بازار فروش خودرو در آسیا

● بازار آسیا
قاره آسیا و كشورهای زیرمجموعه آن پرجمعیت‌ترین منطقه جهان را تبدیل به بزرگ‌ترین بازار مصرف كرده‌اند. خودرو به عنوان یكی از كالاهای مهم در این بازارها معامله می‌شود و از این رو بزرگ‌ترین تولیدكنندگان در سراسر جهان در جست‌وجوی راهیابی به این بازار پرسود و منفعت هستند. به عنوان نمونه، باید گفت كه تولیدكنندگان آلمانی امیدوارند تا سال ۲۰۰۹ میزان فروش خودروهای خود را در این بازار به ۱۵۰ هزار دستگاه افزایش دهند.
شركت بی.ام.دبلیو در سال ۲۰۰۲ به تنهایی توانست ۴۵ هزار دستگاه از خودروهای خود را در این منطقه بفروشد. در همین سال شركت انگلیسی رولزرویس نیز كه خودروهای تشریفاتی بسیار گران‌قیمتی تولید می‌كند، تنها در ژاپن ۱۰۰ دستگاه از محصولات خود را به قیمت هر دستگاه ۳۷۶ هزار دلار فروخت.
● بازار چین
كشور چین در مقام پرجمعیت‌ترین كشور جهان، یكی از بزرگ‌ترین بازارهای مصرف خودرو به‌شمار می‌رود و هر سال تعداد بسیار زیادی وسیله نقلیه در كشور ساخته یا از خارج وارد می‌شود. چین تنها كشور جهان است كه توانست با برخورداری از رشد سریع و سرسام‌آور اقتصادی، بر تمام بازارهای بین‌المللی و اقتصاد جهان سایه افكنده و تأثیرگذار باشد. این رشد تا جایی است كه اینك بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان نیز به قدرت اقتصادی چین واقف شده‌اند و آن را می‌ستایند.
مدیران شركت جنرال موتورز امریكا و برخی از تحلیل‌گران بازارهای جهانی خودرو بر این باورند كه چین ظرف ۵ سال آینده به دومین بازار بزرگ خودرو تبدیل خواهد شد. به این ترتیب، پرجمعیت‌ترین كشور جهان گوی سبقت را از ایالات متحده امریكا خواهد ربود.
از دیگر سو، رشد تقاضا در بازارهای داخلی چین به‌اندازه‌ای زیاد و سریع خواهد بود كه در چند سال آینده ژاپن را نیز پشت‌سر خواهد گذاشت.
مدیر عامل شركت امریكایی جنرال موتورز امریكا، در دیدار با اعضای اتاق بازرگانی سوئیس و امریكا در شهر ژنو اعلام كرد: «تب خودرو در چین شباهت بسیار زیادی به تب طلا در آلاسكا و امریكا دارد و بزودی اخبار متحیركننده‌ای در خصوص بازار خودروی چین از غرب تا شرق عالم، منتشرشده و همگان را به تعجب خواهد افكند».
شایان ذكر است كه برطبق آمار و اخبار انجمن تولیدكنندگان خودرو در پكن، در سال ۲۰۰۳ بازار فروش خودروهای مسافری در چین ۷۶ درصد رشد داشته و تعداد خودروهای به فروش رسیده، ۹۷/۱ میلیون دستگاه است. این درحالی است كه تعداد انواع خودروهای فروخته شده در بازار ژاپن، بالغ‌بر ۰۳/۴ میلیون دستگاه و مجموع خودروهای عرضه شده در بازار امریكا نیز ۷/۱۶ میلیون دستگاه بوده است.
جنرال موتورز و دیگر شركت‌های خودروسازی فعال در چین، از هر گونه افزایش تقاضا در بازار آن كشور استقبال می‌كنند و این امر را موجب تقویت حضور خود در بازار رو به‌رشد چین و افزایش سود می‌دانند. در همین راستا، GM به تنهایی توانست در سال گذشته ۳۸۶ هزار دستگاه خودرو به بازار چین عرضه كند كه در مقایسه با سال ۲۰۰۲ از رشدی معادل ۴۶ درصد برخوردار بود. به این ترتیب، ۷/۸ درصد از بازار خودروی چین در اختیار این شركت قرار دارد. اندیشه توسعه بازار و ارائه نمونه‌های ارزان‌تر برای جلب مشتری بیشتر، از جمله اهداف و برنامه‌های جنرال‌موتورز در چین است.
فولكس‌واگن آلمان نیز كه در سال ۲۰۰۲ نزدیك به ۴۵ درصد از كل بازار خودروی چین را در اختیار داشت: با بداقبالی روبه‌رو شده و در سال ۲۰۰۳ صرفاً ۳۶ درصد از بازار چین را تصاحب كرد. با این حال آلمانی‌ها در دو شهر شانگهای و چانگ‌چون چین با مشاركت طرف چینی، دو كارخانه تولید خودرو دایر كردند تا بخشی از نیازهای بازار خودروی چین را تأمین كنند. جمعیت زیاد، كاهش قیمت تمام شده خودرو و ارزانی قیمت، از جمله عوامل استقبال زیاد مردم چین از خودروهای سواری است.
● بازار خاورمیانه
یكی از دیگر بازارهای مهم خودروی جهان، منطقه ثروتمند خاورمیانه است. این منطقه به دلیل وجود ثروت و جمعیت فراوان، یكی از بزرگ‌ترین بازارهای مصرف كالا و خدمات در جهان است كه همواره مورد توجه تولیدكنندگان بوده است. از سال‌های دور تا این اواخر، واردات كالا و خدمات به جای توسعه اقتصادی، مهم‌ترین اقدام دولت‌های منطقه و سرلوحه اقدامات آنها بوده و بیشترین اهمیتی كه از سوی بخش خدمات به اقتصاد ملی داده می‌شد، مرتبط با بحث واردات كالا بود و توسعه اقتصادی در اولویت بعدی قرار می‌گرفت. به‌طور كلی، باید گفت روشنفكران و رهبران سیاسی و اقتصادی در منطقه، برنامه‌ریزی منسجم و كاملی برای كنترل جمعیت ندارند. البته نباید به‌طور كلی منكر برنامه‌ریزی و سیاست‌های مرتبط با آن شد، اما در مقایسه با دیگر مناطق جهان برنامه‌های موجود در خاورمیانه برای كنترل جمعیت بسیار كند پیش می‌رود و رونقی ندارد. برطبق آمار منتشر شده در نماگرهای اقتصادی سال ۲۰۰۰ از سوی بانك جهانی و اطلاعات اداره آمار ایالات متحده امریكا، میانگین درصد رشد سالانه جمعیت در این منطقه، ۸/۲ درصد بوده است. در این بین، امارات متحده عربی با ۳/۵ درصد، عربستان سعودی با ۴/۴ درصد، عمان و اردن با ۱/۴ درصد، عراق با ۳ درصد، جمهوری اسلامی ایران با ۶/۲ درصد و اسرائیل با ۴/۲ درصد، به ترتیب بیشترین نرخ رشد سالانه جمعیت را داشته‌اند. در حالی كه این میانگین در شرق آسیا ۵/۱ درصد گزارش شده است. هیچ اجماع قابل قبولی برای این موضوع وجود ندارد. برای نمونه برخی از منابع نرخ رشد سالانه جمعیت در جمهوری اسلامی ایران را ۸/۱ درصد گزارش كرده‌اند.
یكی از مطلوب‌ترین كالاهای وارداتی به این منطقه «خودرو» است. به بیانی دیگر، بازار خودرو در این منطقه رونق زیادی دارد و برای اثبات این امر كافی است به این موضوع اشاره شود كه از ۱۹۹۵ تا سال ۲۰۰۲، بازار خودرو در خاورمیانه ۱۴۹ درصد رشد داشته، در حالی كه بازار ۳ كشور افریقایی مصر، مراكش و افریقای جنوبی، تنها ۸ درصد ترقی كرده است. تحلیل‌گران اقتصادی و مسائل بازار در انگلیس پیش‌بینی می‌كنند كه بازار خودرو در شمال افریقا و خاورمیانه ظرف دهه آینده، حداقل ۵۰ درصد دیگر رشد داشته باشد. برطبق اظهارات این گروه از كارشناسان، در دوره مورد بررسی تنها ۵/۱ میلیون دستگاه خودروی سبك تجاری وارد بازار خاورمیانه شده و این رقم از خودروهای سواری جداست. ناگفته پیداست كه اندازه و ساختار بازارهای مصرف خودرو در هر یك از كشورهای مورد اشاره متفاوت و منحصر به فرد است. برای مثال سیاست‌های اقتصادی و تجاری هر كشور در مورد صدور مجوز واردات خودرو و یا تولید آن در داخل و همچنین حجم تقاضای مصرف‌كنندگان از جمله عوامل توسعه ملی بازار خودرو تلقی می‌شود.
توسعه بازار و واردات و مصرف خودرو بین ۶ كشور عضو شورای همكاری خلیج فارس، مشابه و یكسان نیست. لازم به توضیح است كه تعداد خودروهای موجود در این كشورها از رقم ۱۷۸ هزار دستگاه در ۱۹۹۵ به ۴۱۱ هزار دستگاه در سال ۲۰۰۲ افزایش یافته است. در حال حاضر عربستان سعودی به تنهایی ۴۶ درصد، امارات ۲۴ و كویت ۱۳ درصد از كل بازار خودروی این ۶ كشور را در اختیار دارند. ناگفته پیداست كه تغییر ارزش دلار و درامدهای نفتی هر یك از كشورها، بر اجرای این سیاست تاثیر می گذارد.
● بازار ایران
جمهوری اسلامی ایران با برخورداری از وسعت، جمعیت، منابع انرژی و همچنین بنا به دلایلی مانند: گذار از دوران پس از جنگ، نیاز به بهسازی ناوگان حمل و نقل، افزایش تقاضای داخلی و نظایر آن به عنوان بزرگ‌ترین بازار مصرف خودرو و نیز تنها تولیدكننده خودرو در خاورمیانه شناخته شده است. برطبق پیش‌بینی كارشناسان اقتصادی انگلیس: ظرف دهه آینده رشد اقتصادی و بازار تولید و مصرف خودرو در ایران همچنان صعودی، پررونق و در حال افزایش باقی خواهد ماند. به اعتقاد این تحلیل‌گران، از جمله عوامل این ترقی، استفاده از فناوری خارجی و نیز جذب سرمایه یا مشاركت خودروسازان بزرگ شرق و غرب مانند كره، مالزی، ژاپن، فرانسه و آلمان است. برطبق این نظریه، صادرات محصولات ایرانی در سال ۲۰۰۴ افزایش یافته و بخشی از بازار مصرف در ایران همچنان وابسته و چشم انتظار واردات خودروهای سواری خارجی خواهد بود.پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۰۸، حجم فروش خودرو در ایران به بیش از ۹ میلیون دستگاه برسد، اما مهم‌ترین تهدیدی كه این موضوع را احاطه كرده و آن را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است، موقعیت و چالش‌های سیاسی ایران در عرصه بین‌المللی و توان جذب سرمایه‌های خارجی در بخش صنعت خودروی ایران است.
بررسی آمار تولید و واردات خودرو در ایران نشان می‌دهد كه از ۱۳۴۷ تا ،۱۳۸۰ در مجموع ۳ میلیون و ۱۴۳ هزار و ۲۵۹ دستگاه خودرو وارد بازار ایران شده است. ازسوی دیگر، ساخت و واردات خودرو در داخل كشور از رقم ۴۱۲ دستگاه در ۱۳۴۷ به ۵۴۸ هزار و ۳۲۱ دستگاه در ۱۳۸۰ رسیده است.
برطبق بررسی كارشناسان اقتصادی لندن، در فاصله بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۸ صنعت خودروسازی ایران، ۳۰ درصد رشد داشته كه ۵ برابر بیشتر از رشد اقتصادی دیگر بخش‌هاست و این توسعه در آن مقطع زمانی، ۸ برابر رشد اقتصادی كل كشور بود. در این دوره زمانی همچنین ۲۳۵ هزار فرصت شغلی در ایران ایجاد شده است. برطبق برنامه سوم توسعه اقتصادی، سهام شركت‌های دولتی خودروسازی در ایران، باید به بخش خصوصی واگذار شود. به این ترتیب، با اجرای برنامه خصوصی‌سازی، بخش مهمی از برنامه‌های از پیش تعیین شده در این صنعت ۴۰ ساله، محقق خواهد شد.
گفتنی است با بررسی ارقام و آمار مربوط به فروش خودرو در خاورمیانه، به سادگی می‌توان به اختلاف بین كشورها پی برد.
● فروش خودرو در افریقا و خاورمیانه
بازار خودرو در ایران با فروش بیش از ۴۸۳ هزار دستگاه خودروی سواری و سبك در سال ۲۰۰۳، به عنوان بزرگ‌ترین بازار منطقه جلب توجه می‌كند. لازم به توضیح است كه این رقم در مقایسه با سال ۲۰۰۲ چیزی حدود ۷/۱۱ درصد بیشتر است كه حاكی از رشد صعودی فروش خودرو در ایران است.
تیم آرمسترانگ كارشناس و تحلیل‌گر ارشد انگلیسی معتقد است: «پیش از اینكه غول‌های صنعت خودروسازی جهان به وضعیت ثبات قطعی و تسلط بر تمام بازارهای بین‌المللی دست یابند، بازارهای خاورمیانه باید راهبرد مناسبی را اتخاذ كنند».
نتیجه نهایی این تعامل، فرا رسیدن سال ۱۹۹۵ و فروش و واگذاری ۳ شركت بزرگ خودروسازی در جمهوری چك‌اسلواكی سابق و لهستان به خارجی‌ها بود. از دیگر سو اروپا نیز مانند امریكای شمالی، تجربه جدیدی را در زمینه بازسازی ساختار صنعتی، ادغام و تولید تجربه كرد. همچنین سهمیه‌های خاصی برای واردات خودرو از اروپای غربی وضع شد و واردات خودروهای مستعمل نیز رواج و رونق بیشتری یافت.
این تلاش در نهایت منجر به انعقاد قرارداد تجارت آزاد خودرو بین كشورهای عضو اتحادیه اروپایی و اروپای مركزی، در سال ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ شد. برطبق این قرارداد، تعرفه‌های مالیاتی و واردات خودرو بین بخش‌های مركزی و غربی اروپا به حداقل رسید و شرایط برای واردات و صادرات خودرو بیش از پیش تسهیل شد. نتیجه این همكاری دو سویه، بسیار واضح و روشن بود، به‌طوری كه صنایع خودروسازی اروپای مركزی به سرعت مسیر رشد را طی كرد و ۴۹ درصد از فروش خودرو در این منطقه نیز به واردات از اروپای غربی، وابسته شد.
خودروهای صادراتی به‌طور كلی باید شرایطی را رعایت كنند تا بتوانند جایی برای خود در دیگر بازارهای جهان باز كنند. مهم‌ترین عواملی كه باید در تولید خودروهای صادراتی رعایت شود عبارتند از:
۱) رعایت سطح درامد و قدرت خرید مصرف‌كنندگان
مصرف‌كنندگان كم درامد و مصرف‌كنندگان پر درامد از نظر قدرت خرید در یك سطح قرار ندارند و باید نوع خدمات و خودروهای مورد ارائه به آنها متناسب باسطح درامد آنها باشد. امكانات و ملزومات نصب شده بر روی خودروهای كوچك و ساده در كشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نیز متفاوت و متمایز است.
همچنین تفاوت بین خودروهای معمولی امروز با خودروهای معمولی ۲۰ تا ۳۰ سال قبل نیز بسیار فاحش است. از این‌رو شرایط زمانی و درامد افراد یكی از عوامل مهم در بازاریابی محصولات صادراتی صنعت خودرو به‌شمار می‌رود.
۲) رعایت مقررات و استانداردهای موجود در كشور مقصد
قوانین و مقررات داخلی هر كشور در مقایسه با دیگر مناطق جهان متفاوت است. برای نمونه قوانین و مقررات مربوط به ایمنی، بازیافت خودروهای فرسوده و عمر خودروها در هر كشوری تابع شرایط ویژه‌ای است كه باید از سوی تولیدكنندگان خودرو مدنظر قرار گیرد.
۳) زیرساخت ترافیكی و شرایط رانندگی
یكی از مسایل مهم و قابل توجهی كه باید مورد عنایت صادركنندگان خودرو قرار گیرد این است كه معمولاً كیفیت جاده‌ها و نوع سوخت مصرفی در كشورهای توسعه یافته بهتر از كشورهای در حال توسعه است. به این ترتیب خودروهای صادراتی به كشورهای در حال توسعه باید از نظر بدنه، شاسی، جلوبندی و موتور متفاوت از خودروهای ارسالی به كشورهای توسعه یافته باشد.
۴) توجه به علایق مشتریان و مصرف‌كنندگان
با توجه به ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی هر یك از جوامع موجود در جهان، میزان سلیقه و نوع انتخاب افراد نیز متفاوت و ناهمگون است. بدیهی است در صورت عدم رعایت این موضوع، دیگر رقبا می‌توانند با در نظر گرفتن سلیقه و خواست مصرف‌كنندگان به‌سادگی به بازارهای مصرف تحت اختیار یك خودروساز نفوذ كنند.
۵) وضع تعرفه و مالیات‌های سنگین
ناگفته پیداست كه برقراری نظام تعرفه‌ای و اخذ مالیات‌های سنگین بر واردات خودرو می‌تواند تأثیر مستقیمی بر تقاضا داشته باشد. این حربه به عنوان اهرمی محدودكننده مسیر و راه صادرات خودرو به بازارهای یك كشور یا منطقه را سد می‌كند. در چنین مواقعی بهترین روش فروش و صادرات خودروهای كوچك و ارزان قیمت به بازارهای مقصد است. چرا كه مصرف‌كنندگان در قبال واردات و خرید چنین خودروهایی، مالیات كمتری می‌پردازند و به این ترتیب تقاضا برای چنین محصولاتی به مراتب بیش از خودروهای گران‌قیمت خواهد بود.
بنا به دلایل پنجگانه بالا و نیز فرایند جهانی‌سازی، بهتر است از راهكارهای زیر برای نفوذ به بازارهای مصرف استفاده كرد:
۱) بومی‌سازی صنایع خودروسازی و رعایت عوامل دخیل در افزایش تقاضا
۲) تولید خودرو در محل فروش
با رعایت موارد ذكر شده، علاوه‌بر رعایت عینی و ملموس موازین مورد نیاز برای تولید خودروهای مورد نیاز یك بازار، می‌توان از موارد و عواملی مانند: امكانات داخلی كشور مقصد، نیروی كار بومی و ارزان، كاهش هزینه‌های حمل و نقل، كاهش هزینه‌های مالیاتی و موارد مشابه، بهره برد.

منبع:
سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (UNIDO)
نویسنده : محمدرضا خدرلو

منبع : ماهنامه صنعت خودرو