عوامل میکروبی

عوامل ميکروبى

تاکنون تحقيقات بى‌شمارى براى پى بردن به نقش عوامل ميکروبى روى پوسيدگى دندان شده است. گروهى از محققين رابطه‌اى بين ميزان پوسيدگى دندان و تعداد لاکتوباسيل‌هاى موجود در دهان را گزارش نموده‌اند و عده‌اى ديگر بر اساس مطالعات آزمايشگاهى خود تأکيد بر قدرت پوسيدگى‌زائى انواعى از استرپتوکوک‌ها دارند. آزمايشات صحت اينکه مى‌گويند دندان‌هاى تميز هرگز مبتلا به پوسيدگى نمى‌شوند را نشان داده‌اند در حيواناتى که اصولاً غذاى آنها با لوله داده شده و مستقيماً وارد معده شده است پوسيدگى دندانى مشاهده نشده است در اين حيوانات محيط ميکروبى عادى در دهان وجود داشته ولى به‌ هرحال پوسيدگى به ظهور نرسيده است ولى وقتى همين حيوانات به‌طور عادى از طريق دهانى تغذيه شدند موارد پوسيدگى دندان به‌وضوح قابل رؤيت بود.

تغذيه

در طى رشد و نمو دندان، کمبودهاى غذايى ممکن است باعث نقائصى در رشد و نمو آنها گردند. کمبود ويتامين D، C، B، کلسيم، فسفر يا عدم تعادل بين کلسيم و فسفر از اين قبيل است. هم‌چنين ممکن است به‌علت کمبود فلورايد و نسبت نامتناسب کلسيم و فسفر در طى رشد دندانى اختلال در ترکيب شيميايى دندان ايجاد شود که باعث حساسيت دندان به پوسيدگى مى‌گردد. کمبود ويتامين A قبل از رويش دندان باعث اتروفى سلول‌هاى ميناساز و نتيجتاً باعث نقصان در ساختمان منشورهاى مينايى مى‌شود. در اثر کمبود ويتامين C بعد از رويش دندان‌ها در لثه‌ها عروق اتساع يافته، پرخونى ايجاد و تمايل به خونريزى پيدا مى‌شود که در موارد شديد، ضايعات وسعت يافته و مانع جويدن شده، دندان‌ها لق و مى‌افتد و بالاخره کمبود ويتامين D، کلسيم و فسفر باعث اختلال در کالسيفيکاسيون مينا و عاج مى‌شود. اثر ويتامين D بر روى دندان اولين بار در سال ۱۹۱۸ بر روى دندان سگ بررسى شد وقتى در يک سگ حامله کمبود ويتامين D ايجاد نمودند در بچه‌هاى حيوان نقائصى در ساختمان دندان‌هاى شيرى پيدا شده و جوانه زدن آنها به تعويق افتاد حال آنکه در سگ ديگرى که ويتامين D کافى دريافت مى‌کرد بچه‌ها دندان‌هاى شيرى طبيعى داشتند.

اثرات سوء ناشى از کمبود ويتامين D در برقرارى و پيشرفت ضايعات پوسيدگى بيش از هر نوع ديگر مواد مغذى مورد بررسى قرار گرفته است اين بررسى‌ها توسط Mellanby در انگلستان بر روى سه مدرسه بيرمنگهام صورت گرفت و اثرات ويتامين D بر روى پوسيدگى دندان ارزشيابى گرديد اين بررسى‌ها نشان دادند که ضايعات جديد پوسيدگى و پيشرفت ضايعات قديم در بچه‌هايى که ويتامين D دريافت مى‌نمودند کمتر از بچه‌هايى که دريافت نمى‌کردند بوده است. عنصر ديگرى که در اين جا بايد مطرح نمود فلورايد است که به مقادير کم در آب و غذا موجود است اکثريت غذاها مانند سبزيجات، گوشت، غلات و ميو‌ه‌جات بين ۲/۰ - ۵/۱ پى‌پى‌ام، برگ‌هاى چاى بين ۷۵ - ۱۰۰ پى‌پى‌ام و يک فنجان جاى تقريباً ۱/۰ ميلى‌گرم فلورايد دارد. بدون در نظر گرفتن مقادير مصرفى چاى يا محصولات دريايى به‌علت پراکندگى اين ماده در غذاهاى مختلف کمتر رژيمى است که از آن فقير باشد يا اصلاً فاقد آن باشد. تاکنون تحقيقات بسيار وسيعى در مورد نقش املاح فلورايد در کاهش پوسيدگى دندان انجام گرفته است بر اساس پژوهش‌هاى Dean در سال ۱۹۴۲ کودکانى که آب آشاميدنى آنها داراى يک قسمت در ميليون '۱پى‌پى‌ام' فلورايد باشد در حدود ۶۰ درصد کمتر از کودکانى که از آب بدون فلورايد استفاده مى‌کنند پوسيدگى دندانى دارند. اثر ضد کرم‌خوردگى دندان را در فلوئور ناشى از سخت کردن ميناى دندان و ايجاد وقفه فعاليت آنزيم‌ها و ميکروب‌هاى مولد کرم‌خوردگى مى‌دانند و چنين توجيه مى‌نمايند که در اثر مجاورت يون‌هاى فلورايد با ترکيب هيدروکسى اپاتيت موجود در ميناى دندان يون هيدروکسيل (OH) با يون فلورايد (F) مبادله شده و باعث ترکيب جديدى به نام فلوئورواپاتيت (Fluore-Apatitis) مى‌گردد که قابليت انحلال مادهٔ جديد در اسيد کمتر از هيدروکسى اپاتيت است.

عده‌اى ديگر اضافه مى‌کنند که يون فلورايد در غلظت کم باعث بهتر شکل گرفتن ترکيب هيدروکسى اپاتيت مى‌گردد و در نتيجه مينا در مقابل اسيدها مقاومت بيشترى دارد و بالاخره گفته مى‌شود که يون فلورايد احتمالاً اثر مهارکننده روى فعاليت آنزيم‌ها و ميکروب‌هاى مولد کرم‌خوردگى دارد. همان‌گونه که کمبود فلوئور در آب‌هاى آشاميدنى سبب اختلال در رشد و پوسيدگى دندان‌ها مى‌شود افزايش بيش از حد مجاز آن نيز باعث بروز ضايعات دندانى مى‌گردد. طبق استاندارد بين‌المللي، حداکثر مجاز فلوئور در آب‌هاى آشاميدنى ۵/۱ ميلى‌گرم در ليتر مى‌باشد هرگاه ميزان فلوئور در آب از رقم فوق تجاوز نمايد باعث ايجاد فرورفتگى‌هاى کوچکى در دندان‌ها شده و آنها را به رنگ زرد يا سياه در مى‌آورد که اين حالت را فلوروزيس مى‌نامند. مطالعات ديگرى در مورد ارتباط ساير عناصر با پوسيدگى دندان شده است از جمله به بررسى نقش سلنيوم (Selenium)، موليبدنيوم (Molybdenum)، واناديوم (Vanadium) پرداخته و به اين نتيجه رسيده‌اند که سلنيوم مقاومت دندان‌ها را در برابر پوسيدگى کاهش داده و واناديوم و موليبدنيوم در کاهش پوسيدگى دخالت دارند.