پیدایش رمان

رمان (Novel) شاخص ترین قالب ادبی به حساب می آید كه می تواند جهان هستی را با تمامی ابعاد پیچیده اش به تصویر كشد، حقایق دست نیافتی را برملا سازد و به حیطه رشته های مختلف علوم انسانی چون روانشناسی، علوم اجتماعی، تاریخ، فلسفه، عرفان و سیاست وارد شود.
بسیاری می پندارند كه رمان در غرب با ظهور «دن كیشوت» نوشته سروانتس آغاز گشت. بعدها نویسندگانی چون دانیل دفو، هنری فیلدینگ و مادام دولافایت این قالب ادبی را رونق دادند و جهانی اش كردند، شایان ذكر است كه پیش از دن كیشوت، در غرب آثار حماسی، اسطوره ها، قصه های عامیانه و حكایات وجود داشت كه مشهورترین آن ایلیاد و ادیسه هومر است.
آثار یاد شده چه از لحاظ محتوا و چه از لحاظ مضامینی با قالب رمان متفاوت بود. در حد فاصل میان این گونه آثار و رمان های مطرح مقادیر زیادی رمانس در غرب تولید شد. رمانس ها گاه به روایت رویدادهای تاریخی كه با صورت قصه های منظوم تنظیم شده بود می پرداختند و گاه بیانگر رویدادهای غیرتاریخی بودند.
در این گونه آثار شخصیت اصلی داستان درگیر حوادث بزرگ و غیرمحتمل می شد. در این گونه آثار خواننده شاهد ماجراجویی ها و ماجراهای عاشقانه بود. این گونه آثار صرفاً جنبه تفریحی و سرگرم كننده داشته و در آن مفاهیم عمیق و پیچیده وجود نداشت.
تفاوت عمده قصه ها و رمان های امروزی در این است كه قصه ها عمدتاً مطلق گرا بودند و تنها به طور بسیار كلی و اجمالی به جهان هستی نگاه می كردند، آنچنان كه شخصیت های قصه یا بسیار پلید و بدطینت بودند یا بسیار پاك و شجاع. در این قبیل آثار حد وسطی فرض نمی شد در صورتی كه رمان امروز به مصاف حقایق می رود و انسان های واقعی را به تصویر می كشد. انسان هایی كه نیمی از وجودشان را پلیدی گرفته و نیمی پاكی. در این میان نزاع و كشمكش میان این دو جناح در وجود آدمی در داستان های امروزی به عنوان مضمونی مهم مورد استفاده قرار گرفته است.
جدای از این نویسندگان به تدریج به سمت شناختن دنیای درون انسان ها و طرح اندیشه و آرای فكری او رفتند. در این قبیل آثار احساسات درونی شخصیت ها، نوع اندیشه و گاه فعل و انفعالات درونی او در بستر و زیر ساخت داستان ها جای گرفت. در صورتی كه در افسانه های كهن نویسندگان توجهی به خود انسان نداشتند. چیزی كه مهم بود حوادث و رویدادهای قریب الوقوع و شرح رویدادها براساس تقدیر و سرنوشت قهرمانان بود.
رواج و رونق رمان به شكل امروزی در اروپا از اوایل قرن هفدهم آغاز شد. در این دوران رمان و داستان از زندگی اشرافی خارج شد و به درون زندگی طبقه متوسط راه یافت. میزان تاثیرگذاری رمان باعث شد تا بسیار از فلاسفه، سیاسیون و روانشناسان به سمت این قالب روی آورند و مضامین خاص خود را در بطن داستان ها قرار دهند و بدین ترتیب به اهداف خود دست یابند.
در چنین شرایطی رمان رونق بسیار یافت و توانست مسایل مختلف را به طور تخصصی و كاملاً حرفه ای مطرح سازد. با تمامی این اوصاف بروز رویدادهای مبهمی چون انقلاب صنعتی، جنگ های جهانی اول و دوم، كمونیسم، استعمار نو، ظهور تكنولوژی و... باعث شد تا رمان دچار تحولی عظیم گردد.
مطرح شدن مكاتب ادبی جدیدی چون رئالیسم جادویی، مدرنیسم و پست مدرنیسم تمامی شكل و شمایل رمان ها را تغییر داد آنچنان كه در رمان های امروزی عده ای سعی دارند تا عناصر داستانی چون شخصیت، طرح و درونمایه را نادیده بگیرند و مخاطبان خود را در فضاهای مبهم، گنگ و آزاردهنده رها سازند و عاقبت چیزی به مخاطبان ارایه نكنند.
عده ای از مخالفان رمان های مدرن بر این باورند كه این افراد خود نمی دانند چه می خواهند و نمی توانند به درستی خواسته های خود را مطرح سازند. آن ها تنها می دانند كه باید با شیوه های گذشته مخالفت كنند، اما در ابداع و تولید قالب جدید هم ناتوان هستند. منتقدین رمان نو معتقدند این افراد ضعف ها و ناتوانی های خود را بدین ترتیب پنهان می سازند.
در این ارتباط ذهن خواننده مدام در پی كشف ساده ترین حوادث است در صورتی كه در رمان های ارزشمند نویسنده حرفی برای گفتن دارد و آرا و اندیشه های ناب و ارزشمندی را به مخاطب می رساند.
بر این اساس تحلیل گران می گویند كه انسان همواره در جست وجوی امنیت، آرامش و رفاه نسبی بوده و هر یك از پیامدهای غرب چون تكنولوژی نتوانست این آرامش را به او اعطا كند. از این رو به خلق چنین داستان هایی روی آورد تا خود را در لامكان ها و لازمان ها پنهان سازد.
از این رو می بینیم كه رمان امروزی با قالب های مطرح در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ تفاوت چشمگیری پیدا كرده است. قابل ذكر است كه هواداران افراطی مدرنیسم آنچنان كه فكر می كردند نتوانستند هوادارانی را دور خود جمع كنند.
در شرایط كنونی غالب مردم دوست دارند، داستان هایشان عاری از مفاهیم بی اساس و هجو باشد و در فضاهای بی معنی و گنگ حضور یابند. یقیناً طرح داستان های امروزی نسبت به قرن ۱۹ پیچیده تر شده است، اما این دلیل بر آن نمی شود كه تمامی قالب رمان را بی دلیل نابود كرد و موجودی بدشكل و غیرطبیعی از آن ساخت.

منبع : روزنامه جوان