افول امپراتوری دلار؟!

یك دهه و اَندی است كه بیشتر اقتصاددانان مطرح جهان از خود سؤال می كنند كه آیا احتمال دارد دلار آمریكا كه چند دهه متوالی است به عنوان واحد ارزی برتر بر اریكه قدرت جا خوش كرده است، روند نزولی قدرت را طی كرده و جای خود را به یك ارز قدرتمند دیگر واگذار كند؟ این حرف و حدیث ها درست در زمانه ای به اوج خود رسیده كه لااقل تا چند هفته پیش، چند سالی بود كه به تدریج از ارزش دلار در برابر برخی ارزهای قدرتمند نظیر یورو و ین كاسته می شد. در واقع، در خلال ۳۰ سال گذشته این چهارمین دوره متوالی است كه ارزش دلار كاهش محسوسی را تجربه می كند. در همین دوره اخیر كه از سال ۲۰۰۲ آغاز شده، دلار در برابر یورو ۲۸ درصد و در برابر سبد بین المللی ارزها حدود ۱۴ درصد كاهش ارزش پیدا كرده است. این در حالی است كه به گزارش صندوق بین المللی پول )IMF( ، هنوز ۶۶ درصد از ذخایر رسمی ارزی جهان بر پایه دلار است، در حالی كه یورو، ین و پوند به ترتیب تنها ۲۵، ۴ و ۳ درصد از هلدینگ ارزی جهانی را به خود اختصاص می دهند. با وجود این، برخی از منتقدان دلار همچنان معتقدند كه سلطنت دلار رو به افول است. آنها برای اثبات این ایده خود به كسری حساب جاری آمریكا كه به ۶ درصد كل محصول ناخالص داخلی )GDP( این كشور بالغ شده است و همچنین میزان بدهی های خالص خارجی این كشور كه ۲۲ درصد كل محصول ناخالص داخلی آن را شامل می شود، اشاره می كنند كه هر دو مورد به ركورد تاریخی خود نزدیك شده اند. مضاف بر این، شواهد نشان می دهند كه بانك های مركزی دیگر كشورها از میزان خرید اسناد و اوراق قرضه دولت آمریكا خود به میزان قابل توجهی كاسته اند. براساس آمارهای موجود، در هفت ماهه ابتدایی سال ۲۰۰۵ كل خرید اوراق و اسناد قرضه آمریكا توسط بانك های مركزی خارجی تنها به ۲ میلیارد دلار رسیده است، در حالی كه فقط در طول سال ۲۰۰۴ معادل ۲۹۵ میلیارد دلار و در سال ۲۰۰۳ معادل ۱۷۵ میلیارد دلار، اوراق و اسناد قرضه آمریكا توسط بانك های مركزی سایر كشورها خریداری شده بود. بنابراین چنانچه روند موجود ادامه یابد، به احتمال زیاد در آینده نه چندان دور سایر ارزهای قدرتمند جهان، قدرت و سیطره دلار را به چالش جدی خواهند كشید.
تاج گذاری پوند
در طول تاریخ، تغییر سیطره پولی تنها یك بار و آن هم از پوند انگلیس به دلار آمریكا اتفاق افتاده است. در آن دوره، پوند انگلیس در خلال دوره استاندارد طلا، پایه پولی كل جهان به شمار می رفت. اما بعد از سال ۱۹۱۴، به ناگاه انگلیس از یك كشور بستانكار به یك كشور بدهكار تبدیل شد. سپس در دهه ۱۹۲۰، دلار آمریكا تنها واحد پولی قابل تبدیل و جایگزینی با طلا بود، اگرچه پوند در سال ۱۹۲۵ مجدداً این خصوصیت را به دست آورد. به طور كلی، دو جنگ ویرانگر اول و دوم جهانی و در نتیجه دو بار كاهش ارزش پوند، دست به دست هم داد تا دلار آمریكا به پایه پولی بی رقیب در كل جهان مبدل شده و اولین تجربه رسمی از قدرت ساقط كردن یك ارز حاكم را رقم بزند.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران