یکشنبه, ۲۷ خرداد, ۱۴۰۳ / 16 June, 2024
مجله ویستا
کانسارهای گرمابی
آبهای گرم كانیساز در طبیعت مسئول تشكیل بسیاری از كانسارها و تجمعات موادمعدنی هستند. مجموعه این كانسارها علیرغم تفاوتهایی كه در نوع مواد معدنی و حجم ذخیره دارند در این نكته كه همگی از رسوبگذاری مواد محلول در آبهای داغ، در فضاهای خالی و شكستگیها تشكیل شدهاند، مشتركند.
این آبهای گرم كه اكثراً به شكل سلولهایی با جریان همرفت (Convaction) در اطراف تودههای آذرین نفوذی و یا مناطق آتشفشانی مشاهده میشوند و حتی بعضی اوقات به شكل چشمههای كانیساز در سطح زمین هم ظاهر میشوند. با این وجود آبهای ماگمایی سهم بسیار ناچیزی در شكلگیری این آبها دارند و بخش اعظم این آبها از آبهای جوی و زیرزمینی فرورو منشاء میگیرد و تنها ممكن است بخش كوچكی از آبهای ماگمایی نیز به این مجموعه افزوده شود.
آبهای فرورو برخی اوقات در حین حركت خود به سمت پایین در اعماق زمین به تودههای نفوذی در حال سرد شدن و یا مخازن ماگمایی آتشفشانهای فعال یا نیمهفعال برخورد میكنند و در نتیجه حرارت و قابلیت انحلال این آبها افزایش مییابد. ضمن اینكه ممكن است مقداری آب ماگمایی هم از طرف این تودههای در حال سرد شدن به این آبها افزوده شود. این آبها پس از گرم شدن در نقطه بخصوصی به علت كاهش وزن مخصوص ناشی از افزایش دما در امتداد شكستگیها و گسلها شروع به صعود به سمت مناطق كمعمقتر را مینمایند و در مسیر، خود موادمعدنی موجود در سنگهای مسیر نظیر سرب، روی، طلا، مس، جیوه، نقره و غیره را حل نموده و با خود بالا میآورند.
با كاهش عمق از فشار و دماتی این محلول داغ سرشار از كاتیونهای فلزی محلول كاسته شده و در اعماق بخصوصی تحت تأثیر عواملی نظیر كاهش فشار، كاهش دما و موادمعدنی خود را از دست دادهاند به واسطر افزایش وزن مخصوص ناشی از سرد شدن دوباره به سمت پایین جریان مییابند. بدینترتیب چرخهای از آبهای گرم برقرار میشود كه در یك سوی آن بخش عمیق انحلال و موتور حرارتی ماگما قرار گرفته و در سمت مقابل بخشهای كم دمای سطحی و محل رسوبگذاری مواد واقع شدهاند.
▪ بنابراین آنچه كه یك كانسار رگهای گرمابی نامیده میشود مجاری چند فاكتور مهم نقش دارند كه عبارتند از :
ـ منبع حرارتی
ـ وجود شبكه مناسبی از شكستگیه
ـ مناسب بودن تركیب شیمیایی محلول
ـ مناسب بودن تركیب شیمیایی سنگهای مسیر محلولها وبالاخره كافی بودن حجم آبهای سطحی و زیرزمینی به حدی كه بتواند یك چرخه مؤثر را تشكیل دهند.
از آنچه گفته شد چنین استنباط میشود. كه تركیب كانیشناسی كانسارهای گرمایی ارتباط مستقیمی با تركیب كانیشناسی سنگهای مسیر چرخه گرمابی و درجه حرارت آب دارد. به عنوان مثال كانسارهای گرمابی اورانیوم در سنگهای آذرین اسیدی و كانسارهای نقره گرمابی در آندزیتها و سنگهای حد واسط تشكیل میشوند.
▪ مهمترین كانسارهای گرمابی عبارتند از :
ـ طلا، نقره
ـ جیوه
ـ آنتیموان
ـ فلوریت
ـ باریت
ـ سرب
ـ روی
ـ آلونیت
ـ كائولینیت
ـ منیزیت
ـ منگنز
ـ اورانیوم
ـ مس.
● كانسارهای جیوه رگهای
جیوه در طبیعت اكثراً به صورت كانی سینابر یافت میشود. این كانی در دمای ۵۰ الی ۲۰۰ درجه سانتیگراد و در اعماق كم تا سطح زمین تشكیل میشود. در چشمههای آبگرم فعال زلاندنو و غرب آمریكا كانی سینابر در حال تشكیل شدن است. كانیسازی جیوه بدون شك در زمانهای مختلف صورت گرفته است اما به دلیل ناپایداری جیوه و تركیبات آن بعد از تشكیل به دفعات دستخوش تغییر و تحول شده است. كانیسازیهای گرمابی جیوه غالباً با آنتیموان همراه است. استیبنیت مهمترین كانی همراه سینابر در رگههای جیوه است.
● كانسارهای طلای گرمابی
كانسارهای طلای رگهای را میتوان در سنگهای آتشفشانی و رسوبی دگرگون شده و نیز برخی از سنگهای آتشفشانی یافت. در این كانسارها طلا بیشتر همراه سولفیدها و آرسنیدها مشاهده میشود و ندرتاً به حالت آزاد یافت میشود. مقدار ذخیره كانسارها كمتر از یك میلیون تن بوده و عیار طلا در رگههای قابل استخراج بیش از پنج گرم در تن میباشد. رگههای طلا در محدوده ۵۰ تا ۲۰۰ درجه سانتیگراد و از عمق ۸۰۰ متری تا نزدیكی سطح زمین تشكیل شدهاند. ذخایر طلای رگهای در سپرهای كانادا، رودزیا و استرالیا كشف شدهاند.
● كانسارهای سرب و روی رگهای
كانسارهای سرب و روی گرمابی نسبتاً فراوانند. این كانسارها بیشتر در كمربندهای آتشفشانی وسیع و گسترده غرب آمریكا، ژاپن، فیلیپین، ایران و آلپ قرار دارند.
▪ كانیهای مهم این ذخایر عبارتند از:
ـ اسفالریت
ـ گالن و كالكوپریت.
گاهی اوقات ممكن است همراه گالن مقداری نقره وجود داشته باشد.
انتخابات ریاست جمهوری انتخابات انتخابات ریاست جمهوری 1403 مسعود پزشکیان ایران سعید جلیلی انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم علیرضا زاکانی قالیباف محمدباقر قالیباف حمید نوری پزشکیان
معدن تهران ریزش معدن هواشناسی شهرداری تهران وزارت بهداشت سیل قتل جاده چالوس سیلاب آموزش و پرورش سازمان هواشناسی
قیمت دلار قیمت طلا دولت سیزدهم قیمت خودرو خودرو ایران خودرو همستر کامبت بورس مسکن یارانه قیمت سکه حقوق بازنشستگان
تلویزیون کربلا سینمای ایران روز عرفه موسیقی بهاره رهنما رسانه ملی دفاع مقدس سینما سریال بازیگر جواد عزتی
وزارت علوم فناوری دانشگاه آزاد اسلامی دانش بنیان جهاد دانشگاهی خورشید
رژیم صهیونیستی روسیه غزه اسرائیل فلسطین جنگ غزه آمریکا اوکراین چین حزب الله لبنان جنگ اوکراین ترکیه
فوتبال یورو 2024 پرسپولیس سپاهان استقلال مس رفسنجان جام حذفی باشگاه پرسپولیس جام ملت های اروپا لیگ برتر فدراسیون فوتبال بازی
اینترنت هوش مصنوعی اپل رشد مهاجرت اسنپ تلگرام ایلان ماسک ناسا مایکروسافت گوگل سامسونگ
سازمان غذا و دارو کاهش وزن ویتامین دیابت سنگ کلیه فشار خون پیری