میزان میرایی مادران به‌علل ناشی از بارداری (Maternal Mortality Rate (MMR) (۲

همبستگى با عوامل اجتماعى

بعضى عوام اجتماعى بر MMR تأثير مى‌گذارند. مهم‌ترين اين عوامل عبارتند از:

۱. سن مادر: مناسب‌ترين سن براى بچه‌زايى بين بيست و تا سى سالگى است. هر چه زايمان از اين دامنهٔ سنى به‌دور باشند خطر مرگ زن به علل ناشى از باردارى و بچه‌زايى بيشتر است.

۲. فاصلهٔ بين زايمان‌ها: کم‌بودن فاصلهٔ بين زايمان‌ها با افزايش MMR بستگى دارد.

۳. مرتبه‌ٔ زايمان: زياد بودن تعداد زايمان‌ها با افزايش خطر MMR مرتبط است، نه تنها سه عامل مذکور با افزايش MMR همبستگى دارند، بلکه عوامل ديگرى هم در آن دخالت دارند مانند: شرايط اقتصادي، رفتار و باورهاى فرهنگي، وضعيت تغذيه و شرايط زيست‌محيطي، عوامل اجتماعى بيشتر اوقات مقدم بر علل پزشکى هستند و باردارى و زايمان را مخاطره‌آميز مى‌کنند.

تدابير پيشگيرى و اجتماعى

زياد بودن مرگ و مير مادران به‌علل ناشى از باردارى نه تنها بازتاب نارسايى خدمات مراقبت از زنان باردار است، بلکه پائين بودن استانداردهاى زندگى و وضعيت اقتصادى اجتماعى جامعه را هم نشان مى‌دهد. مشکل مرگ و مير مادران به‌علل ناشى از باردارى در سراسر جهان اصولاً مربوط به چگونگى به‌کارگيرى دانش موجود مامايي، (در مراحل پيش از زايمان، هنگام زايمان و پس از زايمان) است و نه ايجاد مهارت‌هاى تازه براى آن.

در هر کوششى که براى کاهش MMR به‌عمل مى‌آيد بايد به نکات زير توجه شود:

۱. تکميل رژيم غذايي، و از جمله برطرف کردن کم‌خوني.

۲. پيشگيرى از عفونت و خون‌ريزى در دورهٔ نفاسي.

۳. پيشگيرى از عوارض بارداري؛ مانند: اکلامپسي، پارگى زهدان و بدى نمايش جنين (Malpresentation).

۴. درمان بيمارى‌هاى پزشکي؛ مانند: پرفشارى خون، بيمارى ديابت قندي، سل و ....

۵. ارتقاء تنظيم خانواده، به‌منظور کنترل شمار فرزندان، فاصله‌گذارى بين زايمان‌ها.

۶. پيشگيرى از کزاز و درمان پيشگيرى مالاريا.

۷. شناسايى همهٔ مرگ‌هاى دوران باردارى و پژوهش دربارهٔ علل آنها.

۸. آموزش بهورزان و ماماهاى روستايى و سنتي.

روش‌هاى تازه‌تر مانند روش خطر و مراقبت‌هاى بهداشتى اوليه هم گام‌هايى در جهت درست براى کاستن از ميزان‌هاى ابتلاء و مرگ و مير مادران به‌علل ناشى از باردارى است. مبارزه با آن دسته از عوامل اجتماعى - فرهنگى هم که بر MMR اثر مى‌گذارند (مانند ناداني، بى‌سوادى زنان، تبعيض ناشى از محيط اجتماعى - فرهنگي، بدى وضع تغذيه و نارسايى بهداشت محيط زيست) به همين اندازه اهميت دارد. اين کار مستلزم پيشرفت اقتصادى اجتماعى جامعه از طريق دخالت فعال جامعه است.

جدول عوامل تعيين کنندهٔ مرگ و مير مادران در کشورهاى رو به پيشرفت

	علل پزشکى			عوامل اجتماعى
	علل مربوط به مامايى:			سن به هنگام زايمان
	مسموميت باردارى			مرتبهٔ زايمان
	خون‌ريزى			کم‌بودن فاصلهٔ باردارى‌ها
	عفونت			بعد خانوار
	سقط تحريکى			سوءتغذيه
	توقف زايمان			فقر
	علل غير مامايى:			بى‌سوادى
	کم‌خونى			جهل و تبعيض در حق زنان
	بيمارى‌ ديگر (قلبي، کليوي، کبدى عفونى و متابوليک)			نبودن خدمات مراقبت زنان باردار
	تومورهاى بدخيم			کمبود نيروى انسانى بهداشتى
	حوادث			زايمان توسط ماماى آموزش نديده
	-			ضعف بهداشت محيط زيست
	-			نارسايى امکانات ارتباطى و حمل و نقل
	-			آداب اجتماعى