شنبه, ۱۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 4 May, 2024
مجله ویستا

منطقه‌بندی، برنامه‌ریزی و مصرف زمین


در تمام طرح‌هاى توسعه، مقررات مربوط به برنامه‌ريزى و منطقه‌بندي، اساسى هستند. نبايد اجازه داد جهانگردى افسارگسيخته و بدون برنامه، رشد و توسعه يابد. به‌ويژه برنامه‌ريزى مصرف زمين ضرورى و حياتى است. اين امر، چارچوبى در مورد اينکه چه چيزى را کجا، به چه اندازه و به چه شکل و سبکى بايد ساخت، ارائه مى‌کند.
برنامه‌ريزى مصرف زمين به شکلى اثربخش، نيازمند هماهنگى ميان بخش‌هاى مختلف است. بخش‌هاى مختلف براى کسب فضاى بيشتر با يکديگر رقابت مى‌کنند. پس گروه‌ها و شرکت‌هاى مختلف بايد به منظور بهره‌بردارى بهينه از مناطق مختلف مصالحه کنند.
منطقه‌بندى جهانگردى مى‌تواند نه تنها بر طراحى مناطق خاص و محل‌هاى ويژه براى توسعه، بلکه بر نشان دادن حداکثر و حداقل محصول اين محل‌ها (به تعداد تخت‌ها و اتاق‌هاى استفاده‌شده) استوار شود.
بازده حداقل (Minimum) مفهومى حائز اهميت است. به‌عنوان مثال، در اختيار گرفتن پنج هکتار زمين ساحلى و ساختن حدود ۲۰ اتاق روى اين زمين (چهار اتاق ـ هر هکتار ۸ اتاق) بيهوده و بى‌فايده است. هنوز هم هرجا که قيمت زمين ارزان است اين امر اتفاق مى‌افتد.
در بخش کشاورزى مى‌توان توسعهٔ مناسب را در قالب محصولات بادوام؛ مقدار ميوه هر هکتار، تن گندم، تن سيب‌زمينى و غيره اندازه گرفت. در چهانگردى نيز مى‌توان همين‌گونه فکر کرد.
اگر براى به حداکثر رساندن تعداد تخت‌ها تا حدى معين از محل‌هاى مهم استفاده مى‌شود، پس اين امر به معناى آن است که محصول بهترى از محدودهٔ زمين استفاده‌شده به‌دست آمده است. يعنى زمين کمترى موردنياز است، در نتيجه، فضاى سبز بيشتر و زمين بيشترى دست‌نخورده باقى مى‌ماند.
در مورد تعدادى از جزاير کوچک کارائيب (جائى‌که زمين منبعى بسيار محدود به‌شمار مى‌رود) لزوماً اين اصل رعايت نمى‌شود. غالباً از تمام زمين ساحلى بهره‌بردارى مى‌شود. در حالى‌که بخش زيادى از اين زمين از تراکم بسيار پائينى برخوردار است و ارتفاع ساختمان‌ها از ارتفاع درختان بالاتر نيست. اين موضوع همواره نمايانگر اين است که از زمين استفاده بهينه نمى‌شود. در بسيارى مکان‌ها ممکن است همين محدوديت‌هاى ذکرشده در مورد ارتفاع ساختمان‌ها و در عين حال تعداد زيادى اتاق‌هاى آماده‌شده براى جهانگردان را مشاهده کرد، در حالى‌که فضاى سبز و خالى بيشترى براى استفاده‌هاى عمومى دست‌نخورده مانده است.
اگرچه بايد روى هر هکتار زمين به تعداد کافى اتاق ساخت، اما اغلب مشکل زياد بودن بيش از حد اتاق‌ها روى هر هکتار زمين نيز وجود دارد. براساس موقعيت استراحتگاه و نوع توسعه، نسبت را مى‌توان از ۲۰ تا ۶۰ اتاق روى هر هکتار زمين موردتوجه و بررسى قرار داد. تفاوت موجود (۲۰ تا ۶۰ اتاق) به تفاوت بين طرح‌ها و ساختمان‌هاى کلبه‌اى شکل و ييلاقى (بنگلو ـ Bungalow) و بلوک‌هاى دو يا سه طبقه برمى‌گردد. هنوز هم شايد متخصصان توسعه (Developers) از احداث ۵۰۰ يا بيش از ۵۰۰ اتاق روى منطقه‌اى ۵ هکتارى روى منطقه‌اى ساحلى يا خيلى دورتر در منطقه‌اى واقع در مرکز شهر جانبدارى کنند.
قيمت‌هاى زمين به ميزان ارتفاع مجاز بستگى دارد. با کاهش محدوديت‌هاى مربوط به ارتفاع ساختمان، قيمت زمين‌ها شروع به افزايش مى‌کند و ساختمان‌ها بلندتر مى‌شوند. در بيشتر مناطق شهري، احداث هتل‌هاى ۲۰ يا ۳۰ طبقه امرى متداول و رايج است.
در بعضى مناطق ايالات متحدهٔ آمريکا، ضمن آنکه نسبت اتاق‌ها به زمين مورد استفاده، پائين است، اما ساختمان‌هاى چندين طبقه موردتوجه مى‌باشند. اين نگرش، ساختمان چند طبقهٔ مدرنى را در مجموعه و محيط خوش‌منظرهٔ چندين اتاقه قرار مى‌دهد. اين شيوه، همچنين اثربخشى عملياتى بالاترى را به همراه دارد؛ خدمات، در کنار هم متمرکز مى‌شود و موجب استفادهٔ اقتصادى از نيروى کار مى‌شود.
محدوديت‌هاى موجود در مورد مصرف زمين يا اين انديشه که هر شخص حق دارد آنگونه که مى‌خواهد مالک زمين شود و در آن ساخت و ساز کند، در تعارض است. بيشتر جوامع، اگرچه اين حق را به رسميت مى‌شناسند، اما در عمل اجازه نمى‌دهند که اين حق به شيوه‌اى نامحدود و بدون قيد و بند اعمال شود. محدوديت‌هاى مشخصى دربارهٔ موارد زير وجود دارد:
ـ حق ساخت و ساز در زمين
ـ نوع کاربرى زمين
ـ آنچه مى‌توان تخريب کرد يا تخريب نکرد
ـ حداقل و حداکثر بزرگى و کوکى طرح توسعه
ـ طرح؛ شکل، موقعيت‌يابي، سبک معمارى و ارتفاع ساختمان
ـ عقب‌نشينى (فاصله) از جاده‌ها و ديگر ساختمان و خط‌ساحلى يا کنارهٔ رودخانه
ـ مقررات حاکم بر خود ساختمان‌ها
ـ مقررات مربوط به فاضلاب و دفع مواد زايد
ـ مقررات مربوط به پارکينگ
ـ مقررات مربوط به مسيرهاى دسترسى و حفظ و زيباسازى مناظر طبيعى (سازماندهى و حفظ درختان) و تضمين برخورد و تعامل صحيح يا مناطق اطراف.
نيازى نيست که برنامه‌ريزى بيش از حد محدودکننده باشد. برنامه‌ريزى مانع از اقدام افراد در انجام امورى که باعث متمايز شدن يک طرح توسعه مى‌شود، نمى‌گردد. نقاشى و رنگ‌آميزي، پرچم‌ها، سايبان‌ها يا کاناپه‌ها، سفيدکارى کردن بناها، چترهاى آفتابي، مجسمه‌ها، گل‌ها، بوته‌ها و درختان، مکان‌ها را پرجلوه، دلپذير و دوست‌داشتنى‌تر مى‌کنند. در کشورهاى گرمسيرى استفادهٔ مناسب از زيباسازى مناظر با کاشت بوته‌ها و گل‌ها مى‌‌تواند يک بناى بلوک سيمانى را به منظرهٔ ديدنى دلپذيرى تبديل کند.
بايد سيستم کنترل‌ها بر زمين‌ تا حدامکان شفاف باشد. فرآيند تصويب بايد باز و مشارکت جويانه باشد. بايد مسائل، آزادانه موردبحث قرار گيرد و براى انتشار و تبليغ تصميم‌ها، استماع عمومى و حق استيناف و بررسي، زمان کافى اختصاص داده شود. محيط و آنچه بر سر محيط مى‌آيد بر کل افراد جامعه اثر مى‌گذارد؛ بنابراين همه بايد بتوانند اظهارنظر کنند.


همچنین مشاهده کنید