|
|
رشد و نمو طفل با تغذيهٔ مصنوعى
|
|
| اگر طفلى ذاتاً سالم و قوى است و تغديهٔ مصنوعى در مورد او بدون نقض و با دقت انجام مى‌گردد، پس وزن او نيز درست (مطابق نمودار افزايش وزن طفلى که از شير مادر تغذيه مى‌کند) مانند اطفال تغذيه کننده از طريق طبيعى افزايش مى‌يابد. گاهى اتفاق مى‌افتد که طفل شيرخوارى با همهٔ توجه و مراقبتى که در تغذيهٔ او به عمل مى‌آيد، با تغذيهٔ مصنوعى رشد نمى‌کند در اين صورت بايد از طبيعت کمک گرفت و راهنمائى خواست.
|
|
| معمولاً اطفال تغذيه کنندهٔ مصنوعى مانند طفل تغذيه کننده از طريق طبيعى، شاداب و خوش آب و رنگ به نظر نمى‌آيند. آنها بى‌قرارتر و ناآرام‌تر هستند. بيشتر قنداق خود را خيس و کثيف مى‌کنند و پوست بدن آنها زودتر زخم مى‌شود. زيرا ادرار و مدفوع آنها داراى موادى مى‌باشد که پوست را زودتر تحريک مى‌کند. پس بايد در پرستارى و مراقبت از اين دسته اطفال دو برابر دقت و توجه مبذول داشت. بويِ مدفوع اطفال تغذيه کننده از طريق غير شيرمادر، نامطبوع‌تر، رنگ آن زرد مايل به قهوه‌اى و کمى سفت‌تر از مدفوع تغذيه کنندگان طبيعى است. مزاج اطفال تغذيه کننده ٔمصنوعى را بايد تحت توجه داشت. اين گروه در بيست و چهار ساعت نبايد بيش از چهار مرتبه معده آنها اجابت نمايد. رنگ و حالت آن هم به حسب نوع مواد غذائى که مى‌خورند تغيير مى‌کند. قبلاً هم متذکر شديم که برنج و نشاستهٔ ذرت تا اندازه‌اى توليد يبوست مى‌کند. پس از مصرف ميوه و آب ميوه ممکن است مدفوع کمى روان‌تر شود، در اين موقع به‌علت دارا بودن اسيد، خطر زخم شدن پوست زيادتر مى‌باشد. با انتخاب نوع ميوه و رعايت بهداشت و نظافت مى‌توان تا حدى از زخم شدن پوست جلوگيرى کرد.
|
|
| اطفالى که از شيرترش استفاده مى‌کنند، رنگ رخسار و همچنين رنگ و وضع مدفوع آنها به تغذيه کنندگان طبيعى شبيه است. اين بهترين دليل است بر اينکه اين نوع غذا براى طفل سازگارتر است.
|
|
| در اجراء دستور در مورد تغذيهٔ مصنوعى، بايد زياد مواظب و مراقب بود که اين دو اشتباه پيش نيايد:
|
|
| ۱. 'غذا دادن بيش از حد' .
|
| ۲. 'تغذيهٔ يک طرفى' .
|
|
| وقتى در وزن نمودن مسامحه شود، امکان محاسبهٔ مقدار غذاى مورد نياز به‌طور دقيق نيز نخواهد بود، در نتيجه خيلى زود تغذيه بيش از حد پديد خواهد آمد. هر مادرى سعى مى‌کند به کودک خود غذاى خوب و کافى بدهد. چون نمى‌تواند او را از پستان خود سير نمايد مى‌خواهد از اين طريق به هدف برسد، و نسبت به فرزند خود محبت بيشترى ابراز نمايد. با تأکيد، اعلام خطر مى‌کنيم: چنانچه وزن نمودن کودک و محاسبهٔ دقيق نياز مواد غذائى آنها را به تناسب وزن بدنش انجام ندهيم و اين عمل لازم را در ماه‌هاى متمادى ترک کنيم و از روى حدس به او غذا بخورانيم، پى آمد ناگوارى خواهد داشت.
|
|
| اگر در هفته يک‌بار طفل را وزن نکنيم، هميشه خطر 'تغذيهٔ بيش از حد' وجود دارد. اطفالى که از شيشه غذا مى‌خورند معمولاً پرخورتر از اطفال تغذيه کننده از پستان خواهند بود. آنها پس از اتمام غذا فرياد مى‌کشند، حتى اگر غذاى آنها کافى و کامل باشد. چه چيز راحت‌تر از اينکه مادر مهربان مجدداً و فوراً شيشهٔ خالى را پر کند و در دهان طفل بگذارد! گاهى احساس غرور هم براى اشتهاء خوب طفلش مى‌نمايد. بعضى از مادران، برحسب علاقهٔ نوزاد به شير يا مايع اضافيِ معين مثلاً آرد بچه و يا غذاى معين ديگر، با استعدلال مغذى بودن اين مواد، پيوسته بر مقدار آنها مى‌افزايند. يا يکى را جانيشين ديگرى مى‌کنند، بدين طريق آنان به آسانى به طرف تغذيهٔ بيش از حد يا تغذيهٔ يک طرفى پيش مى‌روند. در ابتدا شايد طفل چاق (و تپل) شود و به زعم اشخاص بى‌اطلاع 'يک بچهٔ مامانى' مورد تحسين و تعريف نادانان گردد. اما اين يک بيمارى تغذيه‌اى خواهد بود.
|
|
| در تغذيه نادرست ممکن است حالت ديگرى نيز پيش آيد بدون آنکه مادر آن را درک نمايد؛ يعنى وزن ثابت مانده، ناراحتى گوارشى عارض مى‌شود (اسهال يا يبوست)، طفل بى‌اشتهاء مى‌گردد، پژمرده و غمگين به نظر مى‌آيد و وزن او سير نزولى مى‌کند، در حالى‌که مادر عقيده دارد در تغذيه خود نقضى نيست. در اين موقع گاهى تا مادر از شبهه خارج شود طفل ممکن است جداً بيمار شده باشد. اين حالت بيشتر در مواقعى عارض مى‌گردد که رعايت نسبت ما بين شير و مقدار شکر و مواد آردى رعايت نشود و طفل يک طرفى تغذيه شود، يعنى با شير و يا مواد آردى.
|
|
| معالجهٔ اين بيمارى يعنى 'تغذيهٔ مضر' در دست‌هاى طبيعى مجرّب قرار دارد. در هر پيش آمدن اختلالِ جدّى تغذيه همراه با ثابت ماندن يا کاسته شده وزن بايد بدون فوت وقت و سرگرم شدن براى تغيير و تبديل دادن برنامهٔ غذائى، راه مطب پزشک را پيش گرفت و اطلاعات کافى و دقيق دربارهٔ برنامهٔ غذائى انجام شده در اختيار پزشک قرار داد تا پزشک با دستور غذائى جديد که براساس کم کردن موادى که اضافه به بدن طفل رسيده و اضافه کردن موادى که در بدن طفل کمبود آن باعث اين حالت شده او را بهبود و شفا بخشد. در مراحل بسيار حاد فقط شير پستان زن مى‌تواند زندگى کودک را نجات دهد. در تغذيهٔ نادرست عواملى مانند استعداد ذاتى و جسمانى کودک يا خصوصيات ارثى يا عوامل خارجى مانند نفوذ ميکروب به داخل اعضاء چهاز هاضمه، علاوه بر مسامحه در تغذيهٔ بيمارى را تشخيص دهد و معالجه کند. در محدودهٔ اين مباحث نمى‌توان راه حل قطعى براى معالجه و درمان تغذيهٔ مضر ارائه داد.
|
|
| به هيچ دليلى مادر نبايد طفل را وقتى به پزشک نشان مى‌دهد که بيمارى او را صدمه رسانده باشد، يا بيش از حد لاغر شده يا آماس کرده باشد يا به‌شدت ناآرام و متشنج شده يا خاموش و بى‌رمق باشد. در اين صورت زياد نمى‌توان به نجات طفل اميداوار بود. همهٔ اين مطالب خوب است پيوسته جلوى مادرانى قرار بگيرد که شايد با تکان دادن سر به اين عبارات گوش مى‌دهند، بدون اينکه حاضر باشند به خود زحمت دهند که با ما همفکر و هم عقيده شوند. براى آنها محاسبه يا با دقت آماده کردن غذاى مصنوعى ناراحت کننده به نظر مى‌آيد، و بر عکس خيلى با ميل به اين موضوع اتکاء مى‌کنند که آدم وقتى هنوز در اين باره چيزهاى زيادى نمى‌دانست چطور اطفال نمو مى‌کردند و بزرگ مى‌شدند؟ بدون شک اطفالى يافت مى‌شوند که همه چيز را تحمل مى‌کنند و حتى از يک نوع تغذيهٔ نادرست به خوبى مى‌گذرند. اما کدام مادر مى‌خواهد آزمايش کند که آيا کودک وى به اين دسته تعلق دارد يا نه؟.
|
|
|
|
| طفلى که از غذاى مصنوعى تغذيه مى‌نمايد، بيشتر در معرض تهديد بيمارى‌هاى جهاز هاضمه مانند اسهال، و قى و اسهال قرار دارد، اسهال، وقى و اسهال در اثر عوامل مختلفى ظاهر مى‌گردد: 'تغذيهٔ بيش از حد' و 'تغذيهٔ يک طرفي' گرماى زياد و فقدان هواى تازه، آلوده شدن شير با ميکروب و همچنين بيمارى‌هاى ديگرى مانند: گريپ. همين که دفعات اجابت مزاج زيادتر مى‌شود (بيش از تقريباً ۴ بار در ۲۴ ساعت) يا مدفوع رقيق‌تر از قبل است، اسهال وجود دارد. هر نوع اسهال در مورد اطفال تغذيه کننده از طريق مصنوعى بايد فوراً تحت توجه و مراقبت قرار گيرد. اگر بلغم و خون همراه مدفوع ديده شود، بايد فوراً طفل را به پزشک نشان داد. کهنه‌هاى آلودهٔ طفل را هم براى معاينهٔ پزشک بايد همراه طفل نزد پزشک برد. اگر اسهال سبک باشد، يعنى تعداد دفعات اجابت مزاج طفل کمى زيادتر از قبل شده است، مى‌توان با تغيير دادن نوع شکر و مواد اضافى که براى رقيق کردن شير به‌کار مى‌رود، آن را بر طرف نمود؛ يعنى ديگر به او لعاب جو نمى‌دهيم و به‌جاى آن برنج يا نشاستهٔ ذرت به‌کار مى‌بريم و در عوض شکر معمولى 'قندغذائي' مصرف مى‌کنيم.
|
|
| اسهال شديد، براى اين دسته اطفال از ممکن است سرآغاز يک بيمارى شديد و تهديد کننده باشد.
|
|
| نوزادانى که از غذاى مصنوعى تغذيه مى‌نمايند، چنانچه آثار اسهال در آنها پديدار شود بايد غذاى قبلى او کنار گذارده شود. اگر طفل در مرحلهٔ سه ماههٔ اول زندگى است، بايد به او شش ساعت چيزى جز چاى خالص کمرنگ که با ساکارين شيرين شده ندهيم. اگر سن او بيش از سه ماه است مى‌توان پس از چاى مقدارى سوپ سيب‌زمينى و سيب به طفل داد. حالا براى تهيهٔ سوپ سيب‌زمينى در زير راهنمائى مى‌نمائيم:
|
|
| ۵۰۰ گرم سيب‌زمينى را پس از پوست کندن ريزريز نموده و نرم مى‌پزيم، و از يک صافى ظريف رد نموده سپس اين پوره را با آب جوشيده به يک ليتر مى‌رسانيم، و کمى نمک هم به آن اضافه مى‌نمائيم.
|
|
|
|
| يبوست نيز در مورد اطفال تغذيه کننده از طريق غير ستان مادر (تغذيهٔ مصنوعي) بايد مورد توجه قرار گيرد، اما اين حالت در مورد اطفال تغذيه کننده از شير مادر از يک جذب خوب خبر مى‌دهد. اگر اجابت مزاج اطفال تغذيه کنندهٔ مصنوعى بيش از يک روز به طول انجاميد و چند مرتبه تکرار شد، بايد در اين مورد از طبيب راهنمائى خواست تا مطمئن شد که طرز تغذيه صحيح است. اگر علت يبوست يک بيمارى نباشد غالباً مى‌توان آن را بدين طريق برطرف نمود که به غذاى طفل روزانه ۲ الى ۳ قاشق مرباخورى عسل اضافه کرد و يا به‌جاى شکر معمولي، 'قند مالت' يا 'قند شير' به‌کار برد. به‌علاوه مى‌توان توسط آب ميوه و حريرهٔ ميوه عمل دفع را منظم نمود. براى اينکه بدانيم کدام ميوه در اين موقعيت مؤثر است بايد آزمايش شود. تأثير ميوه‌ها در همهٔ اطفال يکسان نيست. حريرهٔ سيب خالص اغلب کودکان را بيشتر مستعد براى ابتلا به يبوست مى‌کند. در بعضى از اطفال نيز موز يبوست ايجاد مى‌کند. اگر نوزادى با تغذيهٔ شير ترش دچار يبوست شود، غالباً مى‌توان با جانيشين نمودن نشاستهٔ ذرت يا آرد گندم يبوست را برطرف ساخت. اگر يبوست حاد، و مدفوع خيلى خشک و به رنگ خاکسترى مايل به سفيد و يا به رنگ آهک است در اين صورت بايد به 'تغذيهٔ بيش از حد' از شير فکر نمود. در تغذيهٔ بيش از حد، شکر و مواد آردى را نمى‌توان از مدفوع تشخيص داد. مدفوع در اين حال بدون تغيير مى‌ماند. اما گاهى ترکيبات وى طورى به نظر مى‌آيد، که گوئى غذا اصولاً هضم نشده و يا کف مانند است.
|
|
|
|
| سيب‌ها را پس از پوست کندن خيلى نرم رنده نموده بدون اينکه چيزى به آن اضافه کنيم به طفل مى‌دهيم. اگر اسهال بر طرف شده مقدارى لعاب برنج بايد به سوپ اضافه شود. شکر نبايد مصرف شود چون اسهال را تشديد مى‌نمايد. وقتى اسهال کاملاً بهبود يافت، کم‌کم با احتياط شروع به غذا دادن مى‌نمائيم. در روز اول حريرهٔ برنج بدون اضافه کردن شير غذاى مناسبى است؛ با قند غذائى هم مى‌توان آن را شيرين کرد. به‌تدريج در روزهاى بعد بر مقدار شير مى‌افزائيم تا کودک برنامهٔ غذائى قبل از بيمارى خود را باز يابد. در هنگام ابتلاى کودک به يک اسهال شديد، نکات ريز بايد مورد توجه قرار گيرد:
|
|
| اگر به طفلى که از تغذيه دو شير استفاده مى‌کند، اسهال شديد عارض گرديد، در اين موقعيت فقط بايد به او از پستان شير داده شود. از دادن هر نوع غذاى ديگر بايد خوددارى شود. چنانچه مقدار شير پستان کم است و طفل قدرى گرسنه مى‌ماند، اين موضوع مهمى نيست و ضررى نمى‌رساند. در اين موقع مى‌توان چاى شيرين شده با ساکارين را هم اضافه کرد که از تشنگى طفل جلوگيرى نمايد. وقتى اسهال شديد باشد و بيشتر از يک روز به طول انجامد، مادر حق ندارد شخصاً در مقام معالجه برآيد و با تجربه‌هاى خود مداوا نمايد. به‌خصوص وقتى که اسهال با استفراغ همراه باشد، معاينهٔ پزشک ضرورت دارد. ترديد و تأخير در مورد مراجعه به پزشک ممکن است به قيمت جان طفل تمام شود.
|
