور دیگر را برای خود تحصیل می‌کنند و از حقوق و مزایای اختصاصی در زمینه‌های قضایی بهره‌مند می‌‌شوند.
به همین جهت در زبان فارسی از کاپیتولاسیون به نام‌های «امتیاز قضائی» یا «حق قضاوت کنسولی» نیز یاد شده است.
این قراردادها اغلب میان دولتهای اروپایی با دولتهای آسیایی و آفریقایی بسته می‌شوند زیرا اروپاییان دادگاهها و مؤسسات قضایی این کشورها را قادر به حمایت کافی از اتباع خود نمی‌دانستند.
سابقه کاپیتولاسیون در ایران به شکست ایران از روسیه و تحمیل پیمان ترکمانچای بر می‌گردد پس از انقلاب ۱۹۱۷م روسیه و پیمان دوستی ایران و شوروی (۱۹۲۱م) مفاد مربوط به کاپیتولاسیون لغو گردید.
در مهرماه ۱۳۴۳ قانونی از مجلس شورای ملی گذشت که براساس آن به نظامیان آمریکایی مأمور در ایران و وابستگانشان مصونیت سیاسی اعطا می‌شد و کلیه مستشاران آمریکایی در ارتش از حیطه قانون ایران برکنار می‌شدند. به طوریکه اگر آنان مرتکب جرم و جنایتی در ایران می‌گردیدند در دادگاههای ایران جوابگو نبودند. وزارت دفاع آمریکا مدتها بود که ایران را برای بستن چنین قراردادی تحت فشار گذاشته بود.
امام خمینی که از حضور مستشاران نظامی و امنیتی آمریکایی در ایران آگاهی داشت و از تصویب کاپیتولاسیون نیز اطلاع یافته بود تصمیم گرفت تا این توطئه بزرگ و ننگین را افشا کند
رژیم شاهنشاهی که از سخنرانی‌ها و افشاگری‌های امام خمینی (ره) هراس داشت، نماینده‌ای به شهرستان قم اعزام کرد تا ضمن دیدار با امام (ره)، ایشان را از تصمیم خود منصرف سازد.
با این حال امام (ره) حاضر به دیدار این نماینده نشد و به ناچار او با فرزند امام (حاج آقا مصطفی) دیدار کرد و پیام حکومت را به شرح زیر بازگو نمود:
«... آمریکا به منظور کسب وجهه در میان مردم ایران با تمام قدرت فعالیت می‌کند، پول می‌ریزد و از نظر قدرت در موقعیتی است که هرگونه حمله به آن، به مراتب خطرناک‌تر از حمله به شخص اول مملکت است.
آیت‌الله خمینی اگر بنا دارند نطقی ایراد کنند باید خیلی مواظب باشند که به دولت امریکا برخوردی نداشته باشد که خیلی خطرناک‌ است و با عکس العمل تند و شدید آنان مواجه خواهد شد.
دیگر هر چه بگویند حتی حمله به شاه چندان مهم نیست.»
● بخشی ازسخنرانی امام
«بسم‌الله الرحمن الرحیم ـ انا الله و انا الیه راجعون
من تأثرات قلبی خود را نمی‌توانم اظهار کنم، قلب من در فشار است. از روزی که مسائل اخیر ایران را شنیدم خوابم کم شده ناراحت هستم، قلبم در فشار است، من با تأثرات قلبی روزشماری می‌کنم، چه وقت مرگ پیش بیاید
ایران دیگرعید ندارد، عید ایران را عزا کردند، عزا کردند و چراغانی کردند،
عزا کردند و دسته جمعی رقصیدند، ما را فروختند، استقلال ما را فروختند باز هم چراغانی کردند، پایکوبی کردند.
اگر من به جای اینها بودم، این چراغانیها را منع می‌کردم، می‌گفتم بیرق سیاه بالای سر بازارها بزنند، بالای سر خانه‌ها بزنند، چادر سیاه بالا ببرند! عزت ما پایکوب شد عظمت ایران از بین رفت عظمت ارتش ایران را پایکوب کردند.»
«قانونی به مجلس بردند که در آ‌ن اولاً ما را ملحق کردند به پیمان وین و ثانیاً الحاق کردند به ‌آن که تمام مستشاران نظامی امریکا با خانواده‌هایشان با کارمندان فنی‌شان، با کارمند اداریشان، با خدمه‌شان و با هر کس که به آنها بستگی دارد از هر جنایتی که در ایران بکنند مصون هستند.
«نظامی‌های امریکا و مستشاران نظامی آمریکا برای شما چه نفعی دارند؟ ! اگر این کشور اشغال آمریکاست پس چرا از ارباب‌ها بالاترشان می‌برند. اگر نوکرند با آنها مثل سایر نوکرها عمل کنید؟... اگر مملکت ما اشغال آمریکاست اعلام کنید،‌پس ما را از این مملکت بیرون بریزید...»
«اگر یک خادم امریکایی،‌ با یک آشپز امریکایی مرجع تقلید شما را در واسط بازار ترور کند، زیر پای خود منکوب کند، پلیس ایران حق ندارد جلو او را بگیرد دادگاههای ایران حق محاکمه او را ندارد!
باید پرونده به آمریکا برود و در آنجا اربابها تکلیف را معین کنند!
ملت ایران را از سگهای امریکایی پست‌ تر کردند! اگر کسی یک سگ آمریکایی را با اتومبیل زیر بگیرد او را بازخواست می‌کنند. حتی اگر شاه ایران یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد مورد بازخواست قرار می‌گیرد، ‌ولی چنانچه یک آشپز آمریکایی شاه ایران را زیر بگیرد، بزرگترین مقام را زیر بگیرد، ‌کسی حق تعرض ندارد. چرا؟
پس از این سخنرانی به دستور مستقیم امریکا قرار شد که امام از ایران تبعید شود. لذا در نیمه شب ۱۳ آبان ماه ۱۳۴۳، صدها کماندو منزل امام را در قم محاصره و ایشان را در حالی که مشغول نیایش بودند، به دور از چشم مردم دستگیر کردند.
● قضیه کاپیتولاسیون دربیان رهبری
قضیه این‏گونه بود که امریکاییها قانون کاپیتولاسیون را در ایران به کرسی نشاندند.
معنای کاپیتولاسیون این است که امریکاییها یا افراد وابسته به هر قدرت بیگانه مسلّطی در هر کشور دیگر، اگر جنایتی کردند، دستگاه قضایی آن کشور حق ندارد جنایت آنها را رسیدگی کند، به محاکمه آنها بپردازد و حکم صادر کند!
آن روز بیش از دویست هزار نفر امریکایی در مشاغل مختلف در ایران حضور داشتند.
معنای این قانون - که در مجلس وابسته فاسدِ آن روز به دستور دربارِ وابسته فاسد تصویب شد - این بود که اگر از این دویست، یا سیصد هزار نفر امریکایی ساکن ایران که حقوقهای کلانی می‏گرفتند و در همه امور کشور دخالت می‏کردند، یک نفر جنایتی مرتکب شد - قتلی کرد، دزدی‏ای کرد، هر کاری کرد دادگستری و دستگاه قضایی ایران حق ندارد به او بگوید بالای چشمت ابروست و بایستی قضاوت درباره او زیر نظر امریکاییها انجام شود!
این، یکی از قوانین ذلّت بار برای همه ملتهایی بود که به آن تن دادند. اما امام تسلیم نشدند و مقاومت کردند. فریاد امام در قم، در میان طلاّب علوم دینی بلند شد و این قانون را تقبیح کردند. رژیم وابسته هم عکس‏العمل نشان داد؛ امام را گرفت و به ترکیه تبعید کرد.
این مربوط به چه شرایطی است؟ این مربوط به آن شرایطی است که دولت امریکا با دولت ایران کمال دوستی و همبستگی را دارد با هم منافع مشترک دارند و امریکا در ایران حضور دارد.
یکی از نشانه‏ها و ثمرات حضور قدرت امریکا در کشور ما، همین قضیه است.

سیدضیاءالدین آقاجان پور

منبع : صنایع نیوز