نگاهی به برخی رسم های نوروزی در مازندران

در آخر میر ماه زمستان کدبانوی خانه به سراغ ملای ده می رفت و فرزندان و نوادگان خود را به عنوان مامج ( مادرامه ) و سال مج با استخاره ملا انتخاب می کرد . به این شکل که نام هر یک را که بر زبان می آورد با استخاره اگر خوب بود آن فرد به عنوان مامج انتخاب می شد. یعنی کسی که اول ماه اونما قبل از هر کسی قدم در خانه می گذارد و به یمن قدمش عید و سال ...
نوروز یکی از قدیمی ترین جشنهای ایران باستان و زرتشتیان است. اگر چه نام نوروز در اوستا نیامده است اما در کتابهای پهلوی ، نوروز به لحاظ گاه شماری اهمیت فراوانی دارد .جشنواره ای که با بهار طبیعت همراه با رویش گل و نغمه بلبل به همراه ویژگی های دینی نوعی بزرگداشت جهان ایزدی است.
از نظر دینی و باورهای ایرانیان نوروز جشن آفریدن آتش است. آتشی که چون نیروی حیاتی در تمام آفرینشهای دیگر جاری است.
به موجب اهمیت و قداست و اعتبار کهنی که این جشن نزد ایرانیان داشته و دارد برای برگزاری این جشنها در گذشته نیاز به مکانی ویژه بود .
به عنوان نمونه تخت جمشید با عظمت دیرینه اش مکان مقدسی برای برگزاری آیین نوروزی بود . اینک ه نوروز جشنی کهن و دارای قدمت است .
به گواهی اسناد بی شماری است که سابقه آن را به دوران مشترک هند و اروپایی می رساند.
به روایت (الیاده ۱۳۷۶ ص ۱۰۵ ) قرن ها پیش از ظهور هند و اروپاییان در آسیای صغیر ، مجموعه اساطیری آیین جشن سال نو که روی هم رفته تکراری از کار آفرینش انگاشته می شد نزد سومریان و اکدیها شناخته شده بود و عناصر اصلی آن در میان مردم مصر و عبرانیها نیز رواج داشت یا مراسم سال نو اشاره کرد که در Akita به جشن اکیتا از بارزرین نمونه های این جشن می توان شهرهای بین النهرین برگزار می شد . سیلی خوردن شاه از کاهن و عیاشی های مربوطه به این عید بهاری نمادی از بی نظمی و آشوب بوده که در ایران به شادمانی عمومی تبدیل شده است و همچنین با بهم ریختن نظم و قواعد اجتماعی در قالب میرنوروزی در زمان ما تجلی می یابد
غرض این که نوروز یک عید بومی است. و در تاریخ این خاک ریشه ای عمیق و کهن دارد. اما آن چه که بیش از همه اهمیت دارد حفظ و برگزاری آن در جای جای جغرافیای فرهنگی ایران است که تا به امروز نیز اگر چه در شکل و صورت تغییراتی داشته است اما در اصل آن ، تغییری نیافته است .
آری جشن و شادمانی نیاز جوامع بشری در همه ادوار است خصوصا انسان بهت زده امروزی که در چنگال ماشین گرفتار آمده است در قفسی که تار وپودش را خود تنیده است .
این جشنها ضرب آهنگی است که زمان را از صورت تک خطی و تک بعدی بیرون می آورد و آن را به شکل حلقه ای از تداوم نقش می زند که همواره نو می شود و پس از پایان یافتن از سر نو به آغاز می پیوندد
● نوروز در دامنه های البرز:
مردم سرسبز این دیار که جشنهای فراوانی را در طول سال برگزار می نمودند و صد افسوس که بسیاری به فراموشی سپرده شده است چندی دیگر حفظ شده و هنوز هم برگزار می گردند. در این میان نوروز را چون سایر اقوام باشکوهی بیشتر برگزار می کنند.
● آداب نوروز:
آداب نوروزی در این مناطق رسوم فراوانی دارد که به پاره ای از آنها اشاره خواهد شد.
یکی از آن رسم ها انتخاب (مامج یا سال مج ۱) می باشد.
در گذشته ای نه چندان دور ، روز و شب اول هر ماه را جشن می گرفتند ( مارمشو ، مارمروز ) اما در آخر میر ماه زمستان کدبانوی خانه به سراغ ملای ده می رفت و فرزندان و نوادگان خود را به عنوان مامج و سال مج با استخاره ملا انتخاب می کرد . به این شکل که نام هر یک را که بر زبان می آورد با استخاره اگر خوب بود آن فرد به عنوان مامج انتخاب می شد. یعنی کسی که اول ماه اونما قبل از هر کسی قدم در خانه می گذارد و به یمن قدمش عید و سال و ایام خوب در پیش خواهد بود . در صورتی که ظرف همین ماه ایام بر وفق مراد بود همان مامج به عنوان سال مج نیز انتخاب می شد . یکی دیگر از آداب نوروزی پیام میر نوروزی است.
در بسیاری از نقاط البرز میر نوروزی پیام آور شادمانی ها و بهار طبیعت است که نوروز خوان با اشعاری که محتوای آمدن بهار را نوید می دهد.آمدن بهار و آمدن نوروز را به همگان می گوید و مژدگانی دریافت می کند.
پاره ای از ابیات آن به شرح زیر است:
باد بهارون بیمو گل به گلستون بیمو نوروز سلطون بیمو . . .
به هنگام تحویل سال معمولا اهالی در گذشته در محله ای خاص جمع می شدند . بر اساس زمان سنج های مختلف و با صدای تفنگ شکارچی سال را تحویل می کردند. اما امروزه به خاطر توسعه ارتباطات معمولا از رسانه های صوتی و تصویری استفاده می شود . پس از تحویل سال ، سال مج با ظرفی آب و سینی که دارای سبزه و قرآن و سکه و سنجد و قدری گندم یا برنج می باشد. با پای راست وارد خانه می شود .ذکر و دعای زیرلبی قدم خیر اطرافیان بدرقه راهش است در چهار گوشه تمام اتاقها قدری آب را به عنوان نماد آبادی و نظافت و منبع حیات می ریزد. سپس با اضافه آبی که در دست اوست کدبانوی خانه برای درست کردن چای استفاده می کند . همچنین عیدی خوبی را برای سال مج در نظر می گیرند . علاوه بر جوراب یا پیراهن مقداری پرساق ( نوعی شیرینی ) و تخم مرغ رنگ شده و مقداری پول نیز به او می دهند
جشن و سرور و شادمانی از درون انسانها و خانه ها بر می خیزد افراد خانواده به یکدیگر تبریک سال نو و شادباش می گویند سفره هفت سین را برقرار می کنند که امروزه به خاطر ارتباطات زیاد و تأثیر رسانه ها و مهاجرت به شهرها بخشی از محتویات سفره ها تغییر کرده است اما در گذشته معمولا تخم مرغ رنگ شده ، پرساق ( شیرینی محلی ) و میوه محلی و نخود و کشمش از رایج ترین آن بودچراغ روشن بر سر سفره و سبزه ای که کدبانوی خانه از اونما به فکر تهیه آن بود و زینت بخش محفل و سفره را دو چندان مزین می سازد در میان سبزه شاخه ای از گل درخت بید قرار می دهند (بامشی کتوک )
سبزه ای که عظمت آدمی را با زایش جوانه و گیاه پیوند می دهد . مرگ نبات و زادن رستاخیز آن رمز جشن بهار است .این همان رفتاری است که با سبزه های رویانده در سفره و خوان نوروزی هم انجام می دهیم دانه ها را در جایی می کاریم و در روز سیزدهم سال آن را به دور می اندازیم که نماد شهادت است . شهادت در حقیقت بنیاد تاریخی و جوهر اصلی نوروز و جشن نوروز ، جشن ستایش و تجلیل شهادت است . آدمی که با انتخاب خود و آگاهانه به زمین فرود آمد و این هبوط به زمین را به منظور رسیدن به هدفی برتر از زندگانی و مرگ یعنی رستگاری نهایی هستی انتخاب کرد و لقب اشرف مخلوقات را از آن خود کرده است .علاوه بر آن پس از تحویل سال اعضای خانواده در کنار یکدیگر قرار می گیرند وسال نو را به یکدیگر تبریک می گویند. سپس معمولا به صورت دسته جمعی به دیدار بزرگتر ها و اقوام می روند و سنت زیبای صله رحم را به جا می آورند آشتی کنان افرادی که احیانا قهر یا کدورتی در میان دارند
امامزاده ابراهیم دنگاسی در کجورنوشهرسپس زیارت اهل قبور و فاتحه خوانی و همچنین زیارت امامزادگان معصوم نیز از جمله کارهای پس از تحویل سال می باشد.
در چنین شبی اگر خانه ها چراغ آن روشن است و باور دارند در اول سال نباید خانه ای تاریک باشد. از دیگر سنت ها عیدی دادن بزرگترها به کوچک ترهاست که معمولا افراد خردسال بیشتر از این عیدی بهره مند می شوند
علاوه بر آن پسرانی که نامزد دارند برای نامزد خود حتما عیدی لباس و شیرینی می گیرند و مادر عروس هم مجمه ای مرکب از شیرینی و تنقلات برای داماد هدیه می آورد .

۱-سال مج،مامج:در بعضی از نقاط مازندران مادرمه می گویند
نویسنده:فرهود جلالی کندلوسی
منبع:وبلاگ گردشگری مازندران

منبع : پایگاه خبری دیلم