تصویربرداری های قلب

زمانی گوشی پزشکی (استتوسکوپ) تنها وسیله ای بود که دکترها برای تشخیص بیماری های قلبی در اختیار داشتند. امروز استفاده از جدیدترین دستگاه های تصویربرداری (اسکنرها) اشعه ایکس، مغناطیسی و امواج ماوراء صوت می تواند تصاویری مشروح، سه بعدی و حتی متحرک از این اندام حیاتی در اختیار ما قرار دهد.
۱) الکتروکاردیوگرام (EKG) یا نوار قلب
▪ نحوه عمل:
الکتروکاردیوگرام قدیمی ترین و پایه ای ترین اسکن قلبی است که تکانه های الکتریکی تنظیم کننده عمل تلمبه کردن قلب را ثبت می کند. ممکن است این روش ساده به نظر برسد، اما هر انحرافی از الگوی طبیعی ریتم قلب به پزشکان در مورد احتمال آسیب بافت قلب و کاهش جریان خون آن هشدار می دهد.
▪ محدودیت ها:
در حالی که EKG یا نوار قلب می تواند علایم یک مشکل قلبی را نشان دهد، نقشه ای از قلب به دست نمی دهد و نمی تواند دقیقاً تعیین کند که عامل آسیب رسان و محل آن در قلب چیست.
۲) آزمون استرس هسته ای
▪ نحوه عمل:
در این آزمون پزشکان ماده ای رادیواکتیو را به خون تزریق می کنند، سپس با استفاده از دوربین اشعه گاما چگونگی حرکت خون در میان قلب را بررسی می کنند. این آزمون نشان می دهد که قلب تا چه حدی می تواند خون اکسیژن دار به عضله خود برساند. اغلب این آزمون را دوبار انجام می دهند یک بار برای بررسی کارکرد قلب در حال استراحت و یک بار در حال فعالیت و تحت فشار جسمی.
▪ محدودیت ها:
انجام دادن دو اسکن ممکن است مدت درازی تا ۵ ساعت طول بکشد. این آزمون همچنین بیمار را در معرض مقادیر اندکی تشعشع قرار می دهد.
۳) اکوکاردیوگرام
▪ نحوه عمل:
امواج بی ضرر ماوراء صوت، شبیه همان هایی که برای بررسی جنین استفاده می شوند، به سمت قفسه سینه هدایت می شوند و سپس از روی دریچه ها و دیواره های قلب منعکس می شوند. پزشکان اغلب دوبار اکوکاردیوگرام را انجام می دهند یک بار در حال استراحت و یک بار در حال فشار جسمی. (مثلاً پس از فعالیت بیمار روی تسمه نقاله یا پس از آنکه تکنسین ها دارویی را به بیمار تزریق می کنند که فعالیت قلب را تشدید می کند.) مقایسه این دو تصویر نشان دهنده دریچه های غیرطبیعی یا مناطقی است که خون کافی دریافت نمی کنند.
▪ محدودیت ها:
امواج ماوراء صوت (اولترا سوند) تصاویر با وضوح کافی ایجاد نمی کنند تا بتوان شریان های قلب را دید و تنها می توانند بزرگترین تغییرات در ساختارها مانند حفره های قلب را نشان دهند.
۴) آنژیوگرافی عروق کرونری
▪ نحوه عمل:
این آزمون بهترین روش برای دیدن شریان هایی است که قلب را تغذیه می کنند (عروق کرونری) پزشکان یک کاتتر (سوند) را درون شریان ران قرار می دهند و آن را به جلو می رانند تا به قلب برسد. سپس یک رنگ مخصوص را از طریق این لوله به درون رگ های تغذیه کننده قلب می فرستند که امکان دیدن آنها را با اشعه ایکس ایجاد می کند. به این ترتیب می توان انسدادهای مسیر شریان را شناسایی کرد.
▪ محدودیت ها:
از آنجایی که این روش تهاجمی است، با بعضی خطرات همراه است: کاتترها ممکن است دیواره های شریان را پاره کنند و نیاز به ترمیم جراحی باشد. (در یک درصد موارد عوارض وخیم و از جمله مرگ بیمار ممکن است رخ دهد.) پس از انجام عمل لازم است بیمار ۴ تا ۶ ساعت دراز بکشد تا شریان رانی که محل ورود کاتتر بوده است، بسته شود.
۵) سی تی اسکن
▪ نحوه عمل:
این آزمون اسکن کردن سریع با اشعه ایکس را با توموگرافی کامپیوتری چندگانه (CT) ترکیب می کند و تصویرهای دقیق از شریان های قلب را در اختیار می گذارد. بیماران تحت تزریق یک ماده حاجب قرار می گیرند که مسیر عروق خونی را مشخص می کند و اشعه ایکس تصاویری از مقاطع مختلف قلب به وجود می آورد. ترکیب کامپیوتری این مقطع ها به صورت تصویر قلب می تواند پلاک های کلسیم و چربی که شریان ها را مسدود کرده اند مشخص کند.
▪ محدودیت ها:
در سی تی اسکن فرد باید در معرض تشعشع قرار گیرد که در مورد کودکان نگران کننده است. در افرادی که اضافه وزن دارند، رسوب کلسیم به مقدار زیاد در قلب آنها وجود دارد یا در کسانی که در رگ های قلب آنها فنر (Stent) کار گذاشته شده است، تصاویر مطلوبی به دست نمی آید، چرا که چربی می تواند باعث انحراف اشعه ایکس شود و اشعه ایکس نمی تواند به آن سوی فنر یا کلسیم نفوذ کند
۶) پت اسکن
▪ نحوه عمل:
این روش ترکیبی از شیوه توموگرافی گسیل پوزیترون و سی تی اسکن است و می تواند اطلاعات در مورد ساختار و کارکرد قلب را در یک اسکن واحد نشان دهد. پزشکان از این سی تی اسکن برای مکان یابی فیزیکی نواحی باریک شده شریان های قلب استفاده می کنند و بعد با استفاده از «پت اسکن» بخش های معینی از قلب را که در نتیجه انسداد عروق از خون رسانی محروم شده اند، شناسایی می کنند.
▪ محدودیت ها:
تکنولوژی پت اسکن گران قیمت است و در همه جاها در دسترس نیست. این روش فرد را در معرض مقداری تشعشع قرار می دهد
۷) تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (MRI)
▪ نحوه عمل:
مغناطیس های پرقدرت میدانی به وجود می آورند که هسته های اتم ها در سلول های قلب را مرتعش می کند. اتم های در حال ارتعاش از خود سیگنال های رادیویی ساطع می کنند، که به وسیله کامپیوتر به تصاویر ثابت یا متحرک سه بعدی بدل می شود. در این تصاویر می توان پلاک های مسدودکننده شریان قلب را تشخیص داد.
▪ محدودیت ها:
به علت وجود میدان قوی مغناطیسی در بیماران دارای پیس میکر، استنت، یا سایر ابزارهای فلزی بر روی قلب نمی توان MRI انجام داد. تصویربرداری به روش MRI نمی تواند رسوبات کلسیم _ که نشان دهنده رگهای باریک شده است _ را نشان دهد.

نویسنده : آلیس پارک ـ کریستینا اسکالت
منبع : Time, Sep. ۵, ۲۰۰۵

منبع : انجمن درمانگران ایران