بررسی فستنیگر (Festinger)

فستنيگر دو کوى دانشگاه ديگر را که از لحاظ وضع ساکنين خود مشابهٔ کوى دانشگاه قبلى بودند يعنى خانواده‌هاى همگن بدون اينکه از پيش با هم آشنائى داشته باشند در آنجا اقامت گزيدند مورد بررسى قرار داد. تنها ساخت و ترکيب محل مسکونى با کوى قبلى متفاوت بوده است زيرا انتخاب واحدهاى مسکونى به‌صورت اتفاقى در دو ناحيهٔ مسکونى پراکنده شده‌اند که تحت عنوان ناحيهٔ وست گيت (west Gate) و وست گيت غربى (West Gate West) خوانده مى‌شدند. در وست گيت غربى ساختمان‌ها به‌صورت دو طبقه و هر يک داراى ۱۰ آپارتمان بود در وست گيت ساختمان‌ها يک طبقه و هر يک دو تا سه آپارتمان دارند که دنبال هم به شکل U در اطراف حياطى مجتمع شده‌اند (جمعاً ۱۳آپارتمان به شکل U).

فستينگر از عده‌اى صاحبان خانه‌ها درخواست کرد که سه نفر از بهترين دوستان خود را که در کوى ساکن هستند نام ببرند. 'سه نفر را که در وست گيت ساکن هستند و بيشتر اوقات با آنها معاشرت مى‌کنند نام ببريد 'با طرح سؤال فستينگر مى‌خواست دو فرضيهٔ زير را مورد بررسى قرار دهد:

۱. هر قدر فردى با فرد ديگر همسايهٔ نزديک‌تر باشد به همان نسبت احتمال اينکه به‌عنوان دوست خود انتخاب شود بيشتر است.

۲. هر اندازه فردى در مسکنى که مرکزيت بيشتر دارد ساکن باشد به همان نسبت از نظر آمارى شانس بيشترى دارد که به‌عنوان دوست ديگران انتخاب شود.

در بررسى فستينگر نتايج زير به‌دست آمده است:

- فاصلهٔ خام:

به‌طور کلى ۴۵ درصد انتخاب‌ها در وست گيت غربى متوجهٔ اشخاص بود که در يک طبقه ساکن بودند و ۱۸% آن بين همسايه‌هائى که خانه‌هاى آنها پهلوى يکديگر قرار داشت. واحد فاصلهٔ متوسطى که فستينگر انتخاب کرد فاصله‌اى است که دو واحد مسکونى هم طبقه را از هم جدا مى‌کند. برحسب اين واحد نسبت درصد انتخاب دوستان به قرار زير بود.

در اين جدول تنزل منظم نتايج حاصله بسيار با معنى است.

	واحد فاصله			نسبت انتخاب برحسب ميزان انتخاب ممکن
	۱			%۴۱
	۲			%۳۲
	۳			%۱۶
	۱۰			%۱۰
	-			-

در وست گيت به‌جاى اينکه طبقات ساختمان در نظر گرفته شود فاصلهٔ خطى را از نظر گرفته است در اين مورد نيز به شکل نزولى نسبت‌ها برمى‌خوريم: ۵۵% انتخاب دوستان بين افرادى که در يک کريدور U زندگى مى‌کنند صورت گرفته است. اين نتيجه وقتى بامعنى‌تر جلوه مى‌کند که بدانيم فضاى يک U از ۵۰ مترمربع تجاوز نمى‌کند و کريدورهاى U مانند بسيار نزديک هم قرار دارند از اين فاصله که بگذريم شاهد تنزل با معنى روابط هستيم. اگر کل اجتماع را در نظر بگيريم وجود پديدهٔ مشابهى تأئيد مى‌گردد. نتايج آمارى اين بررسى در جدول زير آمده است.

جدول توزيع انتخاب دوست‌يابى برحسب مسکن

	تأثير فضاى مسکونى در ايجاد دوستى‌ها در وست گيت غربى			نسبت انتخاب انجام شده به امکانات انتخاب			فضاى مسکونى دوست در وست گيت			نسبت انتخاب انجام شده به امکانات انتخاب
	در يک ساختمان			۱۸۲			در يک حياط			۱۳۳
	در واحدهاى مسکونى واقع در يک چهارگوشه			۱۲			حياط‌هاى مجاور			۲۵
	در ساختمان‌هاى ديگر			۳			ساير حياط‌ها			۷
	در وست گيت			۲			در وست گيت غربى			۲

- فاصلهٔ عملى:

در وست گيت ساکنين خانه‌هاى D و C و B و A به اندازهٔ قابل توجهى بيش از سايرين مورد توجه و انتخاب واقع شده‌اند زيرا اينها در محل رفت و آمد ساکنان قرار گرفته‌اند (شکل فستينگر).

در وست گيت غربى ساکنين طبقه همکف خيلى بيش از ساکنين طبقهٔ بالا با يکديگر طرح دوستى ريخته‌اند. و در طبقهٔ همکف کسانى که نزديک در ورودى هستند بيشتر انتخاب شده‌اند، در اول طبقه کسانى که جنب راه‌پله ساکن هستند بيشتر از کسانى که در انتهاى کريدور هستند انتخاب شده‌اند. بالأخره احتمال بيشترى است که شمارهٔ ۱ (طبقهٔ پائين جنب پله) و شمارهٔ ۷ (طبقهٔ اول جنب پله) همديگر را انتخاب کنند تا شمارهٔ ۳ (که جنب پله قرار نگرفته است). اين نتايج را تحقيقات بعدى که توسط مرتن (Merton R.k) در شهرهاى کرافتون (Craffwn) و هيلتون (Hillton) 'شهر کارگري' صورت گرفته تأئيد کرده است.

بدواً نسبت درصد متوسط جمعيتى که در يک محل محدود زندگى مى‌کردند و با هم همسايه بودند با نسبت درصد دوستانى که اظهار داشته در همان شهر زندگى مى‌کنند ولى در نقاط مختلف شهر پراکنده هستند، با يکديگر مقايسه شدند و نتايج زير به‌دست آمد.

	وضع سکونت			درصد نسبت ساکنان			نسبت درصد دوستان
	در يک خانه (۴ خانوار در يک واحد)			۵			۱۹
	در خانه‌هاى مجاور			۱			۲۲
	در خانه‌هاى روبه‌روى هم			۱			۱۳
	در خانه‌هاى ساير نقاط شهر			۹۷			۴۶

- ملاحظات: جمع سه رديف اول و دوم و سوم که مجاورت مکانى را را نشان مى‌دهد ۵۴% است.

نسبت ۵۴ درصد فوق‌العاده است و نشان مى‌دهد موقعيت اکولوژى که خود‌به‌خود در آن واقع شده‌ايم به ميزان زيادى در ايجاد دوستى‌هاى ما مؤثر است.

به‌علاوه مرتن توجه کرده است که اين اجتماع کوچک که طبق طرح و نقشهٔ معينى به‌وجود آمده است مى‌تواند براساس عامل معمارى ساختمان به پنج ناحيهٔ مجزا از همديگر تقسيم شود. اين عامل شکل نماهاى ساختمانى به‌سمت کوچه است بدين‌شرح که اهميت نماى اصلى ساختمان‌ها که به‌طرف کوچه است و زيادى و کمى آن موجب تمايز اين نواحى شده است.

ميزان دوستى بين افراد ساکن خانه‌ها که برحسب اين عوامل مورد بررسى قرار گرفته نتايج آن در جدول زير خلاصه مى‌گردد.

نسبت درصد دوستان نواحى

نواحى پنجگانه

نسبت درصد دوستان

۱

۲

۳

۴

۵

در خانه‌هائى که نماى آنها رو به کوچه است

۴۱

۵۰

۶۰

۷۲

۸۳

در خانه‌هاى روبه‌روى هم

۴

۸

۱۲

۱۸

۲۳

با توجه به جدول فوق ملاحظه مى‌شود که نسبت به دوستان در خانه‌هاى پهلو به پهلو خيلى بيشتر از خانه‌هاى روبه‌روى يکديگر است پس مجاورت در ايجاد و روابط دوستى نقش مؤثرى دارد.