مراحل یادگیری

بهتر است در فرآيند يادگيري، سه مرحلهٔ نسبتاً مجرا را در نظر بگيريم: الف- مرحلهٔ کلامى - شناختي؛ ب- مرحلهٔ حرکتي، ج- مرحلهٔ خودکارى Autonomous (فيتز و پوسنر، ۱۹۶۷). اين مراحل، توصيف‌کنندهٔ سطوح مختلف تکامل مهارتى است.

مرحلهٔ کلامى - شناختى

در اولين مرحلهٔ يادگيري، تکليف براى فراگيرنده کاملاً تازه است. بنابراين، فرآيندهاى کلامى - شناختى بر اجراء غلبه دارند، برخى از اصولى که تمرين را در اين مرحله هدايت مى‌کنند، در زير آمده است:

- آماده‌سازى تمرين

- ساخت تمرين

مرحلهٔ حرکتى

اجراءکننده سپس وارد مرحلهٔ حرکتى مى‌شود. از آنجائى که اغلب مشکلات شناختى حل شده‌اند، در اين مرحله تمرکز بر سازماندهى الگوهاى حرکتى که براى ايجاد حرکت مؤثر هستند، معطوف مى‌شود. در اين مرحله سطح مهارت قايقرانيِ من از مرحلهٔ کلامى - شناختى بالاتر مى‌رود، به‌طورى‌که ثبات و کنترل يکنواختى را از خود نشان مى‌دهم، اعتماد به نفسم افزايش مى‌يابد، کار کردن بر نکات ظريف‌تر تکليف را آغاز مى‌کنم و پيشرفت سريعترى را ادامه مى‌دهم. در ساير مهارت‌هائى که به حرکات سريعتر نيازمند هستند، مانند ضربه‌هاى تنيس، فراگيرندهٔ ساختن يک برنامهٔ حرکتى را براى انجام حرکت آغاز مى‌کند. در حرکات آهسته‌تر مانند حرکات تعادلى در ژيمناستيک، فرا گيرندهٔ راه‌هائى را براى پردازش بازخورد حاصل از پاسخ سازمان مى‌دهد.

چندين عامل ديگر که با الگوهاى مؤثرتر حرکتى همراه هستند در طول اين مرحله تغيير مى‌يابند: اجراء به سرعت بهبود مى‌يابد. در حالى که فرا گيرنده براى حل مشکلات حرکتى تلاش مى‌کند، ناهمسانى‌هائى در حرکت مشاهده مى‌شود، يکپارچگى در حرکت به‌تدريج افزايش مى‌يابد و حرکت به آهستگى يکنواخت و يک‌دست مى‌شود. افزايش کارآئى حرکت، هزينهٔ انرژى را کاهش مى‌دهد و اهميت خودگفتارى در اجراء کاهش مى‌يابد. اجراءکننده، نظام‌هاى محيطى را به‌عنوان نشانه‌هاى مؤثر براى زمان‌بندى حرکت کشف مى‌کند. پيش‌بينى حرکت به‌سرعت پيشرفت مى‌کند و حرکت را نرم و بدون شتاب جلوه مى‌دهد. علاوه بر آن، فراگيرنده نظارت بر بازخورد و شناسائى خطاهاى خود را مى‌آموزد. اين مرحله قدرى بيشتر از مرحلهٔ کلامى - شناختى به‌طول مى‌انجامد، شايد چندين هفته يا چندين ماه و اگر فراگيرنده مشکلاتى در يادگيرى داشته باشد، کمى هم بيشتر از آن طول بکشد.

مرحلهٔ خودکارى

فراگيرندگان پس از تمرين بسيار که احتمالاً ماه‌ها يا سال‌ها طول مى‌کشد، وارد مرحلهٔ خودکارى مى‌شوند. آنها تا اين مرحله الگوهاى حرکتى را به خوبى آموخته‌ايد و اکنون بايد بر جنبه‌هاى مهمتر اجراء تمرکز کنند. تمرين در سطح خودکارى از محدودهٔ کلاس‌هاى تربيت بدنى خارج است و اکثر اصول آن در مربيگرى به‌کار مى‌آيد.

نکات مهم اين مرحله، تکامل خودکارى و استفاده از تمرين ذهنى مهارت است.