گونه‌شناسی فرهنگی

اگر فرهنگ را به معناى کوشش‌هاى انسانى براى برآوردن نيازهاى مختلف خود و غلبه بر طبيعت بدانيم، مى‌توانيم آن را به دو بخش اساسى مادى و غيرمادى طبقه‌بندى نمائيم.

فرهنگ مادى شامل ابزارها و اشيائى است که انسان آنها را ساخته، و به ديگران به ارث رسيده است. انسان‌شناسان از آغاز مطالعات خود اصول فنى و ابزار را به 'فرهنگ مادي' نامگذارى کرده‌اند، و الگوها و نوع کلى اشياء و ابزارها را جزء اين مقولهٔ فرهنگى به حساب مى‌آورند.

فرهنگ غيرمادى شامل آداب و رسوم و معتقدات است که با خط و زبان آموخته مى‌شوند، اين آداب اعمالى هستند که سببب برقرارى و انتظام روابط اجتماعى مى‌شود.

الگوهاى رفتارى و بيشتر فرهنگ غيرمادي، در همهٔ جوامع يکسان نيستند. اين اختلاف سبب پيچيدگى در مطالعات انسان‌شناسى شده است، زيرا رفتارى که در جامعه‌اى جزء ارزش‌هاى اخلاقى و معنوى محسوب مى‌‌شود، با همان الگوى رفتارى در جامعهٔ ديگر تضاد دارد.

هر يک از دو جزء کلى مادى و غيرمادى شامل عناصر و اجزاء فعالى هستند که کارکرد و نقش مستقلى دارند. مثلاً کار، عنصرى از فرهنگ مادى است که نقش و کارکرد معين و مستقلى دارد.

باوجود آنکه جوامع بشرى از آداب و رسوم و الگوهاى رفتارى متفاوتى برخوردار هستند، ولى وجوه مشابه رفتار مادى و غيرمادى فراوانى بين آنها وجود دارد.

مرداک (Murdock) اساسى‌ترين اين مشابهات را به ترتيب زير بيان داشته است:

	۱- ابزارسازى	۲- داد و ستد
	۳- زناشوئى	۴- همکارى
	۵- مهمان‌نوازى	۶- پاکيزگى
	۷- بهداشت	۸- آشپزى
	۹- زمان‌سنجى	۱۰- ورزش
	۱۱- آرايش	۱۲- معاشقه
	۱۳- رقص	۱۴- هنرآفرينى
	۱۵- افسانه‌سازى	۱۶- جادوگرى
	۱۷- بازى	۱۸- آموزش و پرورش
	۱۹- مراسم گوناگون	۲۰- نامگذارى
	۲۱- پاداش دادن و کيفر بخشيدن

اين اعمال و الگوها ضمن اينکه نزد جوامع مختلف وجود دارند ولى از لحاظ محتوا و نحوه اجراء و کارکرد فرهنگى اجتماعى با يکديگر متفاوت هستند و هر يک هدف و نقش مورد قبول محيط اجتماعى خاص خود را دنبال مى‌کنند، مثلاً در دو جامعهٔ سرخ‌پوست زونى (Zuni)، و کرو (Crow)، آموزش و پرورش وجود دارد، اما يکى افراد خود را در جهت مسالمت و صلح و عدم خشونت پرورش مى‌دهد (زونى‌ها)، و ديگرى جنگيدن و خشونت را لازمهٔ ماندن مى‌داند (کروها)، افراد، براساس هدف‌هائى که در فرهنگ يک جامعه تعين مى‌شود، تحت‌تأثير آموزش‌هاى خاصى قرار مى‌گيرند، تا آنچه که سبب دوام و استمرار فرهنگى مى‌شود، به‌دست آيد. بدين‌سبب انسان‌شناسان تقسيمات و گونه‌هاى ديگرى را براى فرهنگ ارائه داده‌اند.