دلایل ارزشیابی

اگر بخواهيم ارزشيابى فعاليت‌هاى ترويجى را بر مبناى مطالعهٔ کارآئى آنها (تقسيم ستاده‌ها به نهاده‌ها) قضاوت کنيم بايد نقطهٔ تعادل را مشخص و حفظ اين نقطهٔ تعادل را دليل ارزشيابى تلاش‌هاى مزبور قلمداد کنيم، نه صرفاً مطالعهٔ ميزان دست‌آوردها به نسبت نهاده‌ها را در واقع در برنامه‌هاى ترويجى اگر به مطالعهٔ دست‌آوردها بپردازيم فقط ميزان پيشرفت برنامه‌ها را سنجيده‌ايم؛ اگر ميزان پيشرفت را به نسبت امکانات محاسبه کنيم، ارزشيابى مقطعى کرده‌ايم؛ اما، اگر ارزشيابى را رعايت استانداردهاى آموزشى ترويج در جريان مصرف نهاده‌ها و تأمين ستاده‌ها بدانيم، مطالعه‌اى مستدل انجام داده‌ايم. ممکن اتس دليل ارزشيابى را بررسى ميزان 'ثمربخشي' ، يعنى 'ميزان دستيابى به اهداف پيش‌بينى شده' در نظر بگيريم؛ در اين صورت اصولاً نبايد چندان در انديشه مصرف نهاده‌ها بود. در اينجا تأمين 'اهداف فعاليت‌ها' محور قضاوت‌ها است. در چنين حالتى البته، نوع اهداف، نحوهٔ تدوين و حد ارضاى آنها نيز مورد مطالعه قرار مى‌گيرند. مثلاً اگر هدف يک برنامه آموزشي، ايجاد تغيير در فراگيران باشد بايد، نوع تغيير و محدودهٔ آن مشخص شود. سپس به بررسى اين موضوع پرداخته شود که ايا حد ارضاى اهداف مزبور تأمين شده است يا خير. اين مورد نيز يکى ديگر از مصداق‌هاى بهره‌ورى در ترويج است.

به‌دليل اينکه معمولاً بازتاب فعاليت‌ەاى آموزشى به‌ويژه درآموزش‌ەاى غير رسمى در کوتاه مدت چندان محسوس و عينى نيست ارزشيابى آنها بيشتر از ديدگاه ثمربخشى مورد توجه قرار مى‌گيرد.

در چنين حالتى کسب اطلاع ازم يزان تغيير در 'دانش' ، شناخت' و 'مهارت' افراد يعنى در نهايت‌گذر از مرحلهٔ تغيير در نظر گرفته مى‌شود و کمتر به بازتاب اقتصادى دست‌آوردها توجه مى‌شود؛ به‌عبارت بهتر ارزشيابى بيشتر کيفى است تا کمى.

چون ترويج کشاورزى برنامه نغيير برنامه‌اى است، لازم است همين روند (ايجاد تغيير) نيز تحت‌عنوان روش‌شناسى مراحل و نظريات ايجاد تغيير، مورد مطالعه واقع شود؛ مجموعه اطلاعاتى که از اين طريق فراهم مى‌شود در تدوين اهداف ارزشيابى بى‌تأثير نيست.

اضافه بر آنچه در مورد دليل ارزشيابى به‌طور عام، و ارزشيابى برنامه‌هاى ترويجى به‌طور خاص، مطرح شد مطالعهٔ برنامه‌هاى آموزشى ترويج در کشاورزي، منابع طبيعي، شيلات و آبزيان نيز روش‌شناسى تغيير، اين امکان را فراهم مى‌آورد تا معيارها و ميزان‌هاى قابل تعريف و تجربه‌شده‌اى که پايانى قابل قبولى داشته باشند تدوين شوند و از آنها در سنجش ارزش دست‌آوردهاى برنامه‌هاى جامع ترويج بهره‌گيرى شود. توجهى جدى به‌دليل ارزشيابى مى‌تواند راه‌گشاى بررسى آثار عملکرد يک فعاليت باشد و تلاش‌هاى دامنه‌دارى را که در اين خصوص صورت مى‌پذيرد به‌خوبى توجيه کند.