آمین های بیوژنیک و نقش بیماریزایی آنها در طیور

تجربیات متعدد در سطح مزارع مرغداری طی سالهای گذشته نشان دهنده این امر است که بسیاری از مسائل و مشکلات مرغداریها در شرایط آب و هوای گرم ناشی از اثرات سوء ترکیبات شیمیایی خاصی هستند که آنان را امین های بیوژنیک (BiogenicAmines) می نامند. آمین های بیوژنیک ترکیباتی هستند که در اثر دکاربوکسیلاسیون (Decarboxylation) اسیدهای آمینه و بطور طبیعی در گیاهان ، حیوانات و موجودات میکروسکوپی تولید می شوند.
این آمین ها معمولا" در مواد مورد استفاده برای تغذیه دام و طیور و با غلظت های کم یافت شده و عاری از ضرر هستند ، ولی اگر مواد اولیه در شرایطی قرار گیرند که فساد میکروبی در آنها صورت گیرد آمین های بیوژنیک به مقدار زیاد تولید خواهند شد.
استفاده از موادی که تحت تأثیر فساد میکروبی ، حاوی مقدار زیادی آمین های بیوژنیک باشند می تواند باعث مسمومیت در طیور گردد.
فاکتورهایی که می توانند در افزایش آمین های بیوژنیک در مواد مصرفی دخالت داشته باشند عبارتند از :
۱) وجود زمینه مساعد برای رشد میکروارگانیزمها در مواد.
۲) وجود اسید آمینه آزاد در مواد
۳) وجود آنزیم هایی که در واکنش تولید این آمین ها دخالت دارند و همچنین ایجاد شرایطی مناسب که برای فعالیت آنزیم ها ضروری است.
آمین های بیوژنیکی که به احتمال زیاد تحت تأثیر فساد میکروبی در بافت ها تولید شده و قابل آزمایش می باشند عبارتند از :
۱) Phenethylamine
۲) Putrescine
۳) Cadaverine
۴) Histamine
۵) Tyramine
۶) Spermidhne
۷) Spermine
۸) Tryptamine
به جز هیستامین (Histamin) در مورد اثرات مسمومیت زایی بقیه آمین های بیوژنیک در حال حاضر اطلاعات جامع و زیادی در دست نیست.
نیوبرن (Newbern) و همکاران در سال ۱۹۵۶ گزارش کرده اند که تزریق هیستامین در طیور باعث افزایش حجم پیش معده می شود. تغذیه طیور در مرغداریها با پودر ماهی نیز همین نشانیها ، یعنی افزایش حجم پیش معده و بروز زخم در سنگدان را به دنبال داشته است.
استوارت (Stuart) و همکاران با افزودن دزهای مختلفی از هیستامین به جیره غذایی طیور توانسته اند تأثیرات منفی و بیماریزای این آمین بیوژنیک را در راندمان تبدیل غذایی ، رشد ، بروز زخم در سنگدان و افزایش حجم پیش معده نشان دهند و ثابت کنند که افزایش دز هیستامین مصرفی رابطه مستقیم با افزایش نشانیهای حاصل از آن داشته است.
نشانیهای مشابه با مصرف Cadaverine و Putrescine نیز در طیور گوشتی دیده شده است. گفتنی است که مصرف توأم آمین های نام برده شده با همدیگر می تواند تأثیرات سوء بیشتری در گله بوجود آورد. تجزیه ضایعات حیوانی مورد مصرف در تغذیه دام و طیور نظیر پودر گوشت ، استخوان و همچنین پودر ماهی نشان داده است در مواقعی که این مواد در شرایط مناسب برای فساد میکروبی قرار گرفته اند انواع آمین های بیوژنیک در آنها همزمان و به مقدار زیاد تولید شده است.
البته این احتمال که نشانه های ایجاد شده ناشی از وجود هر آمین بیوژنیک به تنهایی ، درصورت وجود چندین آمین بیوژنیک با همدیگر نیز وجود داشته باشد کمتر است ، یعنی اگر چندین آمین بیوژنیک همزمان و یکجا در جیره غذایی طیور وجود داشته باشند نشانیهای بوجود آمده متفاوت از وجود هر آمین بیوژنیک به تنهایی بوده و در این صورت امر تشخیص نیز مواجه با اشکال خواهد شد.
در یک مورد از بررسی علل عدم رشد و بالا بودن راندمان تبدیل غذایی در یک مزرعه پرورش مرغ گوشتی در آمریکا که منجر به تشخیص وجود آمین های بیوژنیک در دان مصرفی گله گردید .
نشانیهای زیر در کالبدگشایی بوضوح دیده شدند :
۱) افزایش حجم پیش معده و ایجاد تغییراتی در غدد آن .
۲) وجود زخم در سطح سنگدان
۳) وجود مقدار زیادی غذای هضم نشده در مدفوع.
۴) وجود مقدار زیادی موکوس به اضافه سلولهای اپی تلیال در قسمت های فوقانی روده.
البته نشانیهای نام برده شده در بالا را می توان به مسمومیت ناشی از مایکوتوکسین و یا عفونت های ویروسی نیز نسبت داد ولی در مورد اشاره شده در بالا وجود بیش از حد موکوس در روده را باید ناشی از آنتریت میکروبی دانست.
حذف پودر گوشت و پودر پر مصرفی از جیره غذایی این گله باعث کاهش نشانیها به مقدار زیاد و بهبود عملکرد گله گردید و تجربه آزمایشگاهی این مواد وجود مقدار متنابهی از آمین های بیوژنیک را در آنها ثابت کرد. بررسی هایی که درباره چگونگی نگهداری و تهیه پودر گوشت بعمل آمد مشخص کرد که مازاد کشتارگاه قبل از اینکه به دیگ های پخت منتقل شود ، مدت ۴۸ ساعت به همان صورت نگهداری می شده است. با رفع این اشکال و پخت سریع مازاد ، مقدار آمین های بیوژنیک موجود در آنها به مقدار قابل توجهی کاهش یافت.
در سال ۱۹۹۲ در دو مزرعه دیگر مشکلات مشابه با آنچه که شرح داده شد دیده شدند که در هر مورد با حذف مواد اولیه با منشأ حیوانی از جیره غذایی که در آزمایش آمین های بیوژنیک زیادی را نشان داده بودند ، عملکرد به حالت عادی برگشت.
نتایج بدست آمده از آنالیز مازاد کشتارگاهی مورد مصرف در دو مزرعه فوق آمین های بیوژنیک زیادی را در آزمایش نشان داد.
در سال ۱۹۹۳ تجزیه یک نمونه از پودر ماهی ساخت کشور پرو که مصرف آن با کاهش عملکرد گله أی توأم بود. ۱۵۰۰ الی ۱۸۰۰۰ قسمت در میلیون هیستامین را نشان داد.
کاهش مصرف این پودر ماهی در جیره غذایی پیش دان از ۷ درصد به صفر و سپس به ۲ درصد در رشددان باعث رفع مشکلات گردید.
با توجه به مشکلات و موارد ذکر شده رعایت نکات زیر باعث کاهش مشکلات مزارعی خواهد شد که از مازاد کشتارگاهی و پودر ماهی در جیره های غذایی گله های خود استفاده می کنند :
۱) از تهیه کننده مازاد کشتارگاهی باید خواسته شود که از نگهداری ضایعات کشتار به صورت پخته نشده جدا" خودداری کند ، به عبارت دیگر مازاد کشتار باید هر چه سریعتر تبدیل به پودر گوشت و سایر فرآورده های مورد مصرف گردد.
۲) مازاد کشتاری که فساد میکروبی در آن صورت گرفته باشد دارای بوی مخصوصی بوده و نباید تبدیل به فرآورده قابل مصرف در تغذیه دام و طیور گردد.
۳) چربی هایی که از همان تولیدکننده پودر گوشت تهیه می شوند باید اسیدهای چرب آزاد مورد آزمایش قرار گیرند و اگر میزان آنها بیش از ۱۰ درصد باشد باید مشکوک به استفاده از مازاد کشتار فاسد برای تهیه پودر گوشت و چربی بود.
۴) اگر در کالبدگشایی لاشه های طیور علائم شرح داده شده در این مقاله دیده شدند باید یا پودر گوشت و سایر فرآورده های حیوانی را از جیره حذف نمود و یا درصد مصرف آنها را کاهش داد و یا اینکه این مواد را از محل دیگری که مطمئن باشد تهیه کرد.

منبع : موسسه مرغداری ایران