شمارهٔ ۱۴، بولوار کاپوسین پاریس

● هفتم دی، سالگرد تولد سینما بود...
سال ۱۸۹۵ میلادی، نخستین سال ریاست جمهوری فیلکس فور در فرانسه و آخرین سال سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در ایران، سراسرش از ژانویه تا دسامبر سال، مسابقه است میان مخترعان آمریکائی و اروپائی تا بتوانند تصاویر عکس‌برداری شدهٔ شیمیائی‌شان را روی نوار سلولوئید (فیلم)، آگراندیسمان شدهٔ آن با عبور دادن یک رشته نور از خلال یک دستگاه اپتیک، روی یک سطح چهارگوشهٔ بزرگ سفید یا پارچه یا دیوار از گج سفید بتابانند. تاماس ادیسان مخترع آمریکائی نوار عکاسی شده‌اش را با کشیده شدن آن از یک قرقره به قرقره‌ای دیگر در یک دستگاه باعنوان ”کینه‌توسکوپ“ توانسته بود به تماشای فردی بگذارد. یعنی تماشاگر علاقه‌مند، با انداختن یک سکه در یک شکاف دستگاه عکس‌های پی‌درپی برداشته روی نوار فیلم را متحرک می‌دید... دیگرانی هم که از فیلم برای تحقیقات علمی‌شان استفاده می‌کردند، چه در آمریکا و چه در اروپا، آن‌را در کارگاه پژوهشی و لابراتورای خود نگه‌می‌داشتند و در اندیشهٔ استفادهٔ تجاری و مالی مثل ادیسن از اختراع خود نبودند. با وجود این، تلاش ادامه داشت...
در ۱۴ ژانویه ۱۸۹۵ یعنی در ابتدای این سال (برابر با ۲۴ جدی ۱۲۸۶ خورشیدی)، شارل پاته فرانسوی مغازه‌ای را برای فروش دستگاه‌های عکس‌برداری معمولی در شمارهٔ ۷۲ میدان ونسن در پاریس گشود. و در ۱۳ فوریه (برابر با ۲۴ دلو) لوئی لومیر دستگاهی به منظور برداشتن عکس و نشان دادنش را با سیستم ”کرنوفوتوگرافی“ در ادارهٔ ثبت اختراعات و اکتشافات با شمارهٔ ۲۴۵۰۳۲ به ثبت رساند و پروانهٔ انحصاری آن‌را دریافت داشت. در ماه فوریه برابر با ماه‌های جدی ـ دلو، در انگلستان رابرت ویلیام پائول؛ سازندهٔ دستگاه‌های عکس‌برداری توانست نمونه‌هائی از کینه‌توسکوپ ادیسن را با تغییراتی، به سفارش بهره‌برداران یونانی جورجیادس و تراجدس نمایندگان تجاری سابق ادیسن، که با مخترع آمریکائی قطع ارتباط کرده بودند، بسازد...
۲۲ فوریه برابر با سوم حوت، ایالات متحده آمریکا: سعی ناکم وست برای تاباندن تصویری از سوی شرکت ”مارولوس سینماتوگراف“ در محل اوپراهاوس در کلینتن ایالت نیوجرسی... ۲۲ مارس برابر با دوم حمل ۱۲۸۷ خورشیدی: نمایش نخستین فیلم برداشته توسط لوئی لومیر، ”خروج کارگردان از کارخانه“ است به مناسبت اجراء یک کنفرانس ”مجمع تشویق صنایع ملی“ در شمارهٔ ۴۴ خیابان رن در پاریس... ۲۹ مارس برابر با نهم حمل (انگلستان): رابرت ویلیام پائول و بیرت آکرس یک کامرآی فیلم‌برداری را به ثبت می‌رسانند. پائول فیلم‌های کوتاهی را می‌سازد و به نمایش می‌گذارد... ۲ آوریل برابر با سیزدهم حمل (ایالات متحده آمریکا): به سبب بروز اختلاف بین تاماس آلوا ادیسن و دستیارش ویلیام کندی لائوری دیکسن، دیکسن وست آرنج (نیوجرسی) محل کار ادیسن را ترک می‌کند و به کمپانی پانیپتیکرن می‌پیوندد، و به اتفاق، کامرائی برای یک فیلم ۵۷ میلی‌متری خود می‌دهد... آوریل (حمل ـ ثور): لئون گومون عنوان ”کنتوار فوتوگرافیک“ خود را به مؤسسه لئون گومون“ تغییر می‌دهد، و شارل پاته به‌نوبهٔ خود چندین دستگاه ”کینه‌توسکوپ“ تقلیدی ساخته ویلیام پائول را از لندن، به منظور بهره‌برداری از آن، خریداری می‌کند. ۶ مه (۱۶ ثور): لومیر افزوده‌ای را به پروانهٔ ۱۳ فوریه، ۱۰ مارس و ۳۰ مارس، به ادارهٔ ثبت اختراعات ارائه می‌دهد، و ریتم حرکت فیلم را در سینماتوگراف خود از ۲۰ تصویر در ثانیه، به ۱۵ تصویر در ثانیه کاهش می‌دهد... مه (جوزا ـ سرطان)، ایالات متحدهٔ آمریکا: تاماس آرمات یک فانتاسکوپ نو ساخته که تقلیدی است از دستگاه بیوگراف (کرونوفوتوگراف با قرقرهٔ دندانه‌دار و رقاصک) ساخت دمنی تحت شمارهٔ ۵۶۰۷۹۳ در ادارهٔ اختراعات آن‌را به ثبت می‌رساند و پروانه دریافت می‌دارد... ۲۰ مه برابر با ۳۰ ثور (ایالات متحدهٔ آمریکا): نخستین پروژکسیون عمومی با فوتوپتیکون در شمارهٔ ۱۵۳ برادوی (نیویورک) اجراء می‌شود... ۲۵ مه برابر با چهارم جوزا (انگلستان): رابرات ویلیام پائول و بیرت آکرس یک پروژکتور با عنوان ”تئاتروگراف“ را به ثبت می‌رسانند و پروانهٔ بهره‌برداری از آن‌را دریافت می‌دارند... ۱۳ ژوئن برابر با ۲۳ جوزا: نمایش فیلم نزد بریه و می‌گیه در میدان بلکور در شهر لیون، از ۱۰ تا ۱۲ ژوئن توسط لوی لومیر به مناسبت تشکیل ”کنگرهٔ جامعهٔ فرانسوی عکس‌برداران“ برگزار می‌شود، در فیلم پیشاپیش همه، ژول ژانسن، منجم دانشمند فرانسوی که با ساختن ”رولور عکاسی“ از کسوف سیاهٔ زهره عکس‌های پی‌درپی روی صفحهٔ دایرهٔ آغشته به مایهٔ حساس عکس‌برداری توانست ضبط کند، دیده می‌شود... ۱۳ ژوئن برابر با ۲۳ جوزا ایجاد شرکت است بین شارل پاته و آنری ژولی مهندس ـ مکانیسین ... در ژوئن برابر با جوزا ـ سرطان: (آلمان) اسکلادانووسکی تغییراتی را در ”بیوسکوپ“ دمنی برای نمایش فیلم‌های ”کینه‌توسکوپ“ ادیسن می‌دهد... ۲۰ ژوئیه برابر با ۲۹ سرطان (آلمان): اسکلادانووسکی جلسات نمایش خصوصی فیلم را توسط بیوسکوپ در وینتر گارتن برلین ادامه می‌دهد. لئون گومون پروانهٔ خریداری ساخت و فروش بیوگراف (کرونوفوتوگراف سابق)، و ”بیوسکوپ“ (فونوسکوپ سابق)، را از ژرژ دمنی کسب می‌کند... ۲۶ اوت برابر با ۴ سنبله: آنری ژولی ساخت دستگاه جدید خود با عنوان ”کرونوفوتوگرافیک“ را زیر شمارهٔ ۲۴۹۸۷۵ به ثبت می‌رساند... سپتامبر برابر با سنبله ـ میزان (ایالات متحده آمریکا): نخستین نمایش عمومی به‌وسیلهٔ فانتاسکوپ در آتلانتا (جیورجیا) به مناسبت نمایشگاه پنبه برگزار می‌شود... آرمات و جنکینس در کار، از یکدیگر جدا می‌شوند. جنکینس دستگاهی را با عدسی‌های متعدد طراحی می‌کند که دارای عیب سیستم کشش نامتناوب فیلم است و به این جهت به مرحلهٔ ساخت نمی‌رسد... اکتبر برابر با میزان ـ عقرب (ایالات متحدهٔ آمریکا): تاماس آرمات پروانه‌های ساخت دستگاه اپتیک خود را به ادیسن واگذار می‌کند که ادیسن آن‌را با عنوان ”ویتاسکوپ“ در بازار فروش قرار می‌دهد... اکتبر برابر با میزان ـ عقرب (انگلستان): رابرت ویلیام پائول از نمایش مناظر (پانوراما) در یک سالن به شکل واگن ترن اسکالا، آماده می‌کند اما طرح هرگز عملی نمی‌شود... اول نوامبر برابر با دهم عقرب (آلمان): اسکار لادانووسکی که امتیاز پروانهٔ ساخت بیوسکوپ ژرژ دمنی فرانسوی را به‌دست آورده آن‌را در آلمان با شمارهٔ ۸۸۵۹۹۹ به ثبت می‌رساند و نمایش فیلم را در تییر گارتن برلین ادامه می‌دهد... یازدهم نوامبر برابر با بیستم عقرب (ایتالیا): فیلوتئو آلبرینی دستگاهی را با نام ”کینه‌تو گرافو“ به ثبت می‌رساند که کارش در عین حال فیلم‌برداری و چاپ فیلم و هم نمایش آن است... ۸ تا ۱۲ نوامبر، آنری ژولی اختراع خود ”فوتوزوتروپ“ با چند نگرنده با عدسی را زیر شمارهٔ ۲۵۱۵۴۹ به ثبت می‌رساند... ۱۰ تا ۱۶ نوامبر برابر با ۱۹ تا ۲۵ عقرب: نمایش با ”سینماتوگراف“ لومی‌یر است در درس ”عمومی علم“ در دانشگاه سوربن پاریس، و در بروکسل (بلژیک)... ۲۸ دسامبر برابر با هفتم جدی: نمایش عمومی فیلم‌های کوتاه پدر و برادران لومیر در زیرزمین گران کافه موسوم به ”سالن هندی“ در شمارهٔ ۱۴ ”بولوار کاپوسین“ است در پاریس. این فیلم‌های کوتاه روشن و بدون لکهٔ دارو در تابستان همین سال ۱۸۹۵ در لاسیوتا در جنوب فرانسه کنار دریای مدیترانه که ویلای ییلاقی آنتوان لومیر پدر اگوست و لوئی در آنجا بود برداشته شد که ما در مقولات گذشته به این فیلم‌ها اشاره داشته‌ایم... چون این فیلم‌ها بدون عیب عکس‌برداری بوده‌اند، نمایش آنها روی پرده مدت‌های مدید ادامه یافت. بنابراین روز شنبه ۲۸ دسامبر ۱۸۹۵ برابر با ۷ دی ۱۲۸۷ و ۱۱ رجب ۱۳۱۳ را روز تولد سینما دانسته‌اند... در انگلستان رابرت ویلیام پائول در ۲۴ مه ۱۸۹۶ توانست تصویر فیلم را روی پرده بتاباند و تاماس ادیسون در ۲۰ تا ۲۳ آوریل ۱۸۹۶ در یک تئاتر نیویورک با کمک ویتاسکوپ تاماس آرمات که در اختیار او بود این‌کار را انجام داد. مورد کار ادیسن نقل است از نشریه نیویورک هرالد شمارهٔ ۳ مه ۱۸۹۶.
(می‌دانیم که در سال میلادی، هر ماه ۲۱ روز از اول ماه خورشیدی پیش‌تر است. یعنی اول فروردین برابر است با ۲۱ مارس و همین‌طور در ۱۲ ماه سال. از سوی دیگر ما در برابر ماه‌های غربی، ماه‌های خورشیدی را در چهار بر ”بروج‌الشمس“ با ماه‌های با نام رایج در آن زمان آورده‌ای. هنوز تحویل سال را می‌گویند: تحویل خورشید از برج حوت به برج حمل. و در مورد کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ می‌گفتند کودتای سوم حوت. برای پی بردن به برابر بودن این نام‌ها می‌خوانیم: حمل = فروردین، ثور = اردیبهشت، جوزا = خرداد، سرطان = تیر، اسد = مرداد، سنبله = شهریور، میزان = مهر، عقرب = آبان، قوس = آذر، جدی = دی، دلو = بهمن، حوت = اسفند.)

دکتر هوشنگ کاوسی

منبع : ماهنامه فیلم