نفت ۱۰۳ دلاری و گرایش مصرف کنندگان بزرگ به منابع نفتی آفریقا

افزایش تنش های سیاسی و نظامی در خاورمیانه از جمله در نزدیکی چاه های نفتی شمال عراق و نیز تداوم منازعه سیاسی در لبنان و فلسطین و چالش های امنیتی در خلیج فارس باعث گرایش مصرف کنندگان بزرگ نفت از جمله چین و هند به سوی منابع نفت و گاز جدید در خارج از خاورمیانه و خلیج فارس شده است.
آفریقا یکی از مقصد های جدید فرستادگان نفتی هند و چین است. میزان تقاضای نفت چین از غرب آفریقا از سال ۲۰۰۱ تاکنون به شدت افزایش یافته است و آنگولا اکنون با پشت سر گذاشتن عربستان به اولین صادرکننده نفت به چین تبدیل شده است. زیرا با تامین۱۸ درصد نفت مورد نیاز چین اولین کشور صادرکننده نفت به این کشور است این در حالی است که چین سالانه ۲/۲ میلیارد بشکه نفت مصرف می کند و ۴۳ درصد نفت مورد نیاز خود را وارد می کند.
در این میان شرکت های نفتی دولتی در چین قراردادهای چند میلیارد دلاری برای توسعه میدان های نفت و گاز در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین امضا کرده اند. اگرچه پکن در تلاش است تا وابستگی به نفت سایر کشورها را کاهش داده و به توسعه میدان های جدید نفت و گاز و منابع انرژی جایگزین مثل انرژی هسته ای بپردازد. با این وجود به دلیل نرخ رشد بالای اقتصاد چین و نیاز روز افزون به منابع انرژی واردات نفت چین در حال افزایش است و چین در سال های اخیر با توجه به رشد اقتصادی سرسام آوری که داشته، به شدت واردات نفت را افزایش داده است. به گونه ای که از ژانویه تا ژوئن سال گذشته واردات نفت از آنگولا، ۹۴ میلیون بشکه یا ۱۸ درصد از کل مصرف این کشور بوده است. سایر کشورهای عرضه کننده نفت به چین، کشورهای عربستان، ایران، عمان، گینه استوایی، روسیه، یمن، کنگو، لیبی و ونزوئلا هستند.
کل مصرف نفت چین در سال گذشته ۲/۲ میلیارد بشکه بوده است. این ارقام و آمار ها نشان می دهد چین که یکی از اقتصادهای نوظهور است طی دو دهه گذشته با شتابی روزافزون مسیر رشد اقتصادی را پیموده است. رشد اقتصادی این کشور به دلیل ارزانی و فراوانی نیروی کار و به عبارت بهتر، پایین بودن هزینه تولید نسبت به سایر کشورها بوده است. متوسط رشد اقتصادی چین طی پنج سال گذشته معادل ۱۰ درصد بوده است، این مقدار رشد اقتصادی موجب واردات گسترده نفت شده است. واردات نفت چین در نیمه اول سال گذشته، برخلاف تلاش های این کشور برای کاهش وابستگی به عرضه نفت خارجی، ۶/۱۷ درصد افزایش داشته است.
چنین سطحی از تقاضا در کنار نگرانی های چین از آینده اوضاع در خاورمیانه باعث شده که شرکت های نفتی چین فعالیت های خود را در بخش بالادستی صنعت نفت کشورهای نیجریه، سودان و نیجر افزایش دهند، پالایشگاه های چین نیز مذاکراتی را برای عقد قراردادهای درازمدت به منظور خرید نفت از تولیدکنندگان نفت آفریقا به انجام رسانده اند. در همین چارچوب مقامات نیجریه امتیاز استخراج از چهار میدان نفتی خود را به یک شرکت چینی اعطا کرده اند. شرکت ملی نفت چین که یک شرکت دولتی است. دو میدان نفتی در منطقه نفت خیز دلتای نیجر و دو میدان دیگر در حوضچه دریاچه چاد قرار دارند.
انعقاد این قرارداد نتیجه دیدار هو جیانتائو رییس جمهوری چین از آن کشور در اوایل سال گذشته بوده است. در این دیدار نیجریه به طور اصولی موافقت کرد در قبال دو میلیارد دلار سرمایه گذاری چین در احداث یک پالایشگاه نفت در آن کشور امتیاز استخراج نفت را به چین واگذار کند.
نیجریه که در بخش غرب آفریقا قرار دارد، در مجموع ۱۷ میدان نفتی را به مناقصه گذاشته است و یک شرکت هندی نیز برای مشارکت در چند میدان پیشنهاداتی به دولت نیجریه داده است. تمایل فزاینده چین برای استفاده از نفت غرب آفریقا کاملاً مشهود است و بسیاری از معامله گران نفتی که از تجربه کاری در غرب آفریقا نیز برخوردار هستند از شرکت های اصلی خود جدا شده و برای آموزش دادن به چینی ها به دفاتر شرکت های آن ها در لندن رفته اند. هند هم که در چهار تا پنج سال گذشته تنها حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز نفت خام سبک نیجریه را می خرید تقریبا خرید خود از نفت خام منطقه غرب آفریقا را دو برابر کرده است. همچنین تعداد زیادی از پالایشگاه های هند هم در حال حاضر مقدار زیادی از نفت خام های آفریقا از جمله نفت خام های متوسط و شیرین را خریداری می کنند. از سوی دیگر در حالی که در پایان سال ۲۰۰۷ ظرفیت تولید نفت خام در غرب آفریقا ۶۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت، انتظار می رود بخش اعظم آن به خریداران منطقه آسیا - پاسیفیک نظیر هند و چین عرضه شود.
معامله گران با توجه به رشد شدید تقاضا در بازارهای آسیا، به ویژه در کشورهای چین و هند، می گویند؛ پالایش گران شرقی به دنبال نفت شیرین هستند، زیرا نمی خواهند خرید های خود را به خاورمیانه محدود کنند. پالایشگران همچنین ظرفیت گوگردزدایی خود را کاهش داده اند به همین دلیل پیش بینی می شود خریداران چین مهم ترین مصرف کنندگان ۲۵۰ هزار بشکه در روز از نفت خام «HUNGO» باشند. این نفت خام را شرکتExxon Mobil در آنگولا تولید خواهد کرد. hungo نفت خام سنگین شیرین است که با نفتCongolese djeno که در بازارهای شرق خواهان زیادی دارد، قابل رقابت است. امسال با به بهره برداری رسیدن میدان نفتیBanga در نیجریه که مجری آن شرکت Shell بوده است، ۲۵۰ هزار بشکه در روز بر تولید نفت نیجریه افزوده شده است. بهره برداری از میدان Banga چندین بار به تعویق افتاده بود، اما با آغاز تولید آن رقیب جدیدی وارد بازار شده است. این در حالی است که انتظار می رود نفت میدان Banga نفت سنگین شیرین باشد که مورد تقاضای پالایشگاه های چین است. پروژه Erha در نیجریه نیز با تولید ۱۵۰ هزار بشکه نفت خام در روز که مجری طرح آن شرکتExxon Mobil است، به بهره برداری رسیده است. همچنین با آغاز تولید نفت از میدان Chinguetti در موریتانی که شرکت استرالیایی Woodside پیمانکار آن است، این کشور نیز به جرگه تولیدکنندگان نفت خواهد پیوست.
با توجه به میزان عرضه و تقاضا در بازارهای مختلف می توان گفت که افزایش عرضه نفت خام درغرب آفریقا راهی بازارهای خارج از منطقه اقیانوس اطلس خواهد شد و رشد تقاضا در آسیا-پاسیفیک می تواند نفت خام بیش تری را به سوی شرق سوق دهد. بر اساس برآوردهای نشریه Argus کسری خالص عرضه نفت در منطقه اقیانوس اطلس از شش میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۱۹۹۹ به سه میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز در شرایط کنونی کاهش یافته است. این در حالی است که در منطقه آسیا- پاسیفیک کسری خالص عرضه از ۱۲ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۱۹۹۹ به ۱۴ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز در شرایط کنونی افزایش یافته است.

علی شریف زاده

منبع : روزنامه سرمایه