سفری پرهزینه و بی نتیجه

۱) آقای احمدی نژاد رئیس جمهوری روز دوشنبه از یک سفر دوروزه به استانبول ترکیه که در راس یک هیات بلندپایه انجام شد، به ایران بازگشتند. این سفری بود غیررسمی، یعنی به دعوت دولت ترکیه نبود، بلکه بنا به تصمیم رئیس جمهوری ایران صورت گرفت. دولت ایران آن را یک «سفر کاری» توصیف کرد. در این سفر آقای احمدی نژاد دیدارهایی با آقایان عبدالله گل و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور و نخست وزیر ترکیه داشتند. دولت ترکیه با صراحت از امضای قرارداد فروش گاز طبیعی ایران به ترکیه، به مقصد اروپا، به مبلغ ۵/۲ میلیارد دلار و نیز سرمایه گذاری سه میلیارد دلاری ترکیه برای توسعه میدان گازی در فازهای ۲۲ و ۲۳ و ۲۴ پارس جنوبی، که قبلاً در هر دو مورد توافق شده بود، امتناع ورزید. وزیر کشور ترکیه وجود «یکسری موانع» را علت امتناع ترکیه ذکر کرد. وزیر انرژی ترکیه گفت؛ «مذاکرات ادامه می یابد.» عبدالله گل درباره علت خودداری ترکیه از امضای این قراردادها گفت؛«برای پروژه مقدمه چینی های لازم صورت نگرفته بود.»
اگرچه قراردادهای اصلی به امضا نرسید، اما در پنج مورد موافقتنامه های همکاری میان دو کشور امضا شد که عبارتند از؛ زمینه های امنیتی(جرائم سازمان یافته، مواد مخدر و تروریسم)، محیط زیست، حمل ونقل، توسعه و گردشگری و کتابخانه های ملی و آرشیو.
اما با وجود این، آقای احمدی نژاد مدعی شد؛ «در زمینه های سرمایه گذاری مشترک در انرژی نفت، گاز و برق به توافقات خوبی دست یافته ایم.» (اطلاعات ۲۵/۵/۸۷)
البته در هیچ یک از گزارش ها، «برق» موضوع مورد بحث دو کشور نبوده است، یا حداقل اعلام نشده بود.
علاوه براین آقای احمدی نژاد در این سفر چند موضوع دیگر را نیز اعلام کردند.
▪ اول اینکه؛ «در همین هفته اولین ماهواره مخابراتی ایران را به وسیله موشک و پرتابگر ایرانی به آسمان پرتاب خواهیم کرد.»
▪ دوم اینکه؛ «ما ۷۰ هزار اختراع در ایران به ثبت رسانیده ایم.»
▪ سوم اینکه؛ «در ایران آزادی کامل وجود دارد.»
در مورد اول، ماهواره مخابراتی به هوا پرتاب شد. اما در مورد دوم ممکن است ۷۰ یا ۷۰۰ اختراع، بدون توجه به جدی و مهم بودن آنها، به ثبت رسیده باشد، اما ۷۰ هزار اختراع به نظر اغراق آمیز می رسد. چگونه می توان چنین پیشرفت علمی را ادعا کرد، در حالی که استادان برجسته و سابقه دار دانشگاه ها را فله یی بازنشسته می کنند.
۲) سفر آقای رئیس جمهور به ترکیه، یک اقدام شتاب زده و بدون مطالعه لازم و در یک زمان نامناسب صورت گرفته است. سوابق تاریخی و مشترکات فرهنگی فراوان میان دو ملت، آنچنان است که می تواند زمینه بسیار مساعدی برای توسعه روابط اقتصادی میان دو کشور باشد. اما حرکت های نسنجیده نه تنها کمکی به توسعه روابط نمی کند، بلکه به آن لطمه می زند.
این سفر بدون مطالعه و تدارک لازم صورت گرفت. معمولاً در روابط خارجی مقامات مسوول دو طرف در سطوح پایین تر پیرامون موضوعات مورد علاقه مذاکره می کنند. هنگامی که دو طرف به توافق هایی دست یافتند و نهادهای ذی ربط، در هر دو کشور آن توافق ها را تایید کردند، بالاترین مقام ها در این مورد، رئیس جمهورها در دیدار رسمی طی تشریفاتی آنها را امضا و اعلام می کنند. در مورد موضوعات مورد علاقه ایران و ترکیه، ظاهراً توافق هایی از قبل صورت گرفته بود، به طوری که ترکیه پذیرفته بود حدود سه میلیارد دلار در توسعه میدان های گاز پارس جنوبی سرمایه گذاری کند. اما سفر نه چندان بامطالعه و برنامه ریزی شده از قبل، حتی آن توافق را هم سست کرد. جست وجو و یافتن علت چندان پیچیده و مشکل نیست. منابع متعددی مخالفت امریکا در نزدیکی ترکیه و ایران و هشدار به دولت ترکیه را گزارش دادند. به عنوان نمونه وزارت امورخارجه امریکا در بیانیه یی اعلام کرد؛ «از زمانی که رژیم ایران کراراً از عمل به تعهدات خود در قبال شورای امنیت سازمان ملل متحد و آژانس بین المللی انرژی اتمی سر باز زده است، چنین معامله یی می تواند پیام نادرستی را برای رهبران ایران ارسال دارد.» موضع گیری و فشار دولت امریکا بر دولت ترکیه را نه تنها روزنامه های غربی نظیر گاردین و فایننشال تایمز بلکه روزنامه های ترکیه نظیر حریت و حتی «زمان»ی که ناشر و سردبیر آن به گروه طیب و گل نزدیک است، نیز منعکس ساختند. عبدالله گل اگرچه در توجیه خودداری ترکیه از امضای این توافقنامه ها اظهار داشت که مقدمه چینی های لازم صورت نگرفته و نیاز به زمان بیشتری است، اما علت واقعی و اصلی در توصیه های عبدالله گل به احمدی نژاد به خوبی منعکس است. عبدالله گل در یک توصیه محرمانه (به نقل از حریت) از احمدی نژاد خواست ایران بسته پیشنهادی اروپا را بپذیرد.
او گفت؛«ما از بسته پیشنهادی اخیر پنج عضو شورای امنیت و آلمان استقبال و حمایت می کنیم. ما این بسته را به عنوان پنجره یی رو به اقبال می بینیم. شما باید بسته را قبول کنید و بر توسعه اقتصادی کشور خودتان تمرکز کنید.» و اینکه؛ «گردش این شایعه که امریکا قصد عملیات نظامی علیه ایران را دارد زیبنده نیست.» گل پیشنهاد کرد به جای تعلیق از واژه دیگری استفاده شود. در واقع رئیس جمهور ترکیه به زبان دیپلماسی به آقای احمدی نژاد می گوید، در شرایط کنونی و مناسبات نه چندان دوستانه یی که میان ایران با کشورهای غربی، امریکا، اروپا، سازمان ملل و آژانس بین المللی انرژی اتمی است ترکیه نمی تواند با نزدیکی به ایران منافع کلان ملی خود از جمله مهم ترین آن، پذیرش در اتحادیه اروپا را به مخاطره بیندازد. علاوه براین یکی از علل غیررسمی بودن سفر آقای احمدی نژاد به ترکیه و در نتیجه سفر به استانبول به جای آنکارا، امتناع شخص آقای احمدی نژاد از حضور بر سر مزار مصطفی کمال بوده است. این مساله حتی از نگاه خبرنگاران نیز پنهان نماند و آقای احمدی نژاد مورد سوال قرار گرفت.
اگرچه حزب عدالت و توسعه، اخیراً از یک چالش بسیار مهم و سرنوشت ساز در مصاف با کمالیست های افراطی پیروز بیرون آمده است، اما نمی خواست با قبول دعوت رسمی از آقای احمدی نژاد و امتناع ایشان از حضور بر سر مزار بنیانگذار ترکیه جدید و امضای توافقنامه های اقتصادی بسیار مهم با ایران، نفت به آتش مخالفان افراطی خود بریزد و بهانه های جدیدی به دست آنها بدهد. حزب اسلام گرای عدالت و توسعه به شدت به حفظ منافع ملی ترکیه و توسعه پایدار متعهد است. خط مشی و استراتژی کلی حزب عدالت و توسعه، جذب افکار عمومی مردم و حمایت آنان از طریقه ارائه خدمات است، نه اصرار بر تبلیغ یا تظاهر به دین. این نگاه به شدت واقع بینانه و واقع گرایانه حزب عدالت و توسعه نه تنها اسلام گرایان بلکه بسیاری از نیروهای بینابینی را به حمایت از خود و دولت رجب طیب اردوغان واداشته است. چگونه می توان پذیرفت رئیس جمهوری ایران، تحلیلگران و تصمیم گیران سیاست خارجی ایران، بدون در نظر گرفتن چنین مسائلی و بدون پیش بینی های لازم و اقدامات ضروری اولیه به این سفر پرهزینه ولی بدون دستاوردهای قابل توجه برای ایران دست زدند.

دکتر ابراهیم یزدی

منبع : روزنامه اعتماد