فقر آهن؛ شایع‌ترین کمبود تغذیه‌ای

صبر کنید صبر کنید به سادگی از روی این مطلب نگذرید. فکر نکنید که چون تغذیه خوبی (البته از نظر خودتان) دارید مبتلا به کم خونی نمی شوید. شاید شما هم دچار کم خونی فقرآهن باشید اما ندانید. آیا می دانید که کم خونی فقرآهن چیست و به چه علت به این نام نامیده می شود. کم خونی فقرآهن همان گونه که از نام آن پیدا است، در اثر کاهش میزان آهن در بدن ایجاد می شود. نزدیک به نیمی از جمعیت جهان به درجاتی از فقرآهن از خفیف تا شدید مبتلا هستند نقش اصلی آهن در بدن که کلا حدود ۳ تا ۴ گرم در تمام بدن است، جای گرفتن در داخل مولکول گلبول قرمز خون بوده و قابلیت اصلی آن حمل و نقل اکسیژن از ریه به بافت های مختلف بدن است. بنابراین وقتی مقدار آهن از حد طبیعی کمتر شود طبعا آهن داخل هموگلوبین کم می شود و نهایتا ساخت گلبول قرمز دچار مشکل می شود و گلبول قرمز به وظیفه اصلی خود که انتقال اکسیژن است نمی تواند به خوبی عمل کند.
● عوامل پایین آمدن آهن خون
▪ عوامل مختلفی باعث پایین آمدن میزان آهن در بدن می شود که می توان آنها را به ۳ دسته کلی تقسیم بندی کرد:
۱) میزان آهن در رژیم غذایی کافی نیست.
۲) آهن در رژیم غذایی وجود دارد، ولی بدن ما توانایی کافی برای جذب آن را ندارد.
۳) عواملی که سبب اتلاف آهن موجود در بدن می شوند، مثل خونریزی از زخم معده، قاعدگی با خونریزی زیاد و...
● علائم کم خونی فقرآهن
در دوران شیرخوارگی و نوجوانی که بدن رشد سریعی دارد و نیز در حاملگی نیاز به آهن افزایش پیدا می کند که باید به آن توجه شود. کم خونی فقرآهن، اگر خفیف باشد، علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند، ولی در صورتی که شدت یابد، به تدریج علائمی نظیر ضعف و خستگی، کوتاهی نفس حین فعالیت، سرگیجه سردرد و اشکال در تمرکز و نیز خوردن موادی مثل یخ و خاک و... در فرد پیدا می شود. این افراد معمولا ظاهر رنگ پریده دارند و ضربان قلب آنها سریع است. در موارد شدیدتر، گوشه دهان آنها ترک می خورد و شکل ناخن ها هم دچار تغییر می شود. در اغلب موارد، کم خونی فقرآهن که ناشی از کاهش میزان آهن در رژیم غذایی و یا کاهش توانایی جذب آن باشد با دریافت قرص های مکمل آهن و خوردن غذاهای حاوی آهن فراوان بهبود می یابد. این مکمل ها معمولا یک تا ۳ بار در روز برای مدت ۲ ماه منصرف می شوند. البته میزان مصرف و طول دوره درمان، بستگی به علت و شدت کم خونی دارد و گاه ممکن است ۶ ماه طول بکشد تا میزان آهن بدن شما به سطح نرمال برسد. در مواردی که کم خونی خیلی شدید باشد، ممکن است پزشک برای جلوگیری از خطرات احتمالی ابتدا اقدام به تزریق خون به فرد بیمار کند و سپس برای او مکمل های آهن و رژیم غذایی مناسب تجویز کند. همچنین اگر بدن شما به دلیل بیماری خاصی توانایی جذب آهن خوراکی را ندارد و یا به دلیلی نمی توانید از مکمل ها و غذاهای حاوی آهن استفاده کنید، ممکن است نیاز به تزریق آهن پیدا کنید. درصورتی که بیماری خاصی مثل خونریزی از معده و یا... سبب کاهش میزان آهن بدن شده باشد، حتما باید بیماری زمینه ای نیز تحت درمان قرار گیرد.
● توصیه های درمانی
۱) اساسی ترین درمان فقر آن، دادن آهن است و بهترین راه تامین آن راه خوراکی است که در حال حاضر به صورت قرص، کپسول و شربت موجود است. برای بچه ها بیشتر شربت و در بزرگسالان بیشتر قرص تجویز می شود. قرص آهن رایج در ایران فروس سولفات است. در خارج از کشور اشکال دیگر هم وجود دارند که همه آنها یکی بود و ملکول نهایی آهن است که مورد استفاده بدن قرار می گیرد.
۲) قرص آهن بدمزگی و تغییر مزه دهان، گاه یبوست و گاه اسهال و دل دردهایی را در بعضی از مواقع برای بیماران ایجاد می کند. اگر در مواردی با رعایت تمام توصیه هایی که پزشک می کند بیمار این عوارض احتمالی را نتواند تحمل کند، می تواند از اشکال دیگر آهن که به صورت غیر روتین در بازار وجود دارند و یا حتی می تواند از شربت های آهن را مورد استفاده قرار بدهد. اگر این هم قابل تحمل یا مقدور نباشد نهایتا پزشک ممکن است از آهن تزریقی استفاده کند که مسلما موارد بسیار نادری را شامل می شود و این روش به دلیل عوارضی که دارد معمولا توصیه نمی شود
۳) بهترین مخزن آهن در گوشت است. گوشت قرمز و جگر آهن گوشت قابلیت جذب بالایی دارد. در سبزیجات هم آهن تا حدی موجود است ولی آهن سبزیجات مثل اسفناج و یا عدس به گونه ای است که قابلیت جذب پایینی دارد.
۴) برای پیشگیری از بروز کم خونی فقرآهن در شیرخواران توصیه می شود که از ۶ هفتگی تازمانی که کودک غذای کافی حاوی میزان مناسبی آهن دریافت کند، ترکیبات آهن به صورت قطره سولفات فروس به کودک داده شود. آهن موجود در شیرمادر ۲ تا ۳ برابر بهتر از آهن موجود در شیرگاو جذب می شود. در کودکان کمتر از ۱۲ ماه تا حد امکان از شیرگاو و بز استفاده نکنید و پس از آن هم فقط به شیرگاو اکتفا نکنید. فقرآهن در کودکانی که به جای مصرف غذاهای حاوی آهن، شیر می نوشند با شیوع زیادی دیده می شود. مصرف روزانه بیش از نیم لیتر شیرگاو در کودکان به خصوص شیر نجوشیده می تواند منجر به دفع روزانه مقداری خون از دستگاه گوارش و در دراز مدت باعث ایجاد فقرآهن می شود.
۵) مصرق قهوه، تخم مرغ، شیر، لبنیات، چای، نان گندم، حبوبات و شکلات جذب آهن را کاهش می دهد. بنابراین از مکمل های آهن طی یک ساعت پیش از مصرف این مواد تا ۲ ساعت پس از مصرف آنها خودداری کنید.
۶) هرگاه پزشکی برای شما داروهای حاوی آهن تجویز کرد معنای آن این است که شما دچار کم خونی فقرآهن هستید و دارو ها را حتما باید تا مدت تعیین شده (که معمولا چند ماه است) استفاده کنید و در مورد این که آیا باز لازم است که دارو را ادامه دهید یا خیر با پزشک خود مشورت کنید. افزایش میزان هموگلوبین به تنهایی معیار خوبی برای کافی بودن میزان آهن نیست بلکه باید ذخایر آهن در بدن هم تامین شود لذا مصرف دارو و مقدار و مدت زمان آن حتما باید با مشورت پزشک باشد.

منبع : سایت لینکستان