از شکلات شما متشکرم

● نگاهی به فیلم «چارلی و كارخانه شكلات سازی »
«موفقیت تنها انگیزه آدم هایی است كه در هالیوود از فیلم های دیگر تقلید می كنند»
تیم بر تن عصر امروز فیلم «چارلی و كارخانه شكلات سازی» ساخته تیم برتن از شبكه چهار پخش می شود. فیلمنامه این فیلم ۱۱۵ دقیقه ای كه محصول سال ۲۰۰۵ است را جان آگوست براساس داستانی از رولددال نویسنده مشهور آثار مخصوص كودكان و نوجوانان ساخته است. در این فیلم جانی دپ، فردی هایمور، دیوید كلی، هلنا كارتر، میسی پایل، جیمز فاكس و دیپ روی بازی می كنند.
● خلاصه فیلم
كارخانه شكلات سازی ونكا كه محصولاتش مشتریان زیادی دارد، پس از مدتی تعطیل می شود و كارگرانش را اخراج می كند. یكی از این كارگران پدربزرگ چارلی است. سال ها بعد كارخانه ونكا دوباره كارش را آغاز می كند. در حالی كه هیچ كس كارگری را نمی بیند كه وارد كارخانه شود. در یكی از روزها، كارخانه ونكا طی یك آگهی اعلام می كند كه به پنج بچه ای كه كارت طلایی ونكا را در شكلات ها پیدا كنند، اجازه می دهد كه به همراه یكی از اقوام نزدیكشان از كارخانه بازدید كنند و از بین آن پنج نفر به یك بچه جایزه خیلی ارزشمندی اهدا می شود. شكلات های كارخانه ونكا با سرعت زیادی فروش می رود و چهار نفر از نقاط مختلف دنیا با پیداكردن كارت طلایی كلید ورود به سرزمین رویایی ونكا را پیدا می كنند. نفر پنجم چارلی، همان پسربچه ای است كه پول خرید شكلات را از زمین پیدا كرده است. پنج پسر و همراهان شان بالاخره امكان ورود به كارخانه ونكا را به دست می آورند. آنها در بازدید از كارخانه با دنیای بسیار شگفت انگیزی رو به رو می شوند.
● درباره كارگردان
تیم برتن ۲۵ آگوست سال ۱۹۷۹ در كالیفرنیا به دنیا آمد. او در كودكی بسیار گوشه گیر بود و اوقاتش بیشتر به كشیدن كاریكاتور و تماشای فیلم های قدیمی می گذشت. برتن پس از گذراندن دوره دبیرستان به انستیتوی هنرهای كالیفرنیا پیوست. مثل بسیاری از افرادی كه از آنجا فارغ التحصیل می شوند كارش را به عنوان انیماتور در دیسنی آغاز كرد. او پس از ساخت چند فیلم كوتاه در سال ۱۹۸۴ اولین فیلم بلندش را با عنوان «ماجرای پی دی بزرگ» ساخت. فیلم موفقیت بزرگی را برای او به ارمغان آورد و او را به شهرتی زودهنگام رساند. پس از این فیلم فیلمنامه های زیادی به او پیشنهاد شد كه شبیه فیلم اولش بودند اما برتن قصد داشت كار جدیدی را تجربه كند. سه سال بعد با ساخت فیلم «بیتل جویس» برتن برای خود نامی در هالیوود دست و پا كرد. سال بعد برتن فیلم «بتمن» را با بازی مایكل كیتن و جك نیكلسن ساخت. این فیلم با استقبال زیادی رو به رو شد و پرفروش ترین فیلم برتن شد. موفقیت سه فیلم اول، چراغ سبزی بود تا برتن فیلم «ادوارد دست قیچی» را بسازد كه یكی از بهترین فیلم های او نیز به شمار می رود. «بتمن بازمی گردد»، «مریخی ها حمله می كنند»، «اسلیپی هالو»، «سیاره میمون ها» و «ماهی بزرگ» فیلم های دیگر تیم برتن هستند. تیم برتن كه یكی از هواداران سینمای هند است در سال ۱۹۹۷ عضو هیات داوران جشنواره كن نیز بوده است.
● چند نكته در حاشیه فیلم
- استیو مارتین، رابین ویلیامز، كریستوفر واكن، نیكولاس كیج، ویل اسمیت، براد پیت، بن استیلر و مایكل كیتن ازجمله بازیگرانی بودند كه برای بازی در نقش ویلی ونكا مورد نظر بودند. جیم كری و آدام سندلر هم از مدعیان بازی در نقش ویلی ونكا محسوب می شدند.
- از پنج ترانه فیلم چهار تایش را خود رولد دال نوشت. دیپ روی نقش همه اومپا - لومپاها را خودش به تنهایی بازی كرد. در حالی كه حركاتی مشابه را صدها بار تكرار می كرد. اگرچه بعدها این آدم ها به صورت دیجیتالی خلق شدند اما روی برای هر كدام از اومپا - لومپاها حركت مجزایی را ترتیب داد. روی برای بازی در این فیلم یك میلیون دلار دستمزد گرفت.
- صحنه های فلش بك به دوران بچگی ویلی ونكا در حالی كه سیم فلزی به دندان هایش بسته، در متن اصلی نوشته رولد دال وجود ندارد. سیم دندان ویلی، اشاره ای به دوران كودكی خود تیم برتن دارد.
- زمانی قرار بود مارتین اسكورسیزی این فیلم را بسازد.
- جان آگوست تا وقتی كه با تقاضای تیم برتن برای نوشتن فیلمنامه مواجه نشده بود، فیلم «ویلی ونكا و كارخانه شكلات سازی» (۱۹۷۱) ساخته جین وایلدر را ندیده بود. بعد از نوشتن فیلمنامه او بالاخره نسخه سال ۱۹۷۱ را دید.
- نقش دكتر ونكا در فیلمنامه اضافه شد تا ویلی پشتوانه ای خانوادگی پیدا كند.
- از ۷۸۱ هزار و ۹۲۷ لیتر شكلات قلابی برای ساختن رودخانه شكلات و از ۱۴۵هزار و ۴۷۵ لیتر آب برای آبشار استفاده شد.
- شركت نستله ۱۸۵۰ شكلات لازم برای ساخت فیلم را تامین كرد.
- ساخت قایق ویلی ونكا كه در رودخانه شكلات شناور می شود ۲۰ هفته طول كشید.
● جانی دپ و تیم برتن
نقش ویلی ونكا را در فیلم «چارلی و كارخانه شكلات سازی»، جانی دپ بازی می كند. این پنجمین همكاری جانی دپ و تیم برتن است. قبل از این دپ در فیلم های ادوارد دست قیچی (۱۹۹۰)، ادوود (۱۹۹۴) و اسلیپی هالو (۱۹۹۹) بازی كرده بود. دپ در فیلم «عروس مرده» نیز به ایفای نقش پرداخت. خود دپ، برتن را سكوی پرتاب خود می داند. او در این باره گفته: «تیم برتن كارگردانی بود كه در دهه ۹۰ مرا به مخاطبان معرفی كرد. برتن برای معرفی من به دنیای سینما ریسك های بزرگ تری را پذیرفت. می دانم كه او به این منظور با استودیوهای بسیاری جنگید تا آنها را متقاعد سازد كه بپذیرند تا من در این اثر بازی كنم.» او درباره برتن می گوید: «بین ما یك رابطه دوستانه و احترام آمیز است كه همواره بر جای می ماند.»
جانی دپ درباره نقش ونكا گفته: «من یكی از هواداران جین وایلدر بودم. با این همه دلیل علاقه من به این پروژه، كشش من به وایلدر نبود. من یكی از علاقه مندان آثار رولد دال هستم و همیشه دوست داشتم در فیلمی كه براساس كتاب های او ساخته می شود بازی كنم. اما دلیل اصلی بازی من در چارلی و كارخانه شكلات سازی این بود كه تیم برتن به من این پیشنهاد را داد. برتن اولین و آخرین دلیل حضور من در این پروژه بود.»جانی دپ قبلاً نیز با رولد دال و داستان چارلی آشنایی داشته، حتی فراتر از این، اثری براساس این كتاب یكی از رویاهای او نیز بوده است:
«وقتی كه من و برتن درباره ساخت این فیلم با هم حرف زدیم هیچ فیلمنامه ای در دست نبود. تنها كتاب را در اختیار داشتم كه خیلی ها آن را شاهكار می دانند. یادم هست وقتی پنج شش ساله بودم نمایش هایی را نگاه می كردم كه براساس این كتاب به اجرا درمی آمدند از آن نمایش ها، شخصیت های خاصی در ذهنم بر جای ماندند.»
هنگام نمایش عمومی فیلم «چارلی و كارخانه شكلات سازی»، شوخی برخی مطبوعات با جانی دپ برای او دردسر ساز شد. قضیه از جایی شروع شد كه آن موقع مایكل جكسون به اتهام كودك آزاری دادگاهی می شد. گریم خاص جانی دپ در این فیلم، چهره اش را شبیه مایكل جكسون كرده بود و با توجه به اینكه در فیلم نیز ویلی ونكا چند كودك را با خود همراه می كند، چند روزنامه با طرح این شوخی كه جانی دپ به راستی شبیه جكسون شده، باعث ناراحتی جانی دپ شدند.
همكاری جانی دپ و تیم برتن آنقدر تنگاتنگ بوده كه حالا هر وقت این كارگردان می خواهد فیلم بسازد همه می پرسند: «نقش اولش را جانی دپ بازی می كند؟»
● تحلیل فیلم
تیم برتن كارگردانی است كه خیلی ساده فیلم می سازد. اما نه به آن معنا كه فیلم هایش فاقد ارزش های هنری باشند. اتفاقاً آنچه باعث شده كه برتن امروز یكی از محبوب ترین فیلمسازان جهان شود این واقعیت است كه او سادگی را به معنای هنری اش اجرا می كند. نگاه هنرمندانه او در انتخاب سوژه ها برای ساختن فیلم نیز مشهود است. برتن در فیلم «ماهی بزرگ» خالی بندی هایی كه همه ما صبح تا شب از دستشان كلافه هستیم را به فیلمی جذاب تبدیل كرده است. شاید عجیب بودن سوژه فیلم های برتن نیز در همین سادگی شان باشد. نمونه اش همین فیلم «چارلی و كارخانه شكلات سازی». فیلم داستان ساده و سر راستی دارد. آن قدر ساده كه شاید بتوان آن را با حكایت های قدیمی مقایسه كرد. فیلم داستان بچه ای است كه در خانواده ای فقیر زندگی می كند. فیلم زندگی كودكانه این كودك را با رویایی پیوند می زند كه در كارخانه شكلات سازی آقای ویلی ونكا نهفته است. ترتیب روایتی فیلم شباهت زیادی با انیمیشن های قدیمی دارد. صحنه ابتدایی فیلم كه در آن دوربین از فضایی غریب و دلگیر عبور می كند و وارد خانه محقری می شود، آدم را یاد انیمیشن دختر كبریت فروش می اندازد. در ادامه فیلم تلاش جمعی یك خانواده برای رسیدن به خوشبختی - در تعریف رویاگونه اش - روایت می شود. با این وجود شیوه روایت از جایی كه پدربزرگ چارلی از گذشته كارخانه شكلات سازی ونكا حرف می زند، عوض می شود.
روایت پدربزرگ صرفاًًً یادآوری گذشته نیست. از میان همین یاد آوری ها است كه كارخانه شكلات سازی و ویلی ونكا شخصیت می یابند. پدربزرگ چارلی با روایت جزئیات اتفاقاتی كه بر كارخانه شكلات سازی گذشته، در واقع چارلی و تماشاگران را برای كشف دنیای جدید ونكا ترغیب می كند. حالا همه می خواهند بدانند كه در آن كارخانه شكلات سازی كه حتی یك نفر واردش نمی شود چه می گذرد.
در فیلم دو دنیای متفاوت از كارخانه شكلات سازی ارائه می شود. دنیای اول متعلق به زمانی است كه پدربزرگ چارلی آنجا كار می كرد و شكلات های ونكا در تمام دنیا فروش می رفت. اما انگار شیرینی شكلات ها به كام جهان نمی نشست. سپس آن شد كه كارخانه شكلات سازی تعطیل شد. دنیای دومی كه در فیلم ارائه می شود مربوط به زمانی است كه ویلی نكا به طور مرموز دوباره كارخانه را راه می اندازد. در حالی كه همه متحیرند كه بدانند در كارخانه شكلات سازی چه می گذرد. وقتی چارلی و چهار بچه دیگر وارد كارخانه ونكا می شوند با جهان عجیبی روبه رو می شوند كه هیچ شباهتی با دنیای بیرون از كارخانه ندارد. دنیای سرشار از رنگ های مختلف با پیچیدگی هایی كه باعث حیرت بازدید كنندگان می شود.
در جهان كارخانه شكلات سازی، به جای آدم ها موجوداتی به نام اومپا لومپا كارها را انجام می دهند؛ موجوداتی كه از نظر ظاهری شبیه هم هستند. دنیای كارخانه شكلات سازی در شكل جدیدش اگرچه مثل تجربه قبلی، صنعتی هم هست اما در این دنیا جریان صنعتی شدن سویه های انسانی را كمتر مخدوش كرده است. برتن این ویژگی را با رنگ های متنوع و متعددی كه در صحنه ها به كار می برد نشان می دهد. برتن در یكی از گفت وگوهایش اگرچه گفته بود كه چون حوصله ندارد رنگ لباس هایش را با هم هماهنگ كند همیشه سیاه می پوشد، اما با دقت بسیار زیادی صحنه ها را با رنگ های مختلف طراحی كرده است. رنگ آمیزی متنوع صحنه ها به ارائه تصویری بهشت گونه از كارخانه شكلات سازی كمك می كند. مواجهه آدم ها با بهشتی كه ونكا ساخته جالب توجه است.

مجتبی پورمحسن

منبع : روزنامه شرق