طرح پرورش جوجه گوشتی

انتخاب محل
بدون درنظرگرفتن نوع مرغ برای نگهداری و تولید، یک محل نسبتا"بزرگ کلید رفع احتیاجات است. همیشه باید افزایش بنای بعدی را درنظر داشت.
محل بنای مفروض باید هموار و صاف بدون شیب باشد تا حمل غذا، کود و بارگیری به راحتی انجام شود. قرار دادن تمام سازه های یک مرغداری دریک ارتفاع ، به هم چفت کردن این سیستمها در آینده را آسان می سازد. زهکشی خوب در بیرون از ساخمان نیز مورد نیاز است.
بسته به وسعت سالن مرغداری، فضای محوطه مرغداری برای انبار نمودن کود و نیز فضاهای بین سالنها به منظور تهویه مناسب ، ایمنی در برابر آتش سوزی ، کنترل باد و باران و برف باید درنظر گرفته شود. فاصله بین ۳۰ – ۱۵ متر معمولا" مناسب و کاربردی است .
در انتخاب سالن مرغداری باید قانونها و مقررات جاری در نظر گرفته شود مانند فاصله از همسایگان، نوع و زمان از بین بردن کود، هشدارهای زیست محیطی و ....
منبع خوب آب که هم کیفیت و هم مقدار کافی آب در خود داشته باشد، فاکتور مهم دیگری است که در هنگام انتخاب محل احداث مرغداری باید درنظر گرفته شود. چاه آب مرغداری باید ظرفیت حدود ۷/۶ – ۵/۴ لیتر آب در دقیقه به ازاء هر ۱۰ هزار جوجه را داشته و مجموع مواد جامد حل نشدنی در آن کمتر ازppm ۲۵۰۰ باشد . مقدار نیتراتها و نیتراتها باید کمتر از ppm ۱۰۰ و قلیایی بودن باید کمتر از ppm ۱۰۰۰ باشد.
گنجایش چاه حفاری شده باید بر اساس ۳۶۰۰ لیتر در روز به ازاء هر ۱۰ هزار جوجه باشد. جلبکها و عوامل گل آلود کننده آب در لوله های آب و آبخوریها جلوگیری شود .
ساختمان جایگاه
ساختمان پرورش جوجه گوشتی اغلب ۲/۱۲ -۹/۱۰ متر عرض دارند اما اندازه عرض بعضی جایگاه ها به ۳/۱۸ – ۱۷ متر نیز می رسد.
لزوما" تمام جوجه های گوشتی بر روی بستر قرار داده شده و پرورش می یابند. ساقه کاه یا رنده چوب برای ایجاد بستر روی کف سالن ریخته می شود و این بستر در پایان هر دوره برداشته می شود. می توان کف سالن را از جنس خاک رس نیز در نظر گرفت اما نوع سیمانی آن مرسوم است.
مدیریت صحیح آبخوریهایی که نشت می کنند و پاکیزگی مناسب برای مواردی که کف سالن خاکی باشد، لازم است. گندزدایی کفهای خاکی نیز باید طبق معمول انجام گیرد. کف بتنی راحت تر تمیز می شود اما هزینه بیشتری می طلبد.
از آنجا که ساختمان مرغداری در خارج از شهر و در فضای باز ، ساخته می شود، باید در ساخت بنا و انبارها و تمام تجهیزات وابسته دقت نمود تا مبادا وزش باد شدید، خسارتی به آنها یا به جوجه ها وارد نماید. عایق بندی مناسب و صحیح ، شرط اول در ساختمان مرغداری است. عایق بندی باید در مورد شالوده ، دیوارها و سقف انجام شود تا اتلاف حرارتی به حداقل برسد. ساختمان عایق بندی شده باید بدقت با یک محافظ رطوبتی پلی اتیلنی در قسمت گرمتر دیوار ردیف شود. این کار از نفوذ رطوبت درون مواد عایق و نیز نشت بیش از حد هوا، جلوگیری می نماید. قسمت داخلی را می توان با صفحات نازک چوبی یا فلزی پوشاند.
برداشتن کود
معمولا" برداشتن کود توسط تراکتورهایی که روی آنها بیل نصب شده ، انجام می گیرد. پس از هر دوره بستر را می توان برداشت. بعضی در تلاش برای نگهداری چند دوره جوجه روی یک بستر با استفاده از روشهای گندزدایی شدید می باشند. سطح بوی بد و افزایش پتانسیل بیماری زایی ، هزینه برداشتن بستر قبلی و ریختن بستر جدید را می پوشاند.
نگهداری بستر قبلی تا زمانیکه زمین زراعی برای استفاده از آن ، آماده گردد اغلب مورد نیاز است. یک سطح سیمانی محدود شده در محلی با زهکشی درست ، برای این کار مناسب است. برای بعضی مکانها یک محل ذخیره سرریز ممکن است برای محافظت در برابر سیل و ریزشها مورد نیاز باشد. بهتر است محل ذخیره کود به منظور عدم شیوع بیماری و نیز شکستن چرخه زندگی حشرات دور از سالن نگهداری جوجه ها باشد اما این امر ملزم می سازد که کود با یک هزینه اضافی جمع و نگهداری شود. بعضی از ماشینهایی که بیل مکانیکی دارند استفاده می نمایند. کود را باید دست کم در ۲۰ متری سالن نگهداری نمود. از این کود روی زمین شخم خورده استفاده می شود. مشکل خاصی در مورد کود مرغ وجود ندارد.
سیستم گرمایی
گرمای ایجاد شده در سالن نگهداری جوجه های گوشتی از سه منبع تأمین می گردد: از خود جوجه ها، از سیستم گرمازا و از نور، موتورها و آفتاب .
جوجه ها مقدار زیادی از گرمای بدن خود را بصورت حرارت محسوسی که برای کمک به نگهداری دمای سالن در هوای سرد مفید است، تولید می نمایند. همچنین جوجه ها انرژی گرمایی پنهانی را بصورت بخار آب تنفسی و رطوبت در سطح صورت خود، آزاد می سازند. متأسفانه این انرژی باید توسط سیستم تهویه به بیرون رانده شود تا سالن رطوبت اندکی داشته باشد. هنگامیکه دمای هوای بیرون سالن کاهش می یابد، از دست رفتن دما از طریق سیستم تهویه و ساختمان، افزایش می یابد و سرانجام از تولید دمای محسوس پیشی می گیرد. این دمای کاهش یافته باید بوسیله سیستم گرمازا ایجاد گردد. بدیهی است سیستم گرمازا در هر زمانی از سال برای پرورش جوجه های گوشتی مورد نیاز خواهد بود.
عمدتا" بخاری گازوئیلی مورد استفاده قرار می گیرد که گرچه خطر آتش سوزی دارد اما سیستمی کم هزینه است. هر کدام از این بخاریها برای ۷۵۰ – ۵۰۰ جوجه کاربرد دارند. هرچقدر جوجه ها بزرگتر شوند، می توانند دمای بیشتری برای سالن تولید کنند و می توان گفت ذخیره ای برای سیستم حرارتی هستند.
بخاریهایی که دربیرون از سالن قرار داشته و هوای گرم را وارد سالن می کنند نیز معمول هستند اما درون سالن را بطور همگون و یکنواخت گرم نمی سازند.
بخاریهای گازسوز تابشی ( مادون قرمز) نیز در بعضی سالنها بکار می رود. این بخاریها دما را دریک منطقه بالا برده ، دمای هوای سالن را گرم نمی کند. در نتیجه قدری رطوبت سالن زیاد می شود.
سیستم تهویه
باید هوای داخل سالن مرغداری برای جوجه ها مناسب باشد. هوای مناسب جوجه ها به سن و وزن جوجه ، دمای مناسب ، رطوبت نسبی و سرعت هوا بستگی دارد.
تهویه در زمستان برای خارج سازی هوای داخل سالن که حاوی بخار آب تنفسی، گاز کربنیک ، گرد وغبار، گازهای فضولات و ارگانیسمهای بیماریزای هوازی می باشد. این هوای آلوده با هوای سرد و تازه بیرون سالن جابجا می شود که سیستم گرماساز باید دمای سالن را در حد مناسب برای جوجه ها ثابت نگاه دارد.تهویه در تابستان برای خارج سازی دمای اضافی بکار می رود. حرارت محسوس پرندگان ، حرارت تجهیزات و دمای آفتاب باید با استفاده از هوای بیرون سالن ، خارج شود که ممکن است آن هم دمای زیادی داشته باشد. بنابراین حجم هوای مورد نیاز برای تهویه تابستانی بسیار بیشتر است ( معمولا" ۱۰ تا ۲۰ برابر بیش از میزان آن در زمستان). حداقل میزان تهویه در جدول ۲ برآورده شده است .
سیستمهای تهویه معمول ، با ایجاد فشار منفی ، فشار مثبت یا در بعضی نقاط با سیستم تهویه طبیعی کار می کند.
تهویه با فشار منفی : بیشتر مرغداریها از سیستم تهویه فشار منفی استفاده می کنند. در این روش، چند فن هوا را از سالن خارج می کنند که این کار باعث کشیده شدن هوای تازه به داخل سالن می شود. فن های خارج کننده هوا باید توان خارج سازی حجم زیادی از هوا در تابستان را دارا باشند. توزیع و مخلوط کردن هوا درون سالن توسط دریچه های ورودی کنترل می شود.
دریچه ها باید به نوعی باشند که سرعت هوا را حدود ۵ – ۴ متر درثانیه تنظیم نمایند. این سرعت زیاد، بویژه در هوای سرد برای اطمینان از مخلوط شدن مناسب هوا و جلوگیری از ناهمگونی ضروریست.
در تلاش برای عدم ورود هوا، دریچه های ورودی معمولا" فقط در یک سمت سالن قرار می گیرند، گرچه با قرار دادن دریچه ها در هر دو سمت سالن – بویژه در سالنهای عریضتر از ۱۱ متر، نتیجه خوبی بدست آمده است. در طول دوره پرورش جوجه ها و در زمستان – هنگامی که میزان تهویه اندک باشد ، کانال برگشت زیر دریچه ورودی برای جابجایی هوای تازه به درون سالن بدون ناهمگونی روی جوجه ها ، قرار داده می شود. این کار به اطمینان از مخلوط شدن مناسب هوا درون سالن کمک می کند.
تهویه با فشار مثبت : این سیستم، هوا را با فشار به داخل سالن می راند. این فشار باعث خارج شدن رطوبت از خروجی های سالن می شود. مزیت اصلی این سیستم توزیع مناسب هوا درون سالن است. میزان هوای جابجا شده با میزان هوای تازه در مقابل هوای برگشتی کنترل می شود، در حالیکه میزان وزش هوا ثابت است . چون فن های خارج کننده قدرت کافی برای تهویه مناسب هوا در تابستان را ندارند، گاهی از فن های خارج کننده نیز استفاده می شود. مشکل بودن کنترل میزان هوای تهویه ای از معایب این روش است. این مورد به ویژه هنگامیکه یک سیستم ، هوا را با فشار وارد و دیگری هوا را با فشار خارج می سازد، بوجود می آید.
تهویه طبیعی : این روش در بعضی مناطق سرد انجام می شود. در این روش دیوارهای جانبی قابلیت باز شدن دارند.
نوردهی
معمولا" ردیف لامپهای معمولی ۴۰ واتی به فاصله ۴ متر از یکدیگر در سالن قرار می گیرند. چندین برنامه نوردهی برای جوجه های گوشتی وجود دارد، اما اغلب در سالن از یکروزگی تا زمان حمل به کشتارگاه، نور مداوم در تمام مدت شبانه روز وجود دارد. این روش نوردهی از آن جهت که ممکن است بخاطر قطع برق و با قرارگیری جوجه ها برای اولین بار در تاریکی کامل گله دچار وحشت شود، ممکن است خطرناک باشد.
تهویه و حرارت مورد نیاز بر اساس ثابت نگه داشتن دمای سالن در دمای c ۳۸ و رطوبت نسبی۷۰% ، c۲۷ و ۷۰% رطوبت نسبی تا سن ۶ هفتگی و c۱۶ و ۷۰% رطوبت نسبی تا سن ۸ هفتگی وقتی دیوار و سقف سالن عایق بندی شده باشد، محاسبه شده است. در این مورد رطوبت بستر ۳۵% خواهد بود.
میزان تصفیه هوا بصورت ۵/۰ تغییر در ساعت در نظر گرفته می شود.
توجه : در صورت استفاده از بخاری گازی تابشی ، میزان تهویه جوجه های بزرگتر از ۲ هفته باید ۷۰% افزایش یابد و دمای اضافی نیز باید بخاطر رطوبتی که به سالن اضافه می شود ۱۵% افزایش یابد.
از اینرو می توان دست کم یک ساعت تاریکی در روز از زمان دو روزگی جوجه ها تا پایان دوره پرورش، اجرا نمود.
بعضی پس از نوردهی کامل در هفته اول، از برنامه نوردهی متناوب ( ۳ ساعت نوردهی پس از یک ساعت تاریکی ) استفاده می کنند. برای بکارگیری مؤثر این روش لازم است به نحوی سالن را تاریک کرد که نور از درها، دریچه ها و منافذ تهویه ای وارد نشود. اگر از روش نوردهی تمام وقت با نتیجه خوب استفاده می کنید، بدون مشورت با کارشناس پرورش طیور، این روش را تغییر ندهید.
اغلب جوجه های گوشتی در هفته اول در شدت نور ۲۰ – ۱۰ لوکس ( ۸۰ – ۴۰ وات در m² ۱۸ سطح سالن ) نگهداری می شوند، بنابراین می توانند همیشه از آب و غذا استفاده نمایند.
پس از آن می توان شدت نور را تا ۵ لوکس کاهش داد تا هزینه برق و امکان شیوع بیماری کانیبالیسم دیگر خواری کاهش یابد. پرورش جوجه ها در شدت نور اندک، بهتر است. مهم است که پخش نور در روی دانخوری و آبخوریها باندازه کافی باشد. شدت نور را با انواع تجاری رئوستا مقاومت متغیر می توان کنترل نمود. دقت کنید که در هنگام شستشوی سالن رئوستا باید از جریان برق جدا شود.
لامپهای معمولی با نور زرد بهتر از انواع دگیر لامپها می باشند. نور سفید درخشان ممکن است بر تمایل جوجه ها در کندن پر یکدیگر که به کانیبالیسم می انجامد، بیافزاید.
سیستمهای دانخوری و آبخوری
برای پرورش جوجه های گوشتی علاوه بر سیستمهای اتوماتیک خوراکدهی ، سینی های دانخوری و ظرف های آبخوری باید برای اطمینان از دسترسی به هر دوی آنها ، قرار داده شود. معمولا" پس از ۴ تا ۶ روز ، این لوازم اضافی برداشته می شوند.
سیستم معمول دانخوری برای جوجه های گوشتی ، دانخوریهای آویزان می باشد. پراکندگی این دانخوریها در سطح سالن باید به گونه ای باشد که دسترسی جوجه ها به آنها آسان و راحت تر باشد. معمولا" از انواع آبخوریهای اتوماتیک استفاده می شود. منبع آب پاکیزه که به خوبی آب را به آبخوریها برساند، مورد نیاز است. پرندگان معده ندارند بنابراین قابلیت ذخیره سازی آبی که می نوشند بسیار اندک است. جوجه ها باید آزادانه و هرگاه احساس تشنگی می کنند بتوانند آب بنوشند چرا که به ۹/۰ تا ۴/۱ لیتر آب برای استفاده مؤثر از ۴۵۰ گرم غذا ، نیاز دارند. آب باید مقدار اندکی مواد معدنی و به ویژه نمک داشته باشد چرا که زیاد بودن نمک باعث آبکی شدن فضولات می گردد.
آبخوری و دانخوریها باید بگونه ای در سالن توزیع شوند که جوجه ها برای رسیدن به هریک از آنها ، مجبور به طی مسافت بیش از ۳ متر نباشند. هر دو سیستم با کابل از سقف آویزان می شوند که می توان ارتفاع آنها را تنظیم نمود.

برگرفته از: گاهنامه داخلی کانون مدیران فنی دامپروری استان فارس(دانش دامپروری)
مهندس عبداله خدام محمدی

منبع : موسسه مرغداری ایران