نفت آفریقا و رقابت مصرف کنندگان بزرگ

به موازات رشد سریع اقتصادی و مصرف انرژی نیاز به منابع انرژی به ویژه نفت نیز به میزان فراوانی افزایش یافته است.
در این شرایط طبیعی است که مصرف کنندگان بزرگ انرژی در صدد ایجاد تنوع در منابع تامین آن برآمده و بکوشند سرمایه گذاری های نفتی خود را در مناطق بکر و نفت خیز متمرکز کنند.
به این ترتیب آفریقا با برخورداری از منابع غنی نفت٬ محور توجه مصرف کنندگان بزرگ مانند آمریکا٬ چین و هند قرار گرفته و هر یک از آنان بر سر دستیابی به سهم بیشتری از ذخایر و منابع نفتی این قاره با یکدیگر وارد رقابت شده و استراتژی خاصی را برای تحقق هدف مورد نظر خود در پیش گرفته اند.
رقابت برای دستیابی به منابع انرژی آفریقا زمانی اهمیت بیشتری می یابد که آمریکا، بزرگترین مصرف کننده نفت جهان، با وجود افزایش مصرف٬ بر کاهش وابستگی به نفت خاورمیانه تاکید دارد.
آن چه اکنون مطرح است این نیست که آمریکا تا چه میزان در تحقق خواست خود موفق خواهد بود بلکه نکته مهم تر این است که برای تحقق آن به چه سمتی درحرکت است و به عبارت دیگر کاهش واردت نفت از خاورمیانه را از چه مناطقی جبران خواهد کرد؟
بی تردید تغییر رویکردهای انرژی به ویژه در کشوری مانند آمریکا٬ قاره سیاه را به كانون توجه بسیاری از شرکت های بزرگ سرمایه گذاری نفتی تبدیل كرده است.
به دشواری می توان گفت که افزایش توجه به مناطق نفت خیز آفریقا به كاهش سهم و نقش کشورهای نفتی خاورمیانه به ویژه کشورهای نفتی حوزه خلیج فارس بینجامد اما این احتمال وجود دارد که با افزایش سرمایه گذاری های نفتی در آفریقا وضعیت تولید کنندگان نفتی خاورمیانه تا اندازه ای تحت تاثیر قرار گیرد.
اهمیت این موضوع هنگامی روشن تر می شود که بدانیم نفت آفریقا اکنون به تدریج راه خود را برای ورود به میدان رقابت جهانی نفت٬ هموار کرده است.
این در حالی است که تنش های دیرینه در منطقه خاورمیانه دغدغه مصرف کنندگان نفتی را افزایش داده و به نوبه خود بر اهمیت مناطق نفتی آفریقا افزوده است.
در چنین شرایطی طبیعی است که کشورهایی مانند آمریکا٬ چین و هند که روند رشد اقتصادی و مصرف سوخت در آٔنان هشدار دهنده است در مناطق نفت خیز آفریقا با یکدیگر وارد رقابت شوند.
الجزایر٬ لیبی٬ سودان٬ چاد از یک سو و کشورهای خلیج گینه در جنوب غرب آفریقا٬ نیجریه آنگولا٬ کنگو٬ گابن٬ گینه استوائی و جزایر ساوتوم و پرانسییپ از جمله کشورهای نفت خیز این قاره به شمار می آیند.
از سوی دیگر گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا مبنی بر اینکه مصرف نفت این كشور در ۲۰سال آینده افزایش قابل ملاحظه ای خواهد یافت و مصرف گاز آن نیز در این فاصله٬ ۵۰درصد افزایش خواهد یافت زنگ خطر را برای واشنگتن به صدا درآورده است. گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا تاکید می كند که سه منطقه بزرگ شامل آفریقا٬ روسیه و دریای خزر به عنوان جایگزین های جدیدی برای تامین نفت مورد نیاز آمریكا در نظر گرفته شده اند.
به دنبال این تحولات٬سیاست آمریکا در قبال آفریقا که تا مدتی نه چندان دور با بی توجهی همراه بود و سهم اندکی از تجارت مریکا به این قاره اختصاص می یافت پس از كشف مناطق نفتی جدید به سرعت دستخوش تغییر شده است.
نكته دیگر این كه ویژگی برخی مناطق نفتی آفریقا و سبک بودن نفت آن به ویژه نفت کشورهای خلیج گینه موجب حرص هر چه بیشتر آمریکا برای دستیابی به منابع نفتی این قاره شده است.
توجه آمریکا به نفت آفریقا حاکی از استراتژی جدید کاخ سفید در قبال این قاره است که بر اساس آن آفریقا به منبع مکمل تامین نفت از خاورمیانه در طولانی مدت تبدیل خواهد شد.
اما چین و هند که از مصرف کنندگان بزرگ نفت جهان هستند با تلاش برای توسعه نفوذ خود درآفریقا و بهره مندی از ذخایر نفت آن به رقیب آمریکا در این قاره تبدیل شده اند، هر چند كه حجم سرمایه گذاری و مشارکت آنان در توافقنامه های نفتی آفریقا در مقایسه با شرکتهای بزرگ نفتی چندان چشمگیر نیست.
در این میان چین که دومین مصرف کننده نفت جهان به شمار می آید از راه های مختلف در صدد توسعه نفوذ خود در آفریقا و تسلط بر منابع نفت وگاز آن برآمده و به رقیبی برای آمریکا تبدیل شده است.
طبیعی است که موضوع انرژی برای چین دغدغه مهمی باشد و برای برون رفت از این مشكل در صدد یافتن شرکای جدیدی در آفریقا باشد. در این راستا٬عطش فراوان چین به مصرف انرژی موجب شده است این كشور از فرصت های سرمایه گذاری در بخش نفت آفریقا غافل نماند .مشی ای که پکن در این مورد در پیش گرفته است خریداری شرکت های نفتی آفریقا است تا بتواند حجم ذخایر نفت و گاز بیشتری را تحت کنترل و تسلط خود در آورد و بر تعداد قراردادهای نفتی خود با این قاره بیفزاید.
اعطای وام با بازپرداخت های طولانی مدت و سود اندک٬ توسعه رابطه با کنگو و افزایش حجم واردات نفت از این کشور از جمله راه هایی است که پکن برای تقویت حضور خود در بخش نفت آفریقا به آن متوسل شده است.
به موازات این تحولات٬ بخش نفت آفریقا نیز با تحول قابل ملاحظه ای روبه رو شده و اکنون افزایش قابل ملاحظه تولید نفت در آفریقا با پیشرفت چشمگیر تکنولوژی بخش استخراج نفت از حوزه های عمیق دریایی همراه شده است.
با این همه به نظر می رسد برای درك جایگاه واقعی آفریقا در تامین نیاز روز افزون انرژی جهانی و نقش آن در پاسخگویی به انتظارات مصرف كنندگان باید چند سالی به انتظار نشست.

لیلا موسی زاده

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا