زندگی با دیابت

روزگاری بود که اگر می فهمیدند کسی دیابت دارد او را مرده ای متحرک فرض می کردند. هر روز صبح که از خواب بیدار می شدند در انتظار خبر مرگ بیمارشان بودند و تصور همه بر این اساس بود که دیابت یعنی مرگ. اما با پیشرفت روزافزون علم پزشکی امروز به جایی رسیده ایم که می توان با اقتدار این جمله را سرداد که دیابت یعنی زندگی!
● روش زندگی کردن با دیابت
یکی از مهمترین اصول زندگی با دیابت سبک تغذیه در دیابت است و این همان نکته ای است که اگر به دقت بدان عمل شود می توان زندگی آرام و دلچسبی را در کنار دیابت با آن گذراند.
به طور کلی تغذیه درست و اصولی یک عامل مهم در توسعه و درمان دیابت قندی به شمار می رود.
شناخت تغذیه سالم و اجرای برنامه تغذیه ای درست و اصولی از مهمترین و اساسی ترین اقداماتی است که فرد دیابتی باید بدان عمل کند.
● تغذیه اصولی بیماران دیابتی چگونه است؟
همان طور که پیشتر گفته شد تغذیه درمانی اساس درمان دیابت است. باید برنامه غذایی فرد بیمار را براساس سلیقه غذایی، مشکلات سلامتی و درمان دارویی وی پایه ریزی کرد.
۱) مصرف کلسترول و چربی را محدود کنید چرا که علاوه بر برهم زدن تعادل بدن، احتمال بروز بیماری های قلبی را بسیار می افزاید.
۲) از غذاهای پروتئینی متنوع مثل گوشت لخم، مرغ، سفیده تخم مرغ و ماهی استفاده کنید که علاوه بر پروتئین بالایشان، چربی کمی هم دارند.
۳) از مصرف غذاهای نشاسته ای بپرهیزید به خصوص نشاسته هایی همچون سیب زمینی و آردسفید که به سرعت جذب می شوند. سعی کنید نشاسته مورد نیاز را از حبوبات و غلات کامل تامین کنید.
۴) یبوست در انتظار شما است پس آن را جدی بگیرید. روزانه ۲۰ تا ۳۵ گرم فیبر مثل کاهو، کلم، سبزیجات و میوه جات را در سفره غذایی تان قرار دهید.
۵) مصرف قندهای ساده مثل عسل، آبمیوه های مصنوعی را محدود کنید. این خوردنی ها قندهایی دارند که به دنبال خوردن آنها قند خون طی زمانی کوتاه بالا می رود.
۶) غذاهایی مثل گوشت، ماهی و مرغ را تا جایی که امکان دارد به صورت کباب شده مصرف کنید و از سرخ کردن آنها بپرهیزد.
۷) از مصرف آبمیوه های شیرین، سبزیجات سرخ شده، سوپ های غلیظ و خامه دار، خورش ها و دیزی خودداری کنید.
۸) از روغن یا سرکه یا آب لیمو تازه به جای سس های پرچرب یا سس های مایونز استفاده کنید.
▪ وعده های غذایی دیابتی ها
یکی از بزرگترین معضلات بیماران مبتلا به دیابت این است که الگوی عملی از اینکه باید چه غذاهایی را بخورند ندارند و این خود باعث می شود که نتوانند قند خون خود را به درستی کنترل کنند. در ادامه الگویی ساده و در عین حال بسیار کامل از یک رژیم غذایی را برایتان معرفی می کنیم.
الف) صبحانه
اگر مبتلا به دیابت هستید صبحانه خود را این گونه میل کنید.
ـ ۲ قطعه نان سبوسدار همچون نان سنگک و یا نان بربری
ـ ۱ قاشق چایخوری کره گیاهی
ـ یک چهارم بشقاب سفیده تخم مرغ
ـ یک لیوان آب سیب یا آب پرتقال
ب) ناهار
وعده غذایی ناهار از جمله مهمترین وعده غذایی محسوب می شود. اما ناهار را این گونه بخورید:
ـ یک عدد سیبی
ـ یک قوطی نوشابه رژیمی
ـ یک بسته چیپس سیب زمینی بدون روغن یا کم روغن
ـ یک عدد ساندویچ مرغ یا گوشت به همراه بر ش های گوجه فرنگی و کاهو
ـ یک تکه هویج پخته
ج) شام
ـ یک بشقاب ماکارونی کم چرب
ـ ۵۰ گرم گوشت گاو بدون چربی
ـ یک فنجان سالاد همراه با یک عدد گوجه فرنگی
ـ سالاد قارچ
ـ یک لیوان آبمیوه.
● توصیه های غذایی در دیابت
هدف اصلی از رژیم درمانی در بیماران دیابتی، استفاده از موادغذایی به صورت متعادل است. اصولاً رژیم غذایی ای که توسط کارشناسان و متخصصان تغذیه برای افراد دیابتی تهیه می شود دارای اهداف زیر است:
▪ رساندن قند خون به سطح طبیعی
▪ حفظ سطح چربی های خون در حد طبیعی
▪ کاهش مشکلات خاص بیماران دیابتی
▪ به دست آوردن و حفظ وزن ایده آل
▪ رساندن مواد مغذی به بدن به میزان لازم
▪ تأمین انرژی موردنیاز بدن جهت انجام فعالیت های لازم
▪ جلوگیری از بروز عوارض و مشکلات ناشی از دیابت
● توصیه های تغذیه ای برای بیماران مبتلا به دیابت نوع اول
۱) سعی کنید برنامه غذایی خود را به طور منظم تنظیم کنید. به نحوی که هر روز در ساعات معینی غذا بخورید.
۲) روزانه بین ۴ تا ۵ وعده غذا بخورید.
۳) در هر وعده مقادیر متناسبی از کربوهیدرات ها را مصرف کنید تا دچار عوارض ناشی از نوسانات قندخون نشوید.
۴) چربی دریافتی از طریق موادغذایی را محدود کنید.
۵) مصرف قندهای ساده مانند شکر، شکر قرمز، عسل و شربت ذرت را محدود کنید.
۶) مصرف فیبر را تا میزان ۲۵ میلی گرم به ازای هر ۱۰۰۰ کیلوکالری دریافتی افزایش دهید. جهت اطلاع از میزان کالری موردنیاز روزانه خود، با متخصص تغذیه مشورت نمایید. منابع غذایی فیبر عبارتند از : انواع میوه و سبزی، حبوبات و غلات سبوس دار.
۷) تلاش کنید از محصولات بدون قند مانند نوشابه های بدون قند، ژله بدون قند و بیسکوئیت های بدون قند استفاده کنید.
۸) از میوه های تازه و کلوچه های کم چربی و غلات به عنوان میان وعده استفاده کنید.
۹) هر روز صبح، غلات پرفیبر را برای صبحانه انتخاب کرده و از مصرف غلات دارای مقادیر زیاد شکر خودداری کنید.
۱۰) به جای آب میوه از میوه تازه استفاده کنید.
۱۱) از شیرهای کم چربی استفاده کنید.
۱۲) روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.
● توصیه های تغذیه ای برای بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم
از آنجایی که بیماران دیابت نوع دوم در سنین بالاتری قرار دارند، مهم ترین کار در این بیماران، کنترل وزن می باشد. بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم باید توصیه های ذیل را مدنظر قرار دهند:
۱) مصرف فیبرهای محلول به میزان ۲۵ گرم به ازای هر ۱۰۰۰ کیلوکالری ضمن ایجاد احساس سیری ، می تواند به کنترل قندخون کمک کند. یکی از انواع فیبرهای محلول پکتین می باشد که در سیب ، مرکبات مثل پرتقال، لیمو و گریپ فروت ، توت فرنگی ، هویج و غلات سبوس دار وجود دارد . غیر از این مواد غذایی، منابعی فیبری که در بالا ذکر شده اند را نیز مصرف کنید.
۲) تعداد وعده های غذایی خود را افزایش دهید.
۳) حتما قبل از صرف غذا از سالاد یا موادغذایی کم کالری مانند کاهو، کرفس، ژله بدون قند و سوپ های ساده و کم کالری استفاده کنید.
۴) از مصرف آب میوه در صبح و به صورت ناشتا خودداری کرده و به جای آن در طول روز از میوه تازه استفاده کنید.
۵) از نوشیدنی ها و دسرهای بدون قند استفاده کنید.
۶) آرد گندم کامل را جانشین آرد سفید کنید.
۷) از مصرف روغن ماهی و مکمل نیاسین خودداری کنید زیرا باعث افزایش قند خون می شوند.
۸) مصرف چربی ها را در برنامه روزانه غذایی خود طبق نظر متخصص تغذیه کاهش دهید.
۹) روزانه ۸ لیوان آب بنوشید.
● نکات مهم و قابل توجه برای خانواده ها و بیماران
۱) افراد دیابتی مبتلا به بیماری کلیوی نیز باید به تغذیه خود توجه خاصی داشته باشند، زیرا بیماری کلیوی با عمل بسیار از مواد مغذی تداخل دارد. لذا مصرف مکمل های تغذیه ای مگر با اجازه متخصص تغذیه توصیه نمی شود.
۲) از آن جایی که کمبود بعضی از ویتامین ها باعث تشدید بیماری دیابت می گردد، باید سعی کرد تا مقادیر متناسب ویتامین ها از طریق موادمغذی دریافت شوند. به دلیل افزایش نیاز به ویتامین ها در این بیماران باید مکمل ویتامینی مصرف شود، ولی برای جلوگیری از عوارض مصرف بیش از حد آنها با متخصص تغذیه مشورت کنید.
۳) ویتامین C برای ورود به داخل سلول، نیاز به انسولین دارد. تحقیقات نشان می دهد که مقدار این ویتامین در افراد دیابتی پایین تر از حد طبیعی می باشد؛ لذا مصرف میوه و سبزی فراوان و همچنین مکمل ویتامین C ضروری است.
۴) بعضی از داروهای خوراکی کاهش دهنده قند خون، باعث کمبود ویتامین B۱۲ در بدن می شوند. بنابراین در این مورد نیز باید با یک متخصص تغذیه مشورت کنید، زیرا کمبود این ویتامین می تواند باعث تخریب بافت عصبی شود.
۵) بیماری دیابت می تواند باعث کمبود بیوتین در بدن شود. از آن جایی که کمبود این ماده مهم می تواند باعث تخریب بافت عصبی در بازوها و ساق پا شود، مشورت با متخصص جهت آشنایی با منابع مصرف و میزان مورد نیاز آن ضروری است.

دکتر کیوان رضوانی
ولدخانی – کارشناس تغذیه تبیان

منبع : انجمن درمانگران ایران