توصیه‌هایی برای پیشگیری و درمان لخته های خونی در استنت‌های قلبی

آقای ۵۵ ساله‌ای با پیاده‌روی كوتاهی در سربالایی دچار تنگی نفس می‌شود. پزشك عمومی وی از او می‌خواهد كه با مراجعه به یك پزشك متخصص قلب از مشورت او استفاده كند. در تست ورزش از بیمار می‌خواهند در حالی كه سیم‌های نوار قلب به بدن او وصل است، روی یك تسمه نقاله در حال حركت با سرعت و شیب‌های متفاوت راه برود یا بدود. در یكی از مراحل كه شیب حركت زیاد می‌شود، دوباره همان تنگی نفس به سراغ فرد می‌آید و نمی‌تواند به حركت ادامه دهد. متخصص قلب تست ورزش بیمار را مثبت ارزیابی می‌كند و به او می‌گوید بهتر است آنژیوگرافی شود.
در اتاق آنژیوگرافی كه به آن "كَت لَب" هم گفته می‌شود مانیتور (شبیه تلویزیون) هست. در واقع پزشك تصویر رگ‌های قلب را در این مانیتورها می‌بیند و نتیجه به‌ صورت یك فیلم روی CD ضبط می‌شود. دكتر به بیمار می‌گوید یكی از رگ‌های قلب شما حدود ۹۰ درصد بسته شده و باید یك استنت در آن بگذاریم.
● استنت چیست؟
یك فنر فلزی است كه درون رگ‌ باز می‌شود و ضمن برطرف‌كردن گرفتگی داخل رگ آن را باز نگه می‌دارد. این فنر برای همیشه درون رگ باقی می‌ماند تا از بسته‌شدن دوباره رگ در محل قبلی جلوگیری كند البته با وجود همه این پیش‌بینی‌ها و دقت‌ها، گاه اتفاق‌های ناگوار هم پیش می‌آید.
● لخته در استنت
بعضی وقت‌ها، به‌خصوص در سی روز نخستین بعد از كارگذاری استنت، درون استنت كه به‌طور معمول از جنس نوعی فولاد یا از جنس كروم و كبالت تهیه می‌شود، خون لخته می‌شود و با وجود این كه گرفتگی قبلی برطرف شده ولی پیدایش لخته دوباره راه را بر خون می‌بندد. به عبارت دیگر بیمار دوباره در معرض درد قفس سینه یا حتی سكته قلبی قرار می‌گیرد.
● برای پیشگیری از این لخته چه فكرهایی شده است؟
▪ پوشش روی فلز استنت، یكی از راه‌حل‌هاست. بعضی از استنت‌ها توسط یك لایه خیلی نازك از مواد جلوگیری‌كننده از ایجاد لخته پوشیده شده‌اند. این مواد احتمال بروز لخته را كمتر می‌كنند.
▪ تجویز داروهای ضد لخته خون. پزشكان بعد از كارگذاری استنت به بیمار توصیه می‌كنند، یك یا دو نوع قرص ضد لخته خون را مصرف ‌كند. مدت مصرف این قرص‌ها به‌نظر پزشك و نوع استنت بستگی دارد و بین یك ماه تا یك سال متغیر است. بهتر است این قرص‌ها حتما از داروخانه‌های معتبر تهیه شوند چون انواع نامرغوب آن می‌تواند باعث به خطر افتادن زندگی بیمار شود.
● گرفتگی دوباره استنت
گاهی پیش می‌آید كه مدتی بعد از كارگذاری استنت، مثلا یك سال بعد، بیمار دوباره احساس می‌كند كه همان علامت‌های قبلی به سراغش آمده است. آیا دوباره همان محل تنگ شده است؟ شاید آری.
بعد از كارگذاری استنت سلول‌های داخل رگ كه سلول‌های آندوتلیوم خوانده می‌شوند، شروع به تكثیر می‌كنند. به‌طور طبیعی، این سلول‌ها در حدی تولید مثل می‌نمایند كه روی فنر فلزی یعنی استنت را بپوشانند ولی همیشه این كار با دقت انجام نمی‌شود. گاهی‌اوقات این سلو‌ل‌های بدن بیش‌تر از حد لازم تكثیر پیدا می‌كنند و خود باعث تنگی دوباره رگ در همان محل استنت می‌شوند.
● برای این مشكل چه راه حلی وجود دارد؟
▪ به نظر می‌رسد این نوع تكثیر بیش از حد سلول‌ها با نوعی استعداد افراد توام باشد ولی هنوز دقیقا اطلاعات مستند علمی در این رابطه به دست نیامده است.
▪ پس از آزمایش‌های فراوان چنین به‌نظر می‌رسید كه با استنت‌های پوشیده شده با برخی از انواع دارو كه از تكثیر زیاد از حد سلولی جلوگیری می‌كنند، می‌توان احتمال این تنگی دوباره را كم كرد. در واقع، این استنت‌ها كه به استنت‌های دارویی معروف شده‌اند، همان استنت‌های فلزی هستند ولی روی آن با یك لایه پلیمر، به دارو آغشته شده است.
از آن جا كه نخستین بار استنت‌های دارویی در آمریكا ساخته شد، برخی از پزشكان جهت سهولت كار آن را به بیمار تحت عنوان استنت آمریكایی معرف می‌كنند. البته امروزه این‌گونه استنت‌ها هم در اروپا و هم در آمریكا تولید می‌شوند. در ابتدای كار، تحقیقات صورت گرفته بر روی استنت‌های دارویی خیلی امیدواركننده بود و همه پزشكان را به وجد آورد. هم‌اكنون كه چهار تا پنج سال از این تحقیقات می‌گذرد، نشان داده شده كه مرگ و میر بیماران دارای استنت دارویی و استنت معمولی فرقی نداشته است. چرا؟
اخیرا نتایج مطالعات انجام شده روی استنت دارویی توسط خود همان پژوهشگران (كه در واقع توسط كارخانه‌های تولید كننده انتخاب شده‌اند) در كنگره ۲۰۰۶ TCT در ایالات متحده آمریكا اعلام شد. دكتر استون و دكتر لئون در این گردهمایی نشان دادند كه در فاصله سال‌های دوم تا چهارم، احتمال ایجاد لخته در استنت‌های دارویی بیشتر از استنت‌های غیر دارویی است. اولین بار نتایج مطالعات دكتر كامبنزیند و دكتر نوردمن این شك را برانگیخت و این بار ظن مزبور به یقین مبدل شد. پژوهش‌های دكتر وناوزر هلندی هم در كنگره جهانی ۲۰۰۶ با نتایج مشابهی همراه بود.
دكتر فیسترر از سوئیس هشدار می‌دهد: <باید دقت داشته باشیم كه این‌گونه پژوهش‌ها بر روی بیمارانی با رگ‌های خوب و بیمارانی كه شرایط بیماری پیچیده‌ای ندارند انجام شده است. در دنیای واقعی به‌نظر می‌رسد كه بیماران دریافت‌كننده استنت‌های دارویی در سال‌های دورتر با مخاطرات بیشتری روبه‌رو شوند.>
دكتر هرناندز كه در اسپانیا پژوهشی دیگر بر روی استنت‌های دارویی دارد می‌گوید: <اگر خطر ایجاد لخته دیرهنگام در دنیای واقعی به اندازه مطالعات انجام شده باشد كارآیی استنت‌های دارویی خوب است ولی اگر غیر از این باشد...>
جالب است بدانید كه قیمت استنت‌های دارویی بین دو تا پنج برابر قیمت سایر استنت‌هاست. كارخانه‌های تولید‌كننده به سبب نتایج عالی اولیه، پزشكان را قانع كردند كه حتی برای بیمارانی كه به این استنت‌ها نیاز ندارند آنها را تجویز كنند. آیا هنوز باید به كارگیری بی‌رویه استنت‌های دارویی را ادامه داد؟
از سوی دیگر، كارخانه‌های تولیدكننده برای كم‌رنگ جلوه‌دادن این امر با تعریفی جدید از لخته دیرهنگام تلاش دوباره‌ای را برای افزایش به‌كارگیری استنت‌های دارویی شروع كرده‌اند. پرسش اینجاست كه آیا تعریف مرگ را هم می‌توان عوض كرد؟ آن هم در حالی كه در مجموع، مرگ و میر بیماران دریافت‌كننده استنت‌ دارویی و استنت غیر دارویی یكسان بوده است.

دكتر كیقباد بهدین

منبع : روزنامه سلامت